پایداری مالی آموزش عالی در انگلیس به دنبال کاهش کمک‌های مالی دولتی و توقف مداوم سقف‌های شهریه‌ای در مقطع کارشناسی فشار زیادی را تحمل کرده و متزلزل شده است. تورم‌های اخیر و فشارهای ناشی از هزینه‌های زندگی نیز مطالباتی را از دانشگاه‌ها در رابطه با پرداخت‌ها، هزینه‌های انرژی و پروژه‌های ساختمانی ایجاد کرده است. مقامات آموزش عالی و اداره دانشجویی انگلیس در ماه می‌سال 2024 اعلام کردند 40 درصد از 108 دانشگاه این کشور تا پایان سال 2024-2023 با کسری بودجه روبه‌رو می‌شوند. به گفته یکی از شاخه‌های اتحادیه دانشگاهی بیش از 50 دانشگاه به دلیل ناپایداری اوضاع مالی تعلیق و تعطیلی دوره‌ها را اعلام کرده‌اند. 

رشد وابستگی به دانشجویان بین‌المللی

ثابت ماندن نرخ شهریه‌های داخلی و افزایش هزینه‌ها باعث شده است بسیاری از دانشگاه‌ها به دنبال افزایش جریان‌های درآمدزایی مازاد خود برای پوشش کسری در سایر بخش‌های بودجه‌ای باشند. شهریه دانشجویان بین‌المللی منبع اصلی درآمدی برای بسیاری از دانشگاه‌های انگلیس محسوب می‌شود و از آنجایی که محدودیت‌های افزایش شهریه‌های داخلی گریبان‌گیر آن نمی‌شود، دانشگاه‌ها قادرند به میزان قابل توجهی آن را افزایش دهند. به‌عنوان مثال، هزینه‌های بین‌المللی مقطع کارشناسی به‌طور متوسط حدود 22200 پوند در سال در مقایسه با 9250 پوند برای دانشجویان بومی انگلیس است. این امر باعث شده است برخی دانشگاه‌ها به‌طور چشمگیری نرخ جذب دانشجویان بین‌المللی خود را افزایش دهند.

در سال 2023-2022 هزینه‌های تحصیل دانشجویان بین‌المللی به ارزش 11 میلیارد و 800 میلیون پوند برای دانشگاه‌های انگلیس رسید. این مبلغ 23 درصد از کل درآمد دانشگاه‌های این کشور را به خود اختصاص می‌داد، در‌حالی‌که این مبلغ در اواسط دهه 1990 تنها 5 درصد بوده است. این هزینه‌ها به اعطای یارانه برای فعالیت‌های پژوهشی و آموزش دانشجویان بومی کمک می‌کند. در سال 2023-2022 درآمد حاصل از آموزش به دانشجویان غیردولتی (که بیشتر شهریه‌های دانشجویان غیراتحادیه اروپا را شامل می‌شد) 3 میلیارد و 400 میلیون پوند بیشتر از کل هزینه اقتصادی این فعالیت برای موسسات آموزش عالی انگلیس بوده است.

این مازاد 31 درصدی بالاتر از هزینه‌ها بود و همراه با سایر فعالیت‌های درآمدزایی به یارانه‌های متقابل برای کسری 5 میلیارد و 300 میلیون پوندی پژوهش و آموزش با بودجه دولتی یک میلیارد و 700 میلیون پوندی کمک کرد. چنین یارانه‌ای یکی از ویژگی‌های مدل‌های بودجه‌ای آموزش عالی در کشورهای دیگر مانند استرالیا، کانادا و آمریکاست. نگرانی‌های زیادی درمورد اتکای بیش از اندازه دانشگاه‌های انگلیس به شهریه‌های بین‌المللی وجود دارد. کمیته محاسبات عمومی مجلس عوام هشدار داده است که دانشگاه‌ها خود را در معرض خطرات مالی قابل‌توجهی قرار می‌دهند؛ این در حالی است که فرضیات رشد تعداد دانشجویان بین‌المللی در آینده بیش از حد خوش‌بینانه است و اگر این پیش‌بینی اتفاق نیفتد، پایداری مالی برخی دانشگاه‌ها در انگلیس در معرض خطر قرار می‌گیرد. 

رشد 17 درصدی درآمد شهریه دانشجویان بین‌المللی

رشد درآمد شهریه‌ای ناشی از افزایش تعداد دانشجویان غیراتحادیه اروپا، به‌ویژه از سال 2019-2018 و افزایش هزینه‌های سقف شهریه‌ای برای دانشجویان جدیدالورود در انگلیس در سال‌های 2007-2006 و 2013-2012 بوده است. درآمد شهریه‌ای ‌‌درمورد دانشجویان بومی و خارجی نیز به‌ویژه در سال‌های اخیر تغییرات چشمگیری داشته است. سهم درآمد حاصل از تحصیلات دانشگاهی دانشجویان بومی و اتحادیه اروپا به دلیل ترکیبی از توقف مداوم سقف شهریه‌ها، کاهش تعداد دانشجویان اتحادیه اروپا و افزایش درآمد از سایر منابع، کاهش یافته است. طبق این آمار، سهم درآمد دانشگاه‌های انگلیس از دانشجویان بومی و اتحادیه اروپا از حدود 28 درصد در سال 2015 به قریب 23 درصد در سال‌ 2022-2021 افت داشته است. اما در این میان، سهم درآمدی دانشگاه‌های این کشور از دانشجویان بین‌المللی، به‌طور مداوم روند رو به رشدی داشته است، به‌طوری که سهم این درآمدها از 5 درصد در سال‌های 1995-1994 به حدود 22 درصد در سال 2022-2021 افزایش یافته است. 

متن کامل گزارش ندا اظهری خبرنگار گروه دانشگاه را در روزنامه فرهیختگان بخوانید.