باستان‌شناسان همیشه گفته‌اند، خوزستان بهشت باستان‌شناسی ایران است. اما این بهشت سالهاست که به‌واسطه حفاری‌های غیرمجاز و تخریب مهمترین محوطه‌های تاریخی‌اش در معرض خطر و آسیب بوده است. در این شرایط خبری از کاوش‌های علمی باستان‌شناسان بیرون نمی‌آید و بیشر آنچه رونق دارد و بازار زیرزمینی قاچاق آثار تاریخی را داغ نگه داشته، رشد افسارگسیخته حفاری‌های غیرمجاز و قاچاق اشیای تاریخی به کشورهای حاشیه خلیج‌فارس است.

خبرنگار ایلنا از برخی از منابع در ایذه مطلع شده است که شیوخ عرب در امارات مبالغ هنگفتی برای خرید آثار تاریخی ایران پرداخت می‌کنند به‌گونه‌ای که سوداگران گنج حتی به سنگهای دارای نقوش هم رحم نمی‌کنند.

گفته می‌شود در ایذه وضعیت حفاری‌های غیرمجاز به‌قدری اسفناک شده که برخی از سوداگران آثار تاریخی به آرامستان‌ها رفته و بردشیرهای بختیاری را به طالبان آثار تاریخی ایران در حاشیه کشورهای خلیج‌فارس می‌فروشند تا شیرسنگی که نماد رشادت و مردانگی قوم بختیاری است، در باغ ویلاهای دوبی به‌عنوان تزئینات به‌کار گرفته شود.

«مرتضی امامی» پژوهشگر میراث‌فرهنگی در ایذه است. او به خبرنگار ایلنا می‌گوید: واقعیت این است که اداره میراث‌فرهنگی و پایگاه ایذه که باید مدافع منافع میراث‌فرهنگی این شهرستان باشند، رها شده‌اند و کاری نمی‌کنند. در نبود مدیران اداره میراث‌فرهنگی و پایگاه ایذه که علت اصلی آن هم نبود امکانات و نیروی انسانی کافی است، فضایی فراهم شده که دیگر محوطه یا یک اثر تاریخی سالم در ایذه نمی‌توانید پیدا کنید که از دست حفاران غیرمجاز درامان مانده باشد. این درحالی است که در ایذه می‌توان آثار و محوطه‌های بسیاری از دوره‌های مختلف تاریخی (ایلامی، الیمایی و اتابکان لر) را در سنگ‌نبشته‌ها، قلعه‌ها و نگارکندهای مختلف به وضوح مشاهده کرد.

آنطور که این پژوهشگر میراث‌فرهنگی می‌گوید؛ شاید باورکردنی نباشد اما تمام محوطه‌های ایذه که برگرفته از محوطه‌های بسیار غنی هستند و حتی کوه، دشت، جنگل و به‌تازگی آرامستان‌های ایذه نیز از چنگال حفاران غیرمجاز دور نمانده‌اند. حفاران غیرمجازی که بخش عمده‌ای از آن‌ها از کشورهای عربی و امارت متحده تغذیه می‌شوند و سرکرده آن‌ها نیز شیوخ عرب در حاشیه خلیج‌فارس هستند.

امامی می‌گوید: بردشیرها یا همان شیرسنگی‌های بختیاری قدمتی ۴۰۰ساله دارند اما همین بردشیرها شبانه از آرامستان‌های ایذه خارج می‌شوند و داخل باغ ویلاهای امارات به‌عنوان تزئینات استفاده می‌شوند. به‌عنوان مثال، هر آرامستانی در طول ۲۰ سال اخیر ۴۰ شیرسنگی از آن باقی مانده بود درحال‌حاضر به کمتر از ۱۰ عدد رسیده است. این درحالی است که تمام قلعه‌های تاریخی این شهر از ثبت ملی گرفته تا قلعه‌هایی که شناسایی نشده‌اند از دستبرد قاچاقچیان در امان نمانده‌اند.

او به قلعه تاریخی پدربزرگش اشاره می‌کند که ۱۳۰ سال پیش در ایذه ساخته شده است. می‌گوید: من داخل قلعه‌ای بزرگ شدم که ۱۳۰ سال پیش ساخته شده و در این قلعه به جز یک معماری بسیار کوچک از دوره قاجاریه هیچ اثر تاریخی وجود دارد و با اینکه دروازه و در داشته به شدت مورد حفاری غیرمجاز قرار گرفته به طوریکه اتاق خواب من هم حفاری شده است.

او به بقاع متبرکه ایذه نیز اشاره می‌کند که در وضعیت ناخوشایندی قرار گرفته‌اند. امامی می‌گوید: بقاع متبرکه در ایذه نیز روزگار بهتری ندارند و آن‌ها نیز به دلیل حفاری غیرمجاز آسیب‌های زیادی دیده‌اند و در این مدت تلاش‌ها و اطلاع‌رسانی‌های بسیاری صورت گرفته اما گویا هیچ نتیجه‌ای نداشته چراکه باوجود اطلاع اداره میراث‌فرهنگی خوزستان نسبت به حفاری‌های گسترده غیرمجاز در ایذه، اما اقدامی صورت نگرفته و فعالیت افراد سودجو متوقف نشده است.

این پژوهشگر میراث‌فرهنگی همچنین به وضعیت نابسامان شهرهای اندیکا، مسجدسلیمان و باغملک اشاره می‌کند و می‌گوید: وضعیت بهم ریخته میراث‌فرهنگی فقط مختص ایذه نیست شهرهای اندیکا، مسجد سلیمان و باغملک نیز از وضعیت نابسامانی برخوردارند به طوری که چندی پیش نگارکندهای الیمایی داخل اندیکا را می‌خواستند منفجر کنند تا شاید گنجی از این محوطه‌ها به‌دست آورند.

او می‌گوید: هر ساختمانی که در ایذه ساخته می‌شود قبل از آن خاکبرداری‌هایی که صورت می‌گیرد با هدف پیدا کردن آثار است. در ایذه به قدری حفاری غیرمجاز افزایش پیدا کرده که گویی تبدیل به یک اتفاق معمولی و راهی برای کسب درآمد افراد شده است.

خبرنگار ایلنا در رابطه با اتفاقات اخیر و تخریب محوطه‌های تاریخی توسط قاچاقچیان و حفاران غیرمجاز از اداره میراث فرهنگی خوزستان پیگیر ماجرا شد. مدیر روابط عمومی این اداره کل پس از پیگیری از یگان حفاظت میراث فرهنگی استان خوزستان اعلام کرد، هیچگونه آماری طی این مدت از حفاری غیرمجاز در ایذه نداشتیم و موردی نبوده است.

وی افزود: اگر موردی مدنظر شماست و اگر درحال حاضر در محوطه‌ای حفاری انجام می‌شود اطلاع دهید تا یگان پیگیری کند.

این ابراز بی‌اطلاعی درحالی است که فعالان میراث‌فرهنگی در این استان روایت دیگری دارند. آنها از رشد قارچ گونه حفاری‌های غیرمجاز سخن می‌گویند. از همین رو نیز پژوهشگاه میراث فرهنگی با هدف مقابله با حفاری‌های غیرمجاز در محوطه‌های ایران کارگروه مبارزه با حفاری غیرمجاز را راه اندازی کرده است.

منبع: ایلنا