فرهیختگان: نسخه جدید رتبه‌بندی شانگهای هفته گذشته منتشر شد. رتبه‌بندی که نخستین‌بار سال 2003 میلادی توسط دانشگاه جیائو تونگ شانگهای اعلام شد و از سال 2009 هم تحت‌نظر موسسه مشاوره رتبه‌بندی شانگهای انجام می‌شود. شانگهای که امروزه یکی از مهم‌ترین و معتبرترین رتبه‌بندی‌های دانشگاهی جهان شناخته می‌شود، در آخرین نسخه خود سراغ دوهزار و 500 دانشگاه و مرکز آموزش عالی رفته و از بین آنها هزار دانشگاه برتر جهان را معرفی کرده است.

در این رده‌‌بندی و ۳۲ دانشگاه برای اولین‌بار در جمع هزار دانشگاه برتر و پنج‌دانشگاه موفق به کسب رتبه‌ای کمتر از 500 شدند. شش دانشگاه هم به جمع 100 دانشگاه برتر دنیا راه‌ یافتند که به‌جز دانشگاه ایالتی اوهایو- کلمبوس از ایالات‌متحده در رتبه ۸۲، دانشگاه‌های چینی ووهان، شیان جیائوتنگ و سیچوان به ترتیب در جایگاه‌های 89، 95 و 98 و دانشگاه هلسینکی از فنلاند با رتبه ۹۹، حضور دانشگاه ملک سعود قدیمی‌ترین دانشگاه عربستان‌سعودی در رتبه 90 حائز اهمیت و قابل‌توجه است. 

شانگهای چگونه رتبه‌بندی می‌کند؟
پیش از ورود به جزئیات امسال شانگهای شاخص‌های شش‌گانه آن را مرور می‌کنیم که در چهار دسته کیفیت آموزش، کیفیت اعضای هیات‌علمی، برون‌داد پژوهشی و سرانه جای می‌گیرد. آن‌گونه که در صفحه روش‌شناسی این رتبه‌بندی توضیح داده شده دانشگاه‌هایی مورد ارزیابی و رتبه‌بندی شانگهای قرار می‌گیرند که دارای برندگان جایزه نوبل، برندگان مدال فیلدز، محققان پراستناد یا مقالات منتشرشده در نشریات نیچر و ساینس باشند. علاوه‌بر این، دانشگاه‌هایی را که تعداد قابل‌قبولی از مقالات نمایه‌شده در نمایه استنادی توسعه‌یافته علوم و نمایه استنادی علوم اجتماعی داشته باشند نیز شامل می‌شوند.

در جدول شاخص‌ها که مجموعا هر دانشگاه 100 امتیاز می‌تواند کسب کند، کیفیت آموزش با وزنی معادل 10 درصد، براساس شاخص فارغ‌التحصیلان برنده جایزه نوبل و مدال فیلدز مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. در معیار «کیفیت اعضای هیات‌علمی» هم اعضای هیات‌علمی برنده جایزه نوبل و مدال فیلدز و پژوهشگران پراستناد هریک با وزنی معادل 20 درصد از کل محاسبه می‌شوند. «برون‌داد پژوهشی» معیار دیگری است که با استفاده از مقالات منتشرشده در مجلات ساینس و نیچر و مقالات نمایه‌شده در نمایه استنادی علوم و نمایه استنادی علوم اجتماعی هرکدام با وزن 20 درصدی بررسی می‌شوند.

آخرین شاخص هم بررسی سرانه عملکرد عملی است که با وزن 10 درصدی، 100 امتیاز جدول را تکمیل می‌کند. منبع اصلی گردآوری اطلاعات پژوهشی دانشگاه‌ها پایگاه استنادی WOS است و سایر اطلاعات هم از وب‌سایت‌های جوایز نوبل، مدال فیلدز، پایگاه‌های اطلاعاتی و اطلاعات آماری دولتی استخراج می‌شوند. 

بهترین دانشگاه  ‌های ایران کدامند؟
در رده‌بندی 2024 شانگهای، دانشگاه علوم پزشکی تهران و دانشگاه تهران در جایگاه 500-401 جهان ایستادند و بهترین دانشگاه‌های ایرانی محسوب می‌شوند. دانشگاه تربیت مدرس، سوم ایران و در جایگاه 700-601 دنیاست. بعد از آن هم علوم پزشکی ایران، علوم پزشکی شهید بهشتی و صنعتی شریف در جمع 800 دانشگاه برتر دنیا هستند. صنعتی امیرکبیر، علم‌وصنعت و تبریز سه دانشگاه ایرانی دیگر حاضر در شانگهای و در رده 1000-901 جهان حضور دارند. دانشگاه فردوسی مشهد، دانشگاه علوم پزشکی مشهد و دانشگاه علوم پزشکی شیراز که در رتبه‌بندی‌های سال‌های گذشته حضور داشتند در این لیست دیده نمی‌شوند. در بین دانشگاه‌های ایرانی صرفا دانشگاه شریف و تهران از امتیاز معیار کیفیت آموزش برخوردارند. 

متن کامل گزارش ابوالفضل مظاهری، دبیر گروه دانشگاه و همچنین بقیه جداول آماری را در روزنامه فرهیختگان ببینید.