درس مهم ونیز برای فجر

مصطفی قاسمیان، خبرنگار گروه فرهنگ فرهیختگان: چطور مدیران جشنواره‌های بین‌المللی با چینش دقیق فیلم‌ها، اهمیت این رویدادها را افزایش می‌دهند؟

با شروع هشتاد و یکمین دوره جشنواره فیلم ونیز، می‌توان یک بار دیگر نگاهی به سیاست‌های این جشنواره انداخت که چند سالی است رقابت سنگینی را با جشنواره کن به عنوان معتبرترین رویداد هنری سینمای جهان آغاز کرده و حتی گاه از آن نیز پیش افتاده. از سیاست‌های مهم ونیز در این رقابت، استفاده از آثار پرستاره و پرسروصدا خصوصا در جایگاه فیلم افتتاحیه بود؛ اتفاقی که امسال با اثری از تیم برتون رخ داد.

ونیز امسال «بیتل‌جوس بیتل‌جوس» را به عنوان فیلم افتتاحیه نمایش داد که از حضور چهره‌هایی چون مونیکا بلوچی، مایکل کیتون، جنا اورتگا و ویلم دفو به عنوان هنرپیشه بهره می‌برد؛ ستارگانی که هرکدام با شرکت در فرش قرمز روز نخست، توجهات جهان سینما را به ونیز جلب کردند. اگر برد پیت تهیه‌کننده آن نیز در فرش قرمز آن حضور می‌یافت، این رویداد پرسروصداتر می‌شد.

جشنواره ونیز و حتی جشنواره کن، با وجودی که رویدادهایی هنری محسوب می‌شوند و به محصولات سینمای اروپا خصوصا ایتالیا و فرانسه توجهی ویژه نشان می‌دهند، در این سال‌ها با نمایش آثار پرستاره سینمای آمریکا و حضور بازیگران مشهور هالیوود خصوصا در روز اول رویداد، توجهات زیادی را جلب می‌کنند.

نگاهی بـه ایـن آثار نشان می‌دهد که آن‌ها معمولا جشنواره‌ها را دست خالی ترک می‌کنند و حتی برخی اساسا در بخش خارج از مسابقه حضور دارند که داوری هم نمی‌شوند. از این‌گونه فیلم‌ها می‌توان به «بلوند»، «اولین انسان»، «نویز سفید»، «به سوی ستارگان»، «فراری»، «اسپنسر» و... در ادوار اخیر ونیز و «تاپ گان: ماوریک»، «شهر سیارکی»، «مگالوپلیس»، «روزی روزگاری در هالیوود» و «فیوریوسا» در ادوار اخیر کن اشاره کرد.

جالب آن که جشنواره‌های شاخص بین‌المللی، حتی سانس‌های ساعات پایانی عصر و ابتدای شب را نیز به آثاری اختصاص می‌دهند که از بازیگران مشهور بهره می‌برند؛ حتی در صورتی که این فیلم‌ها در بخش خارج از مسابقه باشند. در مقابل، سانس‌های نمایش در صبح یا ظهر بیشتر زمان نمایش آثاری است که ستاره شناخته‌شده ندارند؛ حتی اگر شانس بردن نخل یا شیر طلا باشند.

همه این‌ها در حالی است که مدیران جشنواره فیلم فجر طی این سال‌ها، برای فرار از انتقادات، برنامه نمایش آثار را با قرعه‌کشی تعیین می‌کنند و فیلم افتتاحیه نیز همین‌طور مشخص می‌شود! 

در اثر همین سیاست عجیب بود که در فجر چهل و دوم، فیلم «دروغ‌های زیبا» محصول مشترک ایران و بنگلادش به عنوان فیلم افتتاحیه انتخاب شد تا هیچ ستاره شناخته‌شده‌ای در فرش قرمز فیلم افتتاحیه حضور نداشته باشد! همچنین عارضه قرعه‌کشی این بود که با واکنش‌های منفی به باقی فیلم‌های روز اول این دوره، کار برای کلیت جشنواره هم سخت شد. به این ترتیب، تعیین جدول نمایش آثار جشنواره فیلم فجر بر اساس قرعه‌کشی که با هدف دوری از حواشی احتمالی و مدیریت آسان‌تر فجر برای مدیران انجام می‌شود، به کاهش جلب توجه رسانه‌ای و طبعا تخریب اعتبار فجر می‌انجامد؛ در شرایطی که مدیران جشنواره‌های شاخص جهان، برنامه نمایش آثار را با هدف استقبال بالاتر، سروصدای بلندتر و شکوه بیشتر می‌چینند!