نقش شبه‌دولتی‌ها در تولید محتوای غیرملی؛
فرهیختگان: صنعت نمایش خانگی در ایران از نخستین روزهای پیدایش، با شرکت‌هایی پا گرفت که غیردولتی و غیرحاکمیتی بودند. به دلایل مختلف که مهم‌ترین‌شان را می‌توان وجود سازمان صداوسیما با طیف مخاطب گسترده‌تر دانست، وزارتخانه‌ها و شرکت‌های دولتی ترجیح می‌دادند روی محتوای تلویزیونی سرمایه‌گذاری کنند و به همین دلیل، نمایش خانگی از حضور پررنگ شرکت‌های وابسته به دولت و حاکمیت خالی ماند.
با این حال، ضعف تلویزیون طی سال‌های اخیر و همزمان با رشد و پیشرفت پلتفرم‌ها خصوصا در برقراری ارتباط با مخاطب شهرنشین طبقه متوسط و مهم‌تر از همه رونق ویژه اقتصادی در نمایش خانگی که امکان درآمدزایی را برای همه تولیدکنندگان فراهم می‌کرد، شرکت‌های دولتی را وسوسه کرد تا به این صنعت وارد شوند؛ تا جایی که حالا بخش قابل توجهی از محتوای در حال انتشار نمایش خانگی، در استودیوهای وابسته به دولت/حاکمیت یا پلتفرم‌هایی با سهام دولتی تولید و منتشر می‌شوند. از قضا این ورود، طی روزهای اخیر برخی حواشی را نیز به وجود آورده است.
چند روزی است از انتشار ویدئوی جنجالی خداداد عزیزی در رئالیتی‌شوی «سرگیجه» می‌گذرد. مرد سال سابق فوتبال آسیا، در این برنامه رفتارهایی از خود نشان داد که بسیاری از مخاطبان تقبیح کردند و سروصدای زیادی به راه انداخت. نکته‌ای که عده کمی به آن توجه کردند، سازنده برنامه بود: استودیو «ویستا مدیا» بازوی تولید محتوای ایرانسل یکی از دو اپراتور بزرگ تلفن همراه کشور که سال‌هاست به‌عنوان شرکتی خصولتی شناخته می‌شود و از قضا یک آقازاده مدیرعامل آن است. اینکه چرا یک شرکت خصولتی با چنین مختصاتی، باید دست به تولید برنامه‌ای بزند که لااقل در بخش‌هایی، دچار ابتذال می‌شود، سوال مهمی است که برخی پرسیدند اما چندان مورد توجه واقع نشد.
شرکت ویستا مدیای عصر جدید که پیشتر هم رئالیتی‌شوی مافیایی «ارتش سری»، سریال کودک و نوجوان «دیو و ماه‌پیشونی»، مسابقه «اسکار»، برنامه گفت‌وگومحور طنز «عیدیHD» را تولید کرده بود، الان هم جز «سرگیجه»، برنامه گفت‌وگومحور سینمایی «35 میلیمتری» را در حال پخش دارد. همان‌طور که از عناوین مذکور مشخص است، همه محتوای تولیدی ویستا مدیا، محصولاتی در خور توجه، جذاب و سرگرمی‌محورند اما در هیچ‌کدام نمی‌توان رد پای محتوای استراتژیک و ملی را دید.
اتفاق دوم این روزها، آغاز رسمی فعالیت دومین پلتفرم نمایش خانگی وابسته به همراه اول دیگر اپراتور بزرگ تلفن همراه و یکی از بزرگ‌ترین شرکت‌های خصولتی کشور است: «سینماهمراه» که از هفته گذشته و با اکران آنلاین اختصاصی یکی از آخرین فیلم‌های زنده‌یاد علی انصاریان آغاز به کار کرد. فیلمی به نام «بی پی ام بند» ساخته فرناز امینی محصول 1399 که تاکنون در صف اکران روی پرده قرار داشت و بالأخره در این پلتفرم به شکل اختصاصی اکران آنلاین شد.
پیش از سینماهمراه، آخرین پلتفرمی که به جز فیلیمو، فیلم‌نت و نماوا که یک فیلم سینمایی را اکران آنلاین کرده بود، پلتفرم دولتی دیگری بود که در سکوت خبری فعالیت خود را آغاز کرد: «شاد»! اپلیکیشنی که با عنوان اختصاصی «شبکه آموزشی کودک» توسط روبیکا برای وزارت آموزش‌وپرورش، توسعه یافت و به پلتفرم رسمی این وزارتخانه برای تنظیم ارتباط آنلاین میان دانش‌آموزان، معلمان و وزارتخانه تبدیل شد، از مدتی پیش بخشی با عنوان فیلم و سریال راه‌اندازی کرده و محصولات کودک و نوجوان را در آن نمایش می‌دهد.
نکته جالب دیگر درباره پلتفرم‌های دولتی فیلم و سریال، آن است که تاکنون تنها این پلتفرم‌ها امکان استفاده از تبلیغات تلویزیونی را یافته‌اند. به جز بخش فیلم و سریال شاد که امکان استفاده از تبلیغات پرتعداد و بمباران‌طور تلویزیونی به آن داده شد، دیگر پلتفرمی که برای اکران آنلاین و دیگر محصولاتش حضوری پررنگ روی آنتن تلویزیون دارد، تلوبیون است. پلتفرمی متعلق به معاونت فضای مجازی صداوسیما که چه برای اکران آنلاین فیلم‌هایی چون «منصور»، «موقعیت مهدی» و «درخت گردو» و چه برای بازپخش برنامه‌ها از بمباران تبلیغاتی لابه‌لای برنامه‌های صداوسیما برخوردار شد و البته امتیازات ویژه دیگری نیز دارد؛ مثل حضور مدیرانش برای تبلیغ روی آنتن تلویزیون و استفاده از نسخه کلین (بدون لوگو) و دوربین‌های متعدد در جریان مناظره‌های انتخابات ریاست‌جمهوری.
روبیکا پلتفرم وابسته به همراه اول هم امتیاز تبلیغات تلویزیونی را داراست؛ چراکه از حدود 5 سال پیش، بسیاری از برنامه‌های صداوسیمای ملی در روبیکا حضور رسمی دارند و آن را تبلیغ می‌کنند. همه اینها در شرایطی است که برای مدت‌ها، رقبای خصوصی این پلتفرم‌ها تلاش می‌کردند تا لابه‌لای برنامه‌های تلویزیونی، باکس‌های تبلیغاتی داشته باشند و امکان آن را نمی‌یافتند.
همه آنچه در این گزارش ذکر شد، درحالی است که همگان می‌دانند رقابت بازیگران دولتی با بخش خصوصی، تاثیرات مخربی در اقتصاد کشور می‌گذارد؛ آن هم در بازار پلتفرم‌های پررونق وی‌اودی که شرکت‌های خصوصی (هرچند بعضا رانتی) از قدرت مانور زیادی برخوردارند و حتی می‌توانند محصولات تاریخی پرهزینه مثل «جیران» (فیلیمو) و «سووشون» (نماوا) بسازند. بدیهی است در چنین بازاری، نباید پلتفرم‌ها و استودیوهای دولتی/حاکمیتی حضور داشته باشند، خصوصا وقتی قرار نیست محصولات استراتژیک و ملی بسازند و می‌خواهند با تولیدات تجاری، سلبریتی‌زده و عامه‌پسند به رقابت با بخش خصوصی بپردازند.
جالب آنکه حضور پررنگ دولتی‌ها در بازار وی‌اودی، درحالی اتفاق افتاده که هنوز حدود 7 ماه بیشتر از جمله تاریخی «ستاد اجرایی که بخش خصوصی نیست» از زبان رهبر انقلاب در نفی بخش خصولتی نگذشته است. تأسف‌انگیز آنکه در این جمله، به صراحت نام ستاد اجرایی فرمان امام(ره) سهامدار اصلی برخی از شرکت‌های یادشده در این گزارش آمده اما از آن زمان هیچ اقدامی در خروج ستاد از شرکت‌های خصولتی مذکور انجام نشده و این شرکت‌ها همچنان به تصدی‌گری در صنعت نمایش خانگی می‌پردازند.
متن کامل گزارش مصطفی قاسمیان، خبرنگار را در روزنامه فرهیختگان بخوانید.
مطالب پیشنهادی
