شورای راهبردی روابط خارجی چه جایگاهی دارد؟

فرهیختگان:  پس از پایان دولت سیزدهم و متعاقبا پایان دوران مسئولیت علی باقری به‌عنوان سرپرست وزارت خارجه روز گذشته او با حکم رهبر انقلاب به عضویت شورای راهبردی روابط خارجی درآمد. عضویت علی باقری بهانه خوبی است برای بررسی نقشی که این نهاد در تعیین سیاست‌های کلی نظام در حوزه سیاست خارجی ایفا می‌کند. علی باقری به واسطه سال‌ها تجربه در تیم مذاکره‌کننده ایران و نیز جایگاهی که به‌عنوان معاون سیاسی و سرپرستی وزارت خارجه داشته، می‌تواند در جهت‌دهی به مسائل این شورا موثر واقع شود.

شورای راهبردی روابط خارجی در‌باره اتاق فکر و نهاد مشورتی رهبری با رویکردی راهبردی در حوزه روابط خارجی است که در خرداد سال 1385، با حکم مقام‌معظم‌رهبری و با هدف نقش‌آفرینی در تصمیم‌گیری‌های کلان، نشان دادن افق‌های نو در روابط خارجی، بهره‌مندی از نظرات نخبگان و تدوین شاخص‌ها در جهت نیل به اهداف سند چشم‌انداز کشور به ریاست سیدکمال خرازی و عضویت علی‌اکبر ولایتی، علی شمخانی، محمد شریعتمداری و محمد‌حسین طارمی تشکیل شد. دور دوم فعالیت‌های این شورا از بیست‌و‌هفتم خرداد‌ماه سال 1393، با تاکید مقام‌معظم‌رهبری بر حضور موثرتر شورا در عرصه روابط خارجی با انتصاب اعضای جدید آغاز شد. در دور دوم ریاست کمال خرازی و عضویت محمد‌حسین طارمی، سفیر پیشین ایران در چین و عربستان تداوم یافت و سعید جلیلی، ابراهیم شیبانی و سیدمهدی مصطفوی به‌عنوان اعضای جدید جای سه عضو دیگر این شورا را گرفتند. همچنین احمد وحیدی که سابقه تصدی وزارت دفاع در دولت دهم را در کارنامه داشت تا دی‌ماه سال 1400 عضو این شورا بود. پس از این تاریخ وحیدی که مسئولیت وزارت کشور دولت سیزدهم را برعهده گرفته بود جای خود را به حسین دهقان وزیر دفاع دولت یازدهم داد که او نیز پس از دو سال در دی‌ماه سال 1402 جای خود را به سید‌یحیی رحیم‌صفوی، مشاور و دستیار عالی فرمانده‌کل قوا داد. از آبان‌ماه سال 1401 نیز سورنا ستاری به‌عنوان معاون علم و فناوری وقت رئیس‌جمهور مسئولیت کمیسیون جدید‌التاسیس علم و فناوری شورا را برعهده گرفت. با اضافه شدن علی باقری به این ترکیب اکنون شورای راهبردی روابط خارجی 8 عضو دارد. این نهاد مجموعا 5 کمیسیون سیاسی، اقتصادی، دفاعی، فرهنگی و علم‌وفناوری دارد که به ترتیب ریاست آنها به سعید جلیلی، ابراهیم شیبانی، سید‌یحیی رحیم‌صفوی، مهدی مصطفوی و سورنا ستاری واگذار شده است. علاوه‌بر این 5 کمیسیون، دبیرخانه شورا نیز که مسئولیت آن به عباس عراقچی سپرده شده نیز ذیل شورا فعالیت می‌کند. دبیرخانه شورا عهده‌دار تکمیل چرخه کارشناسی، تهیه پیش‌نویس مصوبات شورا و نیز پشتیبانی علمی، پژوهشی و خدماتی مناسب از شورا و کمیسیون‌های آن است. برقراری ارتباط با اشخاص حقیقی و حقوقی، دستگاه‌های دولتی، نهادها، موسسات عمومی غیر‌دولتی، صاحب‌نظران، کارشناسان، خبرگان دانشگاهی، حوزوی و نیز بهره‌برداری کامل از محصولات و فرآورده‌های کارشناسی، اطلاعات و تحقیقات انجام شده در ایران و سایر کشورهای جهان از وظایف دبیرخانه است. دبیرخانه مسئول اداره خزانه اطلاعاتی کارآمد و روزآمد شورا مرکب از پژوهش‌ها و گزارش‌های مهم کارشناسی در ایران و جهان است. 

حضور علی باقری در شورای راهبردی روابط خارجی می‌تواند از جهات مختلفی برای شورای راهبردی مثبت ارزیابی شود. علی باقری‌کنی از دیپلمات‌ها و کارشناسان ارشد سیاست خارجی ایران است که تجربه زیادی در حوزه‌های مختلف دیپلماسی و سیاستگذاری خارجی دارد. او در دوره‌هایی به‌عنوان معاون سعید جلیلی، دبیر اسبق شورای عالی امنیت ملی و مسئول مذاکرات هسته‌ای فعالیت داشته و در جریان مذاکرات با کشورهای غربی درباره برنامه هسته‌ای ایران نقش مهمی ایفا کرده است. تصدی معاونت سیاسی وزارت خارجه و نقش فعال او در اجرای رویکردهای سیاست خارجه اندوخته تجربی او را سنگین‌تر و ارزشمندتر می‌کند. با توجه به تجربه و سابقه علی باقری در مذاکرات پیچیده بین‌المللی، حضور او می‌تواند به تقویت توان مشورتی و راهبردی شورا کمک کند، به‌ویژه در شرایطی که ایران برای مهار رویکردهای تقابلی غربی نیازمند استراتژی‌های دقیق و هماهنگ برای تعامل با جهان است. باقری با توجه به سابقه‌اش در تحلیل و تدوین سیاست‌های امنیتی و راهبردی می‌تواند به ارائه تحلیل‌های دقیق و پیشنهادهای کارآمد برای مواجهه با چالش‌های بین‌المللی و منطقه‌ای کمک کند. تجربه فعالیت علی باقری در نهادهای مختلف سیاستگذاری توان شورای راهبردی را برای چانه‌زنی و ایجاد هماهنگی بین دستگاه‌های مختلف در سیاست خارجی افزایش می‌دهد. 

متن کامل گزارش گروه نقد روز را در روزنامه فرهیختگان بخوانید.