گفت‌وگوی «فرهیختگان» با عضو هیات‌علمی دانشگاه تهران:
آمریکا تا زمانی که در برجام حضور داشت به وضع و تمدید تحریم‌های ویزا، آیسا و کاتسا ادامه داد و بعد از خروج از برجام هم به وضع تحریم‌های جدید اهتمام دارد. چه تفاوتی بین تحریم‌های آمریکا قبل از خروج از برجام و بعد آن وجود دارد؟
آمریکا به دنبال این هدف است که ایران قدم‌هایی فراتر از برجام بردارد تا برجام حفظ شود. عربستان و رژیم صهیونیستی هم با این مساله موافقند تا ایران درخصوص قدرت منطقه‌ای عقب‌نشینی کند. آمریکا تا قبل از خروج از برجام توجیهی در ایجاد تحریم علیه ایران نداشت، اگر توجیهی هم داشت، شرکای اروپایی آمریکا در سطح محدودی آن را قبول می‌کردند. الان با سیاست جدید آمریکا تلاش‌ها برای تحریم ما راحت‌تر است. شرکت‌هایی که با آمریکا در ارتباط هستند تحت فشار بیشتری قرار گرفته‌اند که زیر بار خواسته‌های آمریکا بروند. توجه داشته باشید که خیلی از شرکت‌های چندملیتی تابع قوانین خودشان نیستند، چون خواهان مبادله اقتصادی با آمریکا هستند و به نوعی شریک اقتصادی این کشورند. در نتیجه آمریکا بعد از خروج از برجام در مقابل کشورها و شرکت‌های چندملیتی جسارت‌هایی نشان می‌دهد که منجر به وضع تحریم‌های بیشتر می‌شود.
برجام سندی است که در شورای امنیت سازمان ملل طرح شد و تحت قطعنامه 2231 به امضای همه کشورهای عضو رسید. جایگاه حقوقی تحریم‌های جدید کجاست؟
من فکر می‌کنم ایران قدرت خود را در سازمان ملل به کار نگرفته است. به هر حال ما در سازمان اهرم‌هایی خواهیم داشت که کشورهایی را به سمت خود بکشیم. الان کشوری وجود دارد که قطعنامه سازمان را که پشتوانه برجام است نقض می‌کند! متاسفانه از طرف ایران در سازمان ملل تلاشی نمی‌شود. شاید به این خاطر است که فعلا همّ‌وغم دولت این است که برجام را نجات دهد و با شکل محدودتری بپذیرد. حداقلش این است که ما باید از اهرم‌های خود در سازمان ملل استفاده می‌کردیم که بگوییم آمریکا چرا قطعنامه پشتوانه برجام را در نظر نمی‌گیرد. چاره کار این است که ایران چه با اروپا و چه بدون اروپا در سازمان ملل لابی‌گری کند و هزینه خروج آمریکا از برجام را زیاد و فشار روی ایران را کمتر و کاری کند که فشار آمریکا به ایران از جانب خیلی از کشورها مورد توجه قرار نگیرد. به‌خصوص الان با توجه به خروج آمریکا از معاهدات دیگر زمینه سیاسی آن هم وجود دارد. دولت باید کشورهایی چون روسیه و چین را که همراهی بیشتری با ایران دارند، قانع کند تا علیه خروج از برجام لابی‌گری کند.
اروپایی‌ها یکی از امضا‌کنندگان برجام هستند. به نظر شما واکنش مطلوبی که باید از جانب اروپایی‌ها در مقابل نقض حقوق بین‌الملل و برجام توسط آمریکا انجام شود، چیست؟
شرکت‌های چندملیتی از بدنه خود اروپا هستند و اروپا باید آنها را قانع کند که با ایران همکاری کنند. ما از طریق وزیرخارجه انگلیس شنیدیم که اروپا می‌تواند جریمه‌هایی به شرکت‌های چندملیتی وضع کند که آنها تابع کشور خود باشند. منتها این هم برمی‌گردد به این موضوع که اروپا چقدر حاضر به مناقشه با آمریکا باشد. اروپا می‌خواهد برجام را نجات دهد و انگیزه این کار را دارد و حتی منتقد خروج آمریکا از برجام است؛ البته به غیر از برخی احزاب کوچک و نزدیک به رژیم صهیونیستی. ما باید واقع‌بین باشیم و حقایق را بپذیریم. من فکر می‌کنم تا یک هفته، 10 روز دیگر که اروپا بسته خود را ارائه می‌دهد شرکت‌های کوچک با ایران کار کند تا مثلا 60 درصد تعهدات خود در برجام را حفظ کنند. بانک‌هایی را فعال و ایجاد کنند که با ایران کار کنند که هیچ‌منافعی با آمریکا ندارند. به‌خصوص اینکه با توجه به جنگ تجاری که به وجود آمده سعی می‌کنند تا آمریکا را تحت فشار قرار دهند. دولت هم باید به دستورات رهبری پایبند باشد که این می‌تواند نقطه قوت دولت باشد، چراکه ایشان مواردی گفتند که بسیار به سیاست خارجی دولت کمک می‌کند. باید بدانیم ایران می‌تواند با توجه به قدرت درونی خود از موانع و مشکلات حتی بدون برجام هم عبور کند.
* نویسنده : عبدالرضا هادی‌زاده روزنامه‌نگار
مطالب پیشنهادی
