فرهیختگان: تحویل سامانه دفاع هوایی S400 به ایران یکی از مهم‌ترین مطالبی بود که رسانه‌های غربی در چند روز اخیر به آن پرداخته‌اند. منتشر‌کنندگان این خبر مدعی هستند که در پی سفر سرگئی شویگو، رئیس شورای امنیت روسیه به ایران این سامانه نیز به ایران تحویل شده است. این خبر را نخستین بار نیویورک‌تایمز منتشر کرده و نوشت: «روسیه تحویل تجهیزات پدافند هوایی و راداری پیشرفته خود را به ایران آغاز کرده است.» این خبر که صحت آن تایید نشده است بلافاصله در رسانه‌های مختلف به «تحویل S400» تعبیر شد. فارغ از اینکه این خبر درست باشد یا نه لازم است ضمن تشریح ویژگی‌های این سامانه و مزیت‌هایی که برای قدرت دفاعی ایران ایجاد می‌کند اهداف رسانه‌های غربی از پرداختن به این موضوع نیز بررسی شود. 

با نزدیک شدن به موعد بندهایی از معافیت‌های تحریمی ایران در برجام که به بندهای غروب معروف بود ایران به مرور این توان را به دست می‌آورد که بدون هیچ‌گونه نگرانی همچون سایر کشورهای دنیا به تبادل تسلیحات نظامی پرداخته و قدرت دفاع خود را ارتقا بخشد. کشورهای غربی برای جلوگیری از این امر به‌یکباره ادعای کمک پهپادی ایران به روسیه برای هدف قرار دادن اوکراین را مطرح کردند؛ ادعایی که حتی درصورت صحت برای مراودات امنیتی ایران ایرادی محسوب نمی‌شود اما دولت‌های غربی سعی داشتند با ایجاد فضایی احساسی به این بهانه زمینه را برای تشدید تحریم‌های ضدایرانی و جلوگیری از اجرایی شدن بندهای غروب فراهم آورند. این سناریو اما در اکتبر 2022 با انتشار یادداشتی توسط دبیرخانه شورای امنیت سازمان ملل باطل شده است. مطابق این یادداشت سازمان ملل، پایان رسمی مقررات بندهای سه، چهار و شش ضمیمه به قطعنامه ۲۲۳۱ علیه ایران را به اطلاع کشورها رسانید. مطابق این بندها سازمان ملل ممنوعیت واردات و صادرات فناوری مرتبط با صنایع موشکی نظیر موشک و پهپاد با برد ۳۰۰ کیلومتر (۱۸۶ مایل) یا بیشتر را برمی‌دارد.

قرارداد اولیه برای خرید سامانه S300بین ایران و روسیه در سال ۲۰۰۷ امضا شد اما به دلایل مختلف از جمله فشارهای بین‌المللی و تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران تحویل این سامانه به تعویق افتاد. در سال ۲۰۱۰ رئیس‌جمهور وقت روسیه، دیمیتری مدودف تحت فشارهای بین‌المللی به‌ویژه از سوی ایالات متحده و اسرائیل تصمیم به لغو قرارداد و عدم تحویل سامانه S300 به ایران گرفت. این اقدام باعث نارضایتی شدید ایران شد و حتی ایران از روسیه در دادگاه بین‌المللی شکایت کرد.

با این حال، پس از توافق هسته‌ای ایران (برجام) در سال ۲۰۱۵ و کاهش تحریم‌های بین‌المللی روسیه بار دیگر موضوع تحویل سامانه S300 را مطرح کرد. نهایتا در سال ۲۰۱۶، روسیه سامانه S300 را به ایران تحویل داد و این سامانه به‌طور رسمی به خدمت نیروهای مسلح ایران درآمد. پس از توافق هسته‌ای برجام در سال ۲۰۱۵ و لغو برخی از تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران تهران به دنبال تقویت توان دفاعی خود با خرید سامانه‌های پیشرفته‌تر از روسیه از جمله S400 برآمد. 

شایعات و گزارش‌ها درباره استفاده روسیه از پهپادهای ایرانی در جنگ اوکراین از اوایل تابستان ۲۰۲۲ آغاز شد. در این زمان مقامات ایالات متحده اولین بار اعلام کردند که روسیه قصد دارد از ایران پهپادهای تهاجمی و شناسایی خریداری کند تا در جنگ اوکراین استفاده کند. جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی ایالات متحده بود. وی در ژوئیه ۲۰۲۲ اعلام کرد که اطلاعات آمریکا نشان می‌دهد ایران قصد دارد صدها پهپاد از جمله پهپادهای تهاجمی را به روسیه تحویل دهد و این پهپادها می‌توانند در جنگ اوکراین مورد استفاده قرار گیرند. با نزدیک شدن به موعد بندهای غروب برجام این موضوع به یکی از بحث‌های مهم در عرصه بین‌المللی تبدیل شد و کشورهای غربی ایران را به تامین تجهیزات نظامی برای روسیه متهم کردند.

در برابر راهبرد رسانه‌ای غربی‌ها برای متهم کردن ایران دو رویکرد اقناعی از جانب مقامات ایرانی توقع می‌رود. در صورت غلط بودن این اخبار مقامات ایرانی باید با صراحت آن را رد کنند و درصورتی‌که این تبادلات تسلیحاتی صحت داشته باشد نیز مقامات ایرانی باید قبل از اینکه رسانه‌های غربی علیه ایران روایت‌سازی کرده با صراحت این تبادلات را بیان کنند. 

متن کامل گزارش علی مزروعی، خبرنگار گروه نقد روز را در روزنامه فرهیختگان بخوانید.