دلقک و اتم
سید مهدی طالبیاوکراین با هدف‌گذاری‌های بلندپروازانه‌ای به دنبال موشک‌هایی است که می‌توانند عمق سرزمین روسیه را مورد اصابت قرار دهند. این اهداف تا حدودی مورد موافقت دولت‌های غربی قرار گرفته؛ اما کی‌یف با اصرار به دنبال دریافت هرچه سریع‌تر آنها، آشکار ساخته که اهداف ویژه‌ای را می‌خواهد پیگیری کند.
جو بایدن رئیس‌جمهور آمریکا روز جمعه پیش از ترک برلین در پاسخ به سؤالی درباره اینکه آیا درباره استفاده اوکراین از تسلیحات دوربرد در حمله به عمق خاک روسیه تغییر نظر داده یا خیر، گفت: «در حال حاضر هیچ اجماعی برای استفاده از تسلیحات دوربرد وجود ندارد.»
روز جمعه سران چهار کشور آمریکا، انگلیس، فرانسه و آلمان در نشستی غیرمنتظره و یکروزه که محورهای آن اعلام نشد، با یکدیگر دیدار کردند. لوید آستین، وزیر دفاع آمریکا نیز در نشست وزرای دفاع ناتو در بروکسل با طعنه از اوکراینی‌ها خواست به‌جای موشک‌های دوربرد، از پهپادهای دوربرد که در داخل اوکراین قابل‌تولید بوده و ارزان‌ترند، استفاده کنند. خبر بایدن از جمع‌بندی سران غرب در خصوص ارسال موشک‌های کروز دوربرد به اوکراین و سخنان وزیر دفاع او نشان می‌دهد، کی‌یف در دریافت سریع این موشک‌ها، فعلاً به درهای بسته خورده است.
اهداف اوکراین چیست؟
دلیل اصرارهای اوکراین برای دریافت موشک‌های دوربرد بسیار مهم است. به نظر می‌رسد اوکراینی‌ها از این درخواست دو هدف عمده دارند؛ هدف فوری افزایش سطح تقابل روسیه و غرب و حتی درگیری مستقیم میان آنهاست. هدف بعدی که کی‌یف می‌خواهد در بستری از زمان به آن دست یابد، ظرفیت‌سازی برای تولید و استقرار تسلیحات نامتعارف اوکراین است، زیرا حتی اگر این کشور دست به تولید سلاح‌های نامتعارف بزند، به حمل‌کننده معتبر و دوربرد برای نصب چنین تسلیحاتی دسترسی ندارد. ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین پنجشنبه هفته گذشته در بروکسل، تهدید کرده بود اگر کشورش نتواند به ناتو وارد شود، تنها گزینه آن مسلح‌کردن خود به سلاح هسته‌ای خواهد بود. باتوجه‌به اینکه عضویت اوکراین در ناتو در شرایط جنگی فعلی و بی‌ثباتی آتی امری بسیار بعید است، احتمالاً ساخت سلاح هسته‌ای یا تسلیحات نامتعارف دیگر برای اوکراینی‌ها قابل‌دستیابی‌تر باشد؛ به‌ویژه از نظر زمانی.
زلنسکی با این موضع آشکار ساخت دولتش راه چاره‌ای جز ساخت تسلیحات نامتعارف برای حفظ موجودیت اوکراین برای خود قائل نیست. این مسئله به‌طور واضحی آشکار می‌سازد رئیس‌جمهور اوکراین به دنبال تأمین حمل‌کننده‌ای معتبر برای چنین سلاح‌هایی است. زلنسکی در همین راستا طی سخنان روز پنجشنبه خود از شرکای غربی کشورش درخواست کرد موشک‌های دوربرد را به اوکراین ارسال کنند؛ اما بدون اینکه اجازه استفاده از آنها را به کی‌یف بدهند. او ادعا کرده این اقدام نشان خواهد داد که غرب تمایل به حمایت از اوکراین دارد.
رئیس‌جمهور اوکراین چندی قبل «طرح پیروزی» را به مجلس کشورش برای حل مناقشه با روسیه ارائه کرد. برخی از بندهای این طرح محرمانه‌اند اما آنچه افشا شده سه محور دارد؛ اول دعوت از اوکراین برای پیوستن به ناتو، دوم رفع محدودیت‌ها در استفاده از سلاح‌های دوربرد برای حمله به خاک روسیه و سوم استقرار نیروهای «بازدارنده غیرهسته‌ای جامع» در خاک اوکراین. کی‌یف ادعا می‌کند با اجرای این طرح، جنگ با روسیه حداکثر تا سال 2025 به اتمام می‌رسد. از سه مورد افشا شده، تقریباً دو مورد یعنی اجازه استفاده از موشک‌های دوربرد و استقرار نیروهای «بازدارنده غیرهسته‌ای جامع» در خاک اوکراین در یک راستا قرار دارند؛ اگر رفع محدودیت‌ها در استفاده از سلاح‌های دوربرد برای حمله به خاک روسیه در خصوص «مجوز»ها است، استقرار نیروهای «بازدارنده غیرهسته‌ای جامع» به معنای ارسال و استقرار انبوه سلاح‌های دوربرد در خاک اوکراین است تا این کشور با اتکا به حجم بالای تسلیحات تهاجمی باکیفیت، بتواند موازنه‌ای در برابر روسیه ایجاد کند. ظرفیت‌هایی که اوکراین به هر شکل به دنبال آنهاست، ازجمله بازدارندگی غیرهسته‌ای یا حتی هسته‌ای، به اوکراین اجازه بازپس‌گیری سرزمین‌های ازدست‌رفته جنوب و شرق را نمی‌دهد اما می‌تواند مانع از فتح مناطق مرکزی شود. اوکراینی‌ها دریافته‌اند روی زمین تحمل ادامه جنگ را ندارند و باید به سمت راه‌حل‌های جایگزین حرکت کنند.
زلنسکی کدام موشک‌ها را می‌خواهد؟
در خبرها اصطلاحی که برای بیان نوع موشک مورد درخواست اوکراینی‌ها استفاده می‌شود، موشک‌های دوربرد است. اوکراینی‌ها عمدتاً به موشک‌های بالستیک و کروز با برد پایین‌تر از 300 کیلومتر مجهزند. در این میان البته باید تفاوتی میان تقسیم‌بندی موشک‌های کروز و بالستیک قائل شد.
در تقسیم‌بندی موشک‌های بالستیک، موشک‌های تا برد 1000 کیلومتر را کوتاه‌برد و برد فراتر از 1000 کیلومتر تا 3000 یا حتی 5500 کیلومتر را میان‌برد می‌نامند. بردهای فراتر از این میزان نیز در دسته موشک‌های دوربرد یا قاره‌پیما قرار می‌گیرند. برد برخی از موشک‌های قاره‌پیما به 15 هزار کیلومتر نیز می‌رسد. اما وضعیت در خصوص موشک‌های کروز به دلیل حداکثر برد محدودتر نسبت به موشک‌های بالستیک، متفاوت است؛ زیرا اگر برد موشک‌های قاره‌پیما به راحتی نزدیک یا فراتر از 10 هزار کیلومتر است، حداکثر برد موشک‌های کروز به 2500 کیلومتر و در مواردی به 4 هزار کیلومتر می‌رسد.
باتوجه‌به سیستم نظامی غرب که به‌طور ویژه در بخش موشک‌های متعارف بر کروزها متمرکز است تا بالستیک‌ها و همچنین توصیف اوکراینی‌ها از موشک‌های با برد فراتر از 300 کیلومتر یا حتی 1500 تا 2000 کیلومتر به‌عنوان موشک دوربرد، آنچه اوکراینی‌ها در این زمینه به دنبال آن می‌گردند، موشک‌های کروز است.
مسیرهای دسترسی کدام‌اند؟
اوکراینی‌ها خود دارای یک صنعت نظامی پیشرو در حوزه صنایع سنگینند اما این بخش به زیر سایه تقسیم‌بندی‌های دوران شوروی توسعه‌یافته است و بدون وابستگی به روس‌ها، زنجیره کاملی را تشکیل نمی‌دهد. در حوزه هوایی شرکت هوایی آنتونوف در اوکراین مستقر بوده و همچنین انواعی از موشک‌های هوا به هوای ساخت شوروی، حتی تا سال‌ها پس از فروپاشی نیز در این کشور تولید می‌شدند. به نظر می‌رسد اوکراینی‌ها به قسمتی از فناوری لازم برای ساخت موشک‌های کروز دسترسی دارند؛ اما فاقد بخش‌های مهم دیگرند.
اوکراینی‌ها شاید در ساخت بدنه و پیشرانه یک موشک کروز توانمندی‌هایی داشته باشند؛ اما در قسمت تولید بدنه با شکل خاص و موارد رادار گریز مشکل دارند. کی‌یف احتمالاً فاقد توانایی ساخت رادارهای نقشه‌برداری است که به موشک‌های کروز کمک می‌کند در ارتفاع بسیار پایین و از میان موانع پرواز کنند. آنها همچنین سامانه‌های ارتباطی و هدایت برای فواصل دور را در اختیار ندارند. کشورهای غربی به‌جای ارسال «فوری» و «مستقیم» موشک‌های کروز دوربرد به اوکراین که مورد خواست کی‌یف است، تصمیم گرفته‌اند در «میان‌مدت» و طی چند سال به طراحی و ساخت یک نوع موشک «ساخت داخل» در اوکراین کمک کنند. این مسئله باعث می‌شود تا روسیه بدون آنکه با تهدیدی قریب‌الوقوع مواجه شود، با هراس از آینده‌ای دشوار نسبت به تداوم درگیری‌ها مردد شود. از سوی دیگر، موشکی که به تولید خواهد رسید، ساخت اوکراین بوده و تبعاتی را متوجه کشورهای غربی نخواهد کرد.
متن کامل گزارش سیدمهدی طالبی، دبیر گروه دانشگاه را در روزنامه فرهیختگان بخوانید
مطالب پیشنهادی
