چه بخواهیم و چه نخواهیم چت‌بات‌ها و در ساحت کلان‌تر هوش مصنوعی، شیوه‌های آموزشی و پژوهشی را تحت تأثیر قرار داده و امروز نه انجام پژوهش‌های دانشگاهی به سختی گذشته دنبال می‌شود و نه شیوه‌های سنتی و استادمحور می‌تواند جذابیت لازم را برای دانشجویان ایجاد کند؛ مسئله‌ای که باعث شده‌‌ امروز هوش مصنوعی به عنوان عضوی تازه‌وارد اما اثرگذار در کلاس‌های درس دانشگاه‌های دنیا تلقی شود و هرچه می‌گذرد، جای خود را بیش از پیش در فضای آموزشی و پژوهشی باز کند.

اهمیت پرداختن به این حوزه به حدی در شرایط فعلی جدی است که متولیان آموزش عالی دو واحد درسی را به چارت درسی دانشگاه‌های کشور اضافه کردند؛ اما واقعیت اینکه سرعت بالای تغییرات این حوزه به حدی بالاست که به نظر نمی‌رسد چنین اقداماتی بتواند مسیر دانشگاه‌های کشور را با تحولات روز هم‌راستا کند. در این گزارش به سراغ 6 تن از معاونان آموزشی رفتیم تا در کنار الزامات همراه شدن با موج تغییرات فناورانه، از موانع این حوزه بگویند.

معاون آموزشی دانشگاه شهید بهشتی: با استفاده از تکنولوژی به سمت مراقبت از دانشجویان حرکت کنیم 
عباس سعیدی، معاون آموزشی دانشگاه شهید بهشتی با تأکید بر اینکه هوش مصنوعی در حال توسعه است، گفت: «برای همه رشته‌ها یک واحد درسی هوش مصنوعی در نظر گرفته‌ایم و دانشجویان موظف به گذراندن آنند؛ اما طبیعتاً استفاده از این فناوری در برخی دانشکده‌ها مانند کامپیوتر به مراتب بیشتر از دیگر دانشکده‌های ما خواهد بود؛ هرچند نمی‌توان این مسئله را هم کتمان کرد که آینده این حوزه دانشی بسیار روشن است.» 
او افزود: «گسترش تکنولوژی دو لبه دارد یعنی دانشجویانی‌اند که از این ابزار برای دانش‌افزایی بیشتر استفاده می‌کنند؛ اما ممکن است دانشجویانی هم باشند که برای مسیرهای اشتباه از آن بهره ببرند. اینکه بخواهیم خیلی نگران استفاده نادرست از هوش مصنوعی بوده و تمهیداتی را به کار بگیریم که مثلاً دانشجو از این طریق تقلب نکند، اولاً خیلی جواب نمی‌دهد و دوماً باید راهکار دیگری را هم دنبال کرد. نگاه کنید تا همین امروز هم که هوش مصنوعی در کار نبوده، دانشجویانی بودند که از دیگر روش‌ها دست به تقلب زده‌اند اما استاد بالاخره کار خودش را دنبال می‌کند. البته باید مراقبت‌های لازم هم صورت بگیرد هر‌چند شاید امروز نیاز باشد تا فرم این مراقبت‌ها تغییر کند یعنی باید با استفاده از خود تکنولوژی به سمت مراقبت از دانشجویان حرکت کنیم.» 
معاون آموزشی دانشگاه شهید بهشتی بیان داشت: «مسئله غیرقابل کتمان آن است که هوش مصنوعی در آینده روش آموزش ما را به طور کامل متحول خواهد کرد و می‌تواند تحقیقات کاربردی را به عرصه آموزش بیاورد. یعنی هم در ارائه مطالب و هم برای تفهیم و درک آنها می‌تواند بسیار به اساتید کمک کند و یک ابزار بسیار خوبی برای افزایش روش‌های این حوزه خواهد بود اما استفاده از آن شروط خاص به خودش را دارد.» سعیدی تصریح کرد: «باید زیرساخت‌های لازم را برای بهره‌گیری حداکثری از هوش مصنوعی مهیا کنیم؛ چرا‌که تازه در ابتدای راه هستیم و با توجه به فرمایشات مقام‌معظم‌رهبری و همتی که امروز مسئولان ما دارند، تصور می‌کنم در آینده نه‌چندان دور این حوزه دانشی بسیار گسترش پیدا می‌کند.» 

معاون آموزشی و تحصیلات تکمیلی دانشگاه اصفهان: اغلب استادان  نسبت به کارکرد هوش مصنوعی کم‌اطلاعند
محمد فرامرزی، معاون آموزشی و تحصیلات تکمیلی دانشگاه اصفهان گفت: «متأسفانه ما به واسطه مسئولیتی که داریم، هنوز نتوانسته‌ایم آنطور که باید از هوش مصنوعی استفاده کنیم. شخصاً آشنایی و کار با چت جی‌پی‌تی را شروع کرده‌ام و در حد ابتدایی اینکه چگونه می‌توان از ظرفیت‌های موضوعی آن استفاده کرد، آشنا شده‌ام. اما درحقیقت از ظرفیت‌هایی که باید از آنها در تدریس استفاده شود، فاصله داریم.» 
او بیان داشت: «در دانشگاه اصفهان آموزش هوش مصنوعی را شروع کرده‌ایم و در فراخوانی که از سوی معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان هم منتشر شد نیز توانستیم 8 سرفصل برنامه هوش مصنوعی در آموزش را در رشته‌های مختلف تدوین کنیم؛ با این وجود هنوز این مسئله به موضوع جاری بخش عمده‌ای از اساتید تبدیل نشده و غالباً نیز از این فناوری بی‌اطلاعند. در این وضعیت ما هم نیازمند آموزش این فناوری و هم به کارگیری آن داریم.» 
معاون آموزشی و تحصیلات تکمیلی دانشگاه اصفهان با بیان اینکه احتمال سوءاستفاده دانشجویان از هوش مصنوعی وجود دارد، بیان داشت: «حتی گاهی می‌بینیم وقتی سؤالی را مطرح می‌کنیم، دانشجویان بسیار دقیق در آن موضوع جواب می‌دهند؛ هر‌چند در ابتدا از این اتفاق خوشحال می‌شویم، اما بعد از مدتی که می‌پرسیم جواب را از کجا پیدا کرده‌اید، می‌بینیم که از این ابزار استفاده کرده‌اند. به شخصه تصور می‌کنم استفاده از آن در سطح دبیرستان و در میان دانش‌آموزان بیشتر از دانشجویان رایج است.» 
فرامرزی درباره مقابله با استفاده نادرست دانشجویان از این تکنولوژی گفت: «با گرفتن گوشی و یا قطع کردن اینترنت دیگر امکان تقلب با استفاده از هوش مصنوعی وجود ندارد، اما واقعیت آن است که چنین اقداماتی راهکار نیست، بلکه استاد هم باید به اندازه دانشجو به ظرفیت‌های این حوزه آگاهی داشته باشد و به‌نوعی از آن بهره ببرد که امکان سوءاستفاده از دانشجویان گرفته شود. نکته دیگر آن است که هنوز اساتید آنطور که باید نسبت به این مسئله حساس نیستند؛ هر‌چند گفتمان این حوزه شروع و برخی اساتید نیز به‌صورت شخصی در این حوزه حرکت می‌کنند اما هنوز به یک رویه تبدیل نشده است.» 
وی اظهار داشت: «امروز نیازمند آنیم که رویکرد آموزشی‌مان خلاقانه، نوآورانه و هدفمند باشد، یعنی باید متناسب با جامعه امروز و نیاز حال، برنامه‌ریزی کرده و رشته تحصیلی راه‌اندازی کنیم و خلاقانه هم یعنی باید به سمت استفاده از فناوری‌های نوین برای افزایش اثربخشی تدریس برویم. واقعیت آن است که اثربخشی تدریس در بسیاری از کلاس‌ها پایین است و دیگر برای نسل امروز، چنین شیوه‌ای که یک اسلاید در کلاس به نمایش گذاشته و نسبت به آن 2 ساعت صحبت کرد، جوابگو نیست؛ چراکه دانشجو می‌خواهد پویا بوده و خلاقیت را در روش‌های تدریس ببیند و وضعیت فعلی دیگر جوابگو نیست.» 

متن کامل این گزارش را در روزنامه فرهیختگان بخوانید