انتشار پیش‌نویس قطعنامه تروئیکای اروپایی علیه ایران در شورای حکام آژرانس بین‌المللی انرژی اتمی در شرایطی رونمایی شد که رافائل گروسی، مدیرکل این آژانس در گزارش فصلی خود، نکات نسبتاً مثبتی از تعاملات ایران با آژانس ارائه داده بود. این گزارش شامل نکاتی کم‌سابقه بود که به‌خوبی نشان‌دهنده همکاری ایران با این نهاد بین‌المللی است.

اما با این حال 3 کشور اروپایی آلمان، فرانسه و انگلیس بدون توجه به گزارش آژانس و نکات فنی درمورد فعالیت‌های هسته‌ای ایران رویکرد «سیاسی‌کاری» را در دستور کار خود قرار دادند. پیش‌نویس قطعنامه سه‌ کشور اروپایی در شورای حکام، در واقع بخشی از راهبرد گسترده‌تری است که بیش از مسائل هسته‌ای متأثر از مسائل غیرهسته‌ای همچون جنگ غزه و جنگ اوکراین است. 

پایان دو دهه اتهام‌زنی به پارچین
مدیرکل آژانس تأیید کرد که «سایت پارچین» یک «تأسیسات هسته‌ای» محسوب «نمی‌شود» و هیچ نشانه‌ای از وجود «مواد هسته‌ای» در این مکان «یافت نشده است». این اعتراف از آن جهت از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است که به خاطر بیاوریم طی دو دهه گذشته ادعا‌های بی‌اساس درباره فعالیت‌های هسته‌ای پارچین به ابزاری اساسی برای اتهام‌زنی به رویکرد صلح‌آمیز برنامه هسته ایران تبدیل شده بود. علاوه بر این آژانس در گزارش خود به اقدام ایران برای «کاهش سطح غنی‌سازی اورانیوم در تأسیسات فردو» اشاره کرد.

ایران در این تأسیسات اقداماتی را برای توقف افزایش ذخایر اورانیوم با خلوص ۶۰ درصد آغاز کرده که نشانه‌ای از تلاش برای کاهش تنش‌ها در پرونده هسته‌ای است. همچنین، ایران موافقت کرده که «انتصاب چهار بازرس جدید» آژانس را بررسی کند. این تصمیم که مدیرکل از آن استقبال کرد، نشانه‌ای از حسن نیت و همکاری ایران با آژانس در صورت پرهیز از سیاسی‌کاری این سازمان بین‌المللی و طرف‌های اروپایی است. 

اروپا حرف گروسی را هم قبول ندارد
با این حال، تروئیکای اروپایی در همراهی با آمریکا قطعنامه‌ای ضدایرانی را به شورای حکام ارائه داد که علی‌رغم لحن مثبت بخش‌هایی از گزارش آژانس، شامل اتهاماتی درباره وجود مواد هسته‌ای اعلام‌نشده در ایران بود. در این پیش‌نویس تأکید شده که «ایران مواد هسته‌ای در مکان‌های اعلام‌نشده داشته و این مواد طبق توافقنامه پادمان ان‌پی‌تی گزارش نشده‌اند.» براساس این پیش‌نویس، ایران تا مارس ۲۰۲۵ (بهار ۱۴۰۴) برای همکاری با آژانس در موضوعات مورد اختلاف فرصت دارد. متن پیش‌نویس به‌صورت غیرمستقیم ایران را به نقض تعهدات بین‌المللی متهم می‌کند و فضای مثبتی را که گزارش آژانس ایجاد کرده بود کم‌رنگ می‌سازد. 

حرکت به سمت مکانیسم ماشه
اقدامات اخیر کشور‌های غربی از جمله تروئیکای اروپایی در تحریم کشتیرانی و هواپیمایی ایران نشان می‌دهد که مسئله اروپا یک استراتژی تقابل‌جویانه با ایران را در دستور کار خود قرار داده است. یکی از اهداف کلیدی این کشور‌ها زمینه‌سازی برای فعال‌سازی مکانیزم ماشه است. براساس قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت این مکانیزم به طرف‌های برجام اجازه می‌دهد درصورت نقض تعهدات تحریم‌های پیشین سازمان ملل علیه ایران را بازگردانند.

از آنجا که محدودیت‌های هسته‌ای ایران طبق برجام در اکتبر ۲۰۲۵ پایان می‌یابد کشور‌های اروپایی تلاش دارند پیش از رسیدن به این تاریخ از ابزار‌های موجود برای تداوم تحریم‌ها استفاده کنند. همچنین غربی‌ها با فرض عدم موفقیت در استفاده از مکانیسم ماشه با یک قطعنامه احتمالی به دنبال ایجاد یک مسیر موازی برای حفظ تحریم‌های ایران ذیل شورای امنیتند. 

متن کامل این گزارش را در روزنامه فرهیختگان بخوانید.