هوش مصنوعی به‌عنوان یکی از تازه‌ترین و داغ‌ترین فناوری‌های نوظهور دنیای امروز، توانسته در بسیاری از حوزه‌ها ورود کند سرعت پیشرفت‌های علمی را چندبرابر بیشتر کند. باتوجه‌به این که در حال حاضر تقریباً در هر جایی صحبت از هوش مصنوعی است، جایزه نوبل هم از این امر مستثنی نیست و ردپای این فناوری نیز در دو جایزه نوبل 2024 مشاهده شده است. در هفته‌ای که گذشت، جایزه نوبل 2024 دو برنده متفاوت داشت که از قرار معلوم در جریان تحقیق و پژوهش فناوران و دانشمندان دنیا پیرامون هوش مصنوعی فعالیت‌هایی را انجام داده بودند. عصر هوش مصنوعی به دلیل اهمیت و فراگیری این فناوری نوظهور در دنیای امروز نام نهاده شده و محققان در هر حوزه‌ای که فعالیت دارند، تلاش می‌کنند تا دستی بر آتش هوش مصنوعی داشته باشند و به نوعی از ظرفیت و پتانسیل این فناوری در پیشبرد فعالیت‌های خود بهره ببرند. 

در جایزه نوبل امسال هم دو نفر از محققان موفق به دریافت جایزه نوبل شدند که پایه یادگیری ماشینی (ML) را براساس شبکه‌های عصبی مصنوعی ایجاد کردند. علاوه‌بر این، جایزه نوبل شیمی نیز به افرادی اهدا شد که دو نفر از آنها از هوش مصنوعی برای توسعه مدلی برای پیش‌بینی ساختار پروتئین‌ها بر اساس یک مجموعه آموزشی علمی استفاده کردند. این دریچه‌ای به سمت آینده‌ای است که در آن اکتشافات علمی توسط هوش مصنوعی یا یادگیری ماشینی شتاب می‌گیرد.

سؤالی که باتوجه‌به رشد سریع هوش مصنوعی مطرح می‌شود، این است که آیا زمانی فرا خواهد رسید که یک ماشین با هوش مافوق بشری بتواند پیشرفت‌های علمی را انجام دهد و توسط کمیته جایزه نوبل به رسمیت شناخته شود؟ درواقع، در حال حاضر نیز وقتی انسآنها از خروجی‌های یک ماشین مستقل استفاده می‌کنند که راه‌حل یک معمای بزرگ علمی را پیدا می‌کند، چرا کارگروه نوبل نامزدی این جایزه را تنها به محققان محدود می‌کند؟ 123 سال پیش که اولین جایزه نوبل اعطا شد، تصور آن هم نمی‌رفت که فناوری جدیدی موسوم به هوش مصنوعی تا این اندازه بتواند در دنیا و روند پیشرفت علم تأثیرگذار باشد.

اعتبار جایزه نوبل زمانی از بین خواهد رفت که چند دهه بعد به طور گسترده مشخص شود که ماشین‌های هوشمند واقعاً بر پیشرفت‌های علمی تسلط دارند. زمانی که ماشین‌ها از دانشمندان انسانی پیشی بگیرند، جایزه نوبل به یک «جایزه تشخیص مدیریت» تبدیل می‌شود، نه فعالان ماشین محوری که در واقع اکتشافات به واسطه آنها انجام شده‌ و ثمره تلاش آنها بوده است. 

به گزارش wired، ظهور هوش مصنوعی در علم، لحظه‌ای شگرف است. کارشناسان، اعطای جایزه نوبل فیزیک و شیمی را به محققان هوش مصنوعی، یک مسئله بزرگ، نه‌تنها در این حوزه‌ها، بلکه از نگاه بیرون، دانستند. آنها دلیل اعطای جوایز نوبل را به هوش مصنوعی در دو رشته شیمی و فیزیک این‌گونه عنوان کردند که این جایزه یا به دلیل تغییر قابل‌توجه در مرزهای انضباطی به دنبال حضور همه‌جانبه هوش مصنوعی در پژوهش‌های دانشگاهی به این رشته‌ها اعطا شده یا این که کارگروه جایزه نوبل و درکل، محققان آن‌قدر نسبت به دانشمندان حوزه کامپیوتر حساس شده‌اند که به دنبال حضور آنها در هر حوزه‌ای‌اند.

شاید نتوان به قطعیت گفت که تصمیماتی که در جایزه نوبل امسال گرفته شده، بیانگر کدام مسیر است؛ اما کارشناسان اطمینان دارند که این امر، تفاوت معناداری را در آینده پژوهش‌ها در دنیا ایجاد خواهد کرد. 

متن کامل گزارش ندا اظهری، مترجم را در روزنامه فرهیختگان بخوانید.