. اصلاح ساختار‌های آموزشی، پژوهشی و محتوایی
فرهیختگان: پیشرفت علمی، محور سخنان رهبر انقلاب با نخبگان در دیدار‌های اخیرشان بوده است. با تدوین سند تحول و تعالی پنج‌ساله دانشگاه، توجه به این موضوع در دانشگاه آغاز شده و این سند به گونه‌ای جهت‌گیری شده که دانشگاه را در این مسیر قرار دهد. رهبر معظم انقلاب در دیدار اخیر با نخبگان تأکید ویژه‌ای بر خیزش جدید علمی داشتند و فرمودند: «کشور به خیزش و نهضت جدید علمی نیاز دارد که این وظیفه نخبگان است، البته مراکز علمی و پژوهشی هم در این زمینه مسئول هستند، اما عامل اصلی، فرد نخبه است.» با وجود اینکه دانشگاه با تدوین سند تحول و تعالی پنج‌ساله در این مسیر قرار گرفته، اما باید بحث‌های جدید دیگری را مطرح کرد که سرعت جهش علمی را افزایش دهد.
پیش از آغاز بحث یادآور می‌شوم نکات مورد تأکید رئیس دانشگاه آزاد عبارتند از اول،کوچ از عرضه‌محوری مقاله‌گرا به تقاضامحوری و حل مسأله پروژه محور؛ دوم، خروجی دانشگاه باید دانش فنی و آفرینش فناوری در شرکت‌های دانش‌بنیان باشد و سوم، خلق جریان ملی دانش، مقوم جریان جهانی که هر سه لازمه این جهشند.
نظام آموزش عالی مطلوب، چهار ویژگی دارد؛ نخبه‌محوری، مسأله‌محوری، مبتنی بر نوآوری باز و دانش‌های مرزشکن و تمدن‌آفرین متمرکز بر نیازمندی‌ها و تقاضا‌ها. از این‌رو الگوی کلی تحول در نظام آموزش عالی باید مبتنی بر حرکت در مرزهای دانش، حل مسائل و رفع تقاضا‌های منطقه‌ای در حوزه‌های کاربردی و نیاز‌های آمایشی، مبتنی بر شناسایی و حمایت از نخبگان و متمرکز بر تحقیقات مختلف صنعتی و کاربردی و حمایت از گروه‌های نوپا و همچنین گروه‌های پژوهشی برجسته باشد. بر این اساس و با توجه به تأکید رئیس دانشگاه آزاد، پژوهشگاه مرکزی دانشگاه آزاد راهکار‌های پیشنهادی را در 14 محور در راستای نیل به خیزش دوم علمی ارائه می‌دهد.
1. تخصیص بودجه حمایتی مکفی و عاری از روال‌های دست‌وپاگیر
باید تمرکز از بروکراسی‌های مالی و سندرسی به موفقیت پژوهشی تغییر یابد. این موفقیت پژوهشی از طریق حذف بروکراسی‌ها و فرایند‌های اداری در مراحل تخصیص، تسجیل و پرداخت منابع مالی و انتقال حساسیت‌ها به انتخاب موضوع پژوهش و پژوهشگر ممکن است. نمی‌خواهیم قوانین و مقررات خود را زیرپا بگذاریم اما اگر می‌خواهیم در این مسیر حرکت کنیم، باید گشایش‌هایی را در حمایت‌های مالی از محققان‌مان بدون بروکراسی‌ها و فرایند‌های اداری داشته باشیم. «بدون» یعنی باید در موارد خاص مورد حمایت را مختصر و ساده‌تر کنیم.
به توسعه منابع مالی ضمن تسهیل ارتباط دانشگاه با صنعت نیاز داریم. باید برای رقابت آزاد شرکت‌ها و سرمایه‌گذاری بخش خصوصی موانع را رفع کرد. بخش خصوصی را باید وارد کار کنیم. ممکن است برخی قواعد و مقررات دست‌وپاگیر در دانشگاه‌ها داشته باشیم که باید به کمک مسئولان اداری و مالی حل‌وفصلشان کنیم.
افزایش اعتبار و منزلت اجتماعی دانشمندان و پژوهشگران با حمایت و ایجاد انگیزه‌های مالی اتفاق می‌افتد، به افراد و نخبگانی که می‌خواهیم از آنها حمایت کنیم، اعتبار و منزلت و به مدیران علمی که می‌خواهند در این راستا کمک و حمایت کنند، اختیار بدهیم.
2. اصلاح ساختار‌های آموزشی، پژوهشی و محتوایی
روند اصلاح ساختار‌های آموزشی و پژوهشی از قبل شروع شده است. راه‌اندازی معاونت‌های موضوعی و مهارتی و دانشکده‌های موضوعی همه در راستای کمک به خیزش جدید علمی است.
در حوزه محتوایی به‌روزرسانی برنامه‌های درسی به‌ویژه گنجاندن آموزش مهارت‌های پژوهشی، کاربردی و حل مسأله مورد اهمیت است که معاونت‌های موضوعی دانشگاه باید دقت لازم را در این زمینه داشته باشند. این حرکت در وزارتخانه‌های علوم و بهداشت نیز شروع شده است.
باید مدل‌های حکمرانی جدید علمی را به‌کارگیریم که به خیزش جدید علمی کمک می‌کند. بر افزایش کیفیت مقالات به جای کمیت آنها تأکید کنیم. می‌توان در فرآیند حمایت از یک محقق، به جای اینکه مثلاً پنج مقاله در سال تحویل بدهد، یک مقاله با کیفیت عالی تحویل گرفت. مثل اتفاقی که اخیراً در جایزه نوبل افتاد. جان جامپر آمریکایی فعال در حوزه دیپ‌مایند تکنولوژی یکی از برندگان جایزه نوبل شیمی بود. او سال 2017 در مقطع دکتری فارغ‌التحصیل شده و پس از هفت‌سال یکی از برندگان جایزه نوبل شیمی شد. اگر دقت کنید h-index او 28 و i10-index او 37 بوده که متوسط است اما از سال 2017 که فارغ‌التحصیل می‌شود تا سال 2021 در زمینه پیش‌بینی پروتئین استراکچر و ساختار‌های پروتئینی توسط آلفا فولد فعالیت کرده است. درسال 2021 یکی از مقالات ایشان با عنوان Highly accurate protein structure prediction with AlphaFold منتشر شد که تاکنون بالای 28 هزار سایتیشن (ارجاع) گرفته است، فقط یک مقاله!
فرض کنید اگر محققان، اساتید و دانشجویان پسادکترا را در پژوهشگاه بخواهیم حمایت کنیم، بگوییم شما دو سال فعالیت کنید و یک مقاله تحویل دهید که بتواند 10 هزار سایتیشن در یک تا دوسال بگیرد، لذا این امر می‌تواند جایگاه علمی دانشگاه آزاد و درنهایت کشور را بالا ببرد، یعنی به کیفیت توجه کنیم، پس باید برای این خیزش جدید علمی نگاه‌ها را عوض کرد.
متن کامل گزارش بیژن رنجبر، قائم‌مقام رئیس دانشگاه آزاد در امور بین‌الملل و پیشرفت علمی را در روزنامه فرهیختگان بخوانید.
مطالب پیشنهادی
