«بهره‌وری همه‌چیز نیست، اما در بلندمدت تقریباً همه‌چیز است»؛ شاید بتوان اهمیت بهره وری در نظم جدید اقتصاد جهان را با این جمله پل کروگمن، برنده نوبل اقتصاد و استاد دانشگاه پرینستون، بهتر توصیف کرد. با این وجود می بینیم در سه دهه اخیر روند بهره‌وری در ایران نامطلوب بوده؛ اما ظاهراً در سه سال اخیر روند مثبتی تجربه شده است؛ به‌طوری‌که طبق اعلام سازمان بهره‌وری، در سه سال اخیر میانگین رشد اقتصادی به طور میانگین سالیانه 4.5 درصد بوده که 3.5 واحد درصد از آن معادل ۷۵ درصد سهم بهره‌وری بوده است. آمار‌ها نشان می‌دهد این سهم در ۲۰ ساله گذشته تنها ۳۸ درصد بوده است. «فرهیختگان» با هدف تحلیل و بررسی وضعیت بهره‌وری در ایران به سراغ میرسامان پیشوایی، رئیس سازمان ملی بهره‌وری رفته است. در ادامه بخشی از این گفت و گو را می‌خوانیم.

رکورد شکنی بهره وری در صنعت نفت
طبق آمارهای منتشر شده ،صنعت نفت رکورد رشد بهره‌وری در اقتصاد را در طول فعالیت برنامه ششم شکسته است، به‌طوری‌که بهره‌وری در صنعت نفت از منفی ۳.۷ درصد به 12.7 درصد رسیده و بخش صنعت نیز در رتبه دوم افزایش بهره‌وری قرار دارد .همچنین رشد بهره‌وری در کشاورزی ۲.۵ درصد، معدن ۷.۵ درصد، صنعت ۵.۷ درصد، آب و برق ۱.۹ درصد، ساختمان منفی ۴.۹ درصد و حمل‌ونقل ۶.۲ درصد بوده است.

شاخص مصرف انرژی ایران 2.5 برابر چین
پیشوایی معتقد است با اینکه ایران دومین منابع نفت و گاز دنیا را در اختیار دارد؛ ولی به‌دلیل مصرف زیاد انرژی همچنان دچار ناترازی است. موضوع نگران‌کننده‌تر این است که متوسط مصرف انرژی در دنیا روبه‌پایین بوده؛ اما در کشور ما روبه‌بالا قرار دارد. شاخص شدت مصرف انرژی، نسبت میزان مصرف به تولید انرژی است. ما در این شاخص تقریباً در جهان جزء 4، 5 کشور اول دنیا قرار داریم. البته می‌بینیم در دوسال اخیر به میزان ناچیزی بهتر شده است. میانگین شاخص در دنیا نزدیک به یک‌دهم ولی در ایران به بیش از دودهم می‌رسد. همچنین در برابر چین مصرف انرژی ما دو‌ونیم برابر است .هم چنین از منظر بهره‌وری دولت نباید از صندوق توسعه قرض بگیرد.

پیشوایی در بخشی از این گفت‌وگو با عینک بهره وری بودجه 1404 را بررسی کرد و گفت: می‌بینیم که از جانب سازمان برنامه و بودجه کشور اقدامات خوبی به منظور شفافیت بیشترشده است، اما برخی موضوعات نیازمند اصلاحاتند. مانند سهم هزینه‌های عمرانی و بودجه کشور در این حوزه، امسال حدود 12 درصد است. در بسیاری از کشورهای درمسیرپیشرفت یا توسعه‌یافته معمولاً سهم بودجه عمرانی چیزی حدود 40 تا 50 درصد است. البته بودجه 1404 نواقصی نیز از منظر بهره وری داراست مانند اینکه ما چند تبصره در‌خصوص بهره‌وری داشتیم که متأسفانه در سال 1402 اینها حذف شدند که البته اکثرشان هم متأسفانه تا به امروز به لایحه بودجه برنگشته‌اند. سازمان برنامه و بودجه معتقد است باید این تبصره‌ها به قانون الحاق اضافه شو ؛ اما تاکنون این اتفاق نیفتاده است. دو موضوع مهم در این بین وجود دارد، اول اینکه برنامه ارتقای بهره‌وری در دستگاه‌های اجرایی که 3 درصد از بودجه در آن قسمت بلوکه می‌شد، حذف شده و ضربه بزرگی برای بهره‌وری است.

متن کامل گفت‌وگوی فاطمه سادات مرتضوی، خبرنگار گروه اقتصاد را در روزنامه فرهیختگان بخوانید