فرهیختگان: جنبش نرم‌افزاری مقام‌معظم‌رهبری در دهه ۸۰ یکی از عوامل اصلی در جهش تولید علم کشور بوده است. علاوه‌بر تاکیدات مقام‌معظم‌رهبری، قوانین و اسناد بالادستی نیز تکالیف مختلفی در راستای تولید علم و حمایت و ساماندهی پژوهش‌های مساله‌محور برای دستگاه‌ها تعیین کرده‌اند.

سند نقشه جامع علمی کشور، سیاست‌های کلی علم و فناوری ابلاغی مقام‌معظم‌رهبری، قوانین برنامه پنج‌ساله پنجم و ششم توسعه جمهوری اسلامی ایران، قانون «حداکثر استفاده از توان تولیدی و خدماتی کشور و حمایت از کالای ایرانی»، ماده‌واحده «تعیین الزامات اجرایی مربوط به بهبود عوامل مؤثر در پیشرفت علمی کشور» و مصوبه «تعیین اصول حاکم بر بازنگری آیین‌نامه ارتقای مرتبه اعضای هیأت‌علمی دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی پژوهشی و فناوری» از‌جمله مواردی هستند که به بازتعریف نظام انگیزشی پژوهش‌های دانشگاهی براساس پژوهش‌های ناظر به نیازهای کشور پرداخته‌اند.

لحاظ کردن میزان رفع نیازهای جامعه در شاخص‌های رتبه‌بندی مراکز تحقیقاتی و دانشگاهی و نظام انگیزشی پژوهشگران و فناوران ازجمله اقدام‌های ملی است که سند نقشه جامع علمی کشور به دنبال تحقق آن بوده است. گزارش حاضر با بررسی اسناد بالادستی، بیانات مقام‌معظم‌رهبری و گزارش‌های ملی و بین‌المللی به وضع موجود کشور از منظر شاخص‌های سند نقشه جامع علمی کشور پرداخته و ابعاد ناترازی تولید علم کشور را ریشه‌یابی کرده ‌است. درنهایت با توجه به اهمیت آیین‌نامه ارتقای مرتبه و فرآیندهای اجرایی آن پیشنهادهایی برای تعادل‌بخشی به وضعیت تولید علم کشور از منظر شاخص‌های نقشه پرداخته ‌است.

 سند نقشه جامع علمی کشور در سال ۱۳۸۹ و با چشم‌انداز «دستیابی به مرجعیت علمی»، «پیشتازی در مرزهای دانش و فناوری»، «توسعه علم و فناوری و نوآوری و به‌کارگیری دستاوردهای آن»، «تربیت دانشمندان صالح و فرهیخته و در تراز برترین‌های جهان» در افق سال ۱۴۰۴ تدوین شد. نقشه جامع علمی کشور با تبیین مبانی و ارزش‌های حاکم بر نظام علم، فناوری و نوآوری جمهوری اسلامی ایران و اولویت‌بندی در حوزه‌های علم و فناوری، شاخص‌های کمی و کیفی مختلفی در سطح نهادی، زیرساخت‌ها، منابع انسانی و برون‌دادها و دستاوردهای برای وضعیت مطلوب علم و فناوری کشور معرفی کرده است. 

نظام ارتقای اعضای هیأت‌علمی دانشگاه‌ها یکی از سازوکارهای عمده حفظ و تقویت کیفیت و کارآمدی فعالیت‌های آموزش عالی و پژوهش در کشورهای مختلف به شمار می‌آید. شورای عالی انقلاب فرهنگی و وزارت علوم، تحقیقات و فناوری با انتخاب سیاست‌های مبتنی بر مقالات منتشرشده برای ارزیابی پژوهش‌های صورت‌گرفته توسط اعضای هیأت‌علمی و دانشجویان تحصیلات تکمیلی مانند آیین‌نامه ارتقای مرتبه، ترفیع پایه  و آیین‌نامه اداری استخدامی اعضای هیأت‌علمی و آئین‌نامه‌های آموزشی  دانشجویان دوره دکتری و کارشناسی ارشد موجب رونق گرفتن جریان تولید علم در کشور شدند. 

متن کامل گزارش امیر عزیزی، مدیر گروه پژوهش و دانشگاه اندیشکده اقتصاد دانش‌بنیان را در روزنامه فرهیختگان بخوانید.