«من موافقم که کرسی‌های آزاداندیشی تشکیل شود. ما که گفتیم کرسی آزاداندیشی، از اول نظرمان همین بود؛ کسی بیاید و نظر مخالف خودش را هم بگوید؛ منتها شما جوان دانشجوی انقلابی مسلمان ولایی، آن قدرت منطق و قوت استدلال را پیدا کنید که بتوانید قشنگ بروید با خونسردی در مقابل او قرار بگیرید و استدلال او را باطل کنید؛ این خوب است، این درست است. و این امروز ممکن است؛ [شاید] 10 سال پیش، 12 سال پیش، 15 سال پیش این کار ممکن نبود، امروز ممکن است.» این بخشی از سخنان مقام‌معظم‌رهبری در سال 1394 درباره اهمیت برگزاری کرسی‌های آزاد‌اندیشی است که در دیدار با دانشجویان مطرح کردند. 

«تشکیل میزگردها و کرسی‌های آزاداندیشی در دانشگاه‌ها که بنده مکرر این را تکرار کرده‌ام و تاکید کرده‌ام و توصیه کرده‌ام؛ و خب خیلی پیشرفتی نداشته.» این گزاره را نیز مقام‌معظم‌رهبری در خردادماه سال 1398 در دیدار رمضانی خود با دانشجویان مطرح کردند. صحبت‌هایی که البته در طول یک دهه گذشته بارها از طرق مختلف به آن اشاره شده که از جای خالی این کرسی‌ها در میان دانشجویان حکایت می‌کند. البته گلایه از کم‌رونقی کرسی‌های آزاداندیشی به شخص اول دولت هم رسید، تا جایی که مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور روز دوشنبه در اولین نشست خبری خود با اصحاب رسانه هم به این مساله پرداخت و عنوان کرده بود با وجود تاکیدات مکرر رهبری، جهاد تبیین که یکی از اصول اساسی آزاداندیشی است، به‌ خوبی اجرا نشده است.

انتقاد از وضعیت امروز کرسی‌های آزاداندیشی را باید محور دیگر صحبت‌های او دانست. رئیس‌جمهور در این باره گفته بود: «کرسی آزاداندیشی به معنای این نیست که اگر کسی نظر مخالفی ارائه داد، ضدانقلاب تلقی شده و از دانشگاه یا موقعیت شغلی خود کنار گذاشته شود.» البته او در ادامه صحبت‌هایش به اهمیت گفت‌وگو و شنیدن نظرات مختلف هم اشاره و تنها راه پیشرفت کشور را گفت‌وگو و تبادل نظر معرفی کرد. نکته قابل‌توجه در صحبت‌های او هم نقد روش‌های اجبار و فشار بود؛ چراکه عالی‌ترین شخص اجرایی کشور معتقد است باید به ‌جای «سرکوب و حذف» به گفت‌وگو و شنیدن نظرات مختلف توجه داشت.

اتفاقی که در قالب رویداد کرسی‌های آزاد‌اندیشی چند سالی است به روال معمولی در بستر دانشگاه آزاد تبدیل شده و البته در سال تحصیلی اخیر به شکلی سراسری در سایر دانشگاه‌های کشور هم دنبال شد. ایده‌‌ای که می‌تواند با مطالبه رئیس‌جمهور تبدیل به قرار همیشگی در دانشگاه‌ها باشد. در ادامه این گزارش روند برگزاری رویداد کرسی‌های آزاد‌اندیشی را مرور کردیم و در ادامه از تحولات آخرین دوره آن خبر گرفتیم. 

واقعیت آن است که در تمام این سال‌ها جامعه دانشگاهی کمتر به برگزاری کرسی‌های آزاداندیشی اهمیت داده است، به‌طوری‌که کمتر مرکز آموزشی را می‌توان پیدا کرد که در فواصل مختلف، کرسی‌های آزاد‌اندیشی را به شکل یک رویداد برگزار کرده باشد. مغفول ماندن برپایی کرسی‌های آزاد‌اندیشی در میان گعده‌های دانشجویی از یک سو و تاکیدات مقام‌معظم‌رهبری بر برگزاری چنین رویدادی، مسئولان دانشگاه آزاد را به این فکر انداخت که «صدای دانشجویان» را از طریق برگزاری رویدادهای آزاداندیشی بشنوند. تصمیمی که قصد داشت دانشگاه آزاد را در مسیر تحقق تاکیدات مقام‌معظم‌رهبری قرار داده و شرایط را برای ترویج تفکر آزاد و تبادل نظر در محیط‌های علمی فراهم کند. راهی که از سال ۱۳۹۹ آغاز شد و اولین دوره «کرسی‌های آزاداندیشی» در این دانشگاه برپا شد، رویدادی که امسال به چهارمین دوره خود رسیده است. 

دانشگاه آزادی‌ها در برگزاری این رویداد، بر استفاده از واژه «کرسی‌های آزاداندیشی» که بارها از سوی رهبری انقلاب مطرح شده، تاکید داشته‌اند. رویدادی که تلاش کرده از ابتدا ادبیات خاص خود را هم داشته باشد، مثلا در روند برگزاری کرسی‌ها به جای استفاده از واژه «مخالف» از کلمه «منتقد» استفاده می‌شد؛ چراکه متولیان برگزاری کرسی‌ها در این دانشگاه معتقدند هر منتقدی لزوما «مخالف» نیست. دیدگاه مسئولان دانشگاه تنها به اینجا خلاصه نمی‌شود، بلکه نگاه آنها این است که دانشگاه محل «آزمون و خطای» دانشجویان است و اگر فضای علمی کشور برای اظهارنظر و نقد آرا و افکار دانشجویان آماده نباشد، نسل تربیت‌شده نمی‌تواند آن‌طور که باید مسیر رشد خود را دنبال کند. علی‌رغم اینکه کرسی‌های آزاداندیشی با اهداف مختلفی در دستورکار دانشگاه آزاد قرار گرفت، اما مهم‌ترین هدف را می‌توان ایجاد «فضای آزاد اندیشه و فکر» در محیط دانشگاه دانست.

مسئولان این دانشگاه به «برد و باخت» در کرسی‌های آزاداندیشی فکر نمی‌کنند، بلکه بر تخصص‌گرایی در برگزاری این رویداد ملی تاکید کرده‌اند. به همین دلیل است که شش حوزه سیاسی، هنر و معماری، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سلامت برای برگزاری این رویداد در نظر گرفته شده تا دانشجویان براساس تخصص و علاقه خود، در یک حوزه تخصصی شرکت کرده و اظهارنظر کنند. حالا چهار سالی می‌شود که بحث و گفت‌وگو در دانشگاه آزاد بر مدار کرسی‌های آزاداندیشی می‌‌گردد. رویدادی که باعث شده تا نه‌تنها جامعه دانشجویی با چگونگی نقد کردن یک موضوع بیش از پیش آشنا شود، بلکه نحوه تعامل و تحمل نظرات مخالف را هم تجربه کرده و آن را فرا گیرد. 

متن کامل گزارش سارا طاهری، خبرنگار گروه دانشگاه را در روزنامه فرهیختگان بخوانید.