ظریف چگونه می‌تواند نشان دهد معاونت راهبردی، تشریفاتی نیست؟

فرهیختگان: مرکز تحقیقات استراتژیک که بعد از دوره هاشمی‌رفسنجانی با عنوان مرکز بررسی‌های استراتژیک کار خود را ادامه داد در دومین تغییر عنوان خود چندروز گذشته از جانب پزشکیان به معاونت راهبردی تغییر نام داد و مدیریت آن به محمد‌جواد ظریف، رئیس شورای راهبری انتقال قدرت دولت چهاردهم سپرده شد. این مرکز که در ابتدا با هدف انجام مطالعات راهبردی در زمینه مسائل داخلی و خارجی و ارائه نتایج به رئیس‌جمهور تاسیس شد طی زمان بیش از آنکه با وجهه علمی خود شناخته شود شمایلی سیاسی پیدا کرد و همین امر نیز قدرت این مرکز مهم را تاحدی کاهش داد که همه دولت‌ها یا آن را نادیده گرفتند یا به سمت تغییر ساختار آن رفتند.

 اینکه در نخستین اقدامات مسعود پزشکیان در زمان تصدی ریاست‌جمهوری این مرکز به معاونت راهبردی تغییر نام داده است این معنی را به ذهن متبادر می‌کند که دولت جدید نیز ساختار گذشته را مطلوب ندانسته و عزم تغییر در آن را دارد. به بهانه تغییر عنوان مرکز و انتخاب متصدی جدید آن بد نیست ظرفیت‌های این نهاد و کمکی که ظریف می‌تواند در مسئولیت جدید خود به دولت داشته باشد بررسی شود.

نبود کلان‌گفتمان یکی از گزاره‌های مهمی بود که از ادبیات تبلیغاتی مسعود پزشکیان در انتخابات برداشت می‌شد. این گزاره زمانی در افکار عمومی تثبیت می‌شد که رئیس‌جمهور نیز چندین مرتبه اعلام کرد که برنامه جز سیاست‌های کلی نظام و برنامه توسعه هفتم برای مدیریت کشور ندارد. اینکه فردی خود را به اجرای اسناد بالادستی کشور مقید بداند امری مثبت و شایسته تقدیر است اما چگونگی تحقق اهداف تعیین‌شده نیز امری مهم است که رئیس‌جمهور باید در مورد آن نگرشی داشته و دیدگاه اولیه خود را بیان کند. این دیدگاه می‌تواند متکی بر مطالعات تیم‌های پژوهشی خود رئیس‌جمهور یا مطالعاتی باشد که طراحان سایر برنامه‌ها انجام داده‌اند. تکرار عبارت «نمی‌دانم» توسط پزشکیان با هر نیتی که به کار گرفته شده باشد شخص رئیس‌جمهور را فاقد ایده نشان می‌دهد. پزشکیان نیز با علم به همین موضوع تاکید داشت تا در دولتش کار‌ کارشناسی را اولویت داده و متخصصان را به کار بگیرد.

اگرچه بخشی از افکار عمومی استفاده از متخصصان را به معنی سپردن وزارتخانه‌ها و معاونت‌ها به افراد دارای سابقه علمی و کارشناسی فهمیده است اما فعال کردن ظرفیت کارشناسان از مسیرهای دیگری نیز می‌تواند صورت پذیرد که از جمله آن اهمیت دادن به نظرات علمی متخصصان است. با چنین نگاهی ارتقای مرکز بررسی‌های استراتژیک به معاونت ریاست‌جمهوری را می‌توان اقدامی مثبت ارزیابی کرد؛ چراکه به ظاهر دسترسی متخصصان به رئیس‌جمهور را سهل‌تر ساخته و احتمال به کارگرفته شدن نظرات‌شان را بالاتر برده است. اکنون محمد‌جواد ظریف در جایگاهی قرار گرفته که به او قدرت پوشاندن خلأ گفتمانی و کارشناسی دولت را داده است. تجمیع نظرات کارشناسی در‌مورد چالش‌های مختلف داخلی و خارجی و ارائه راهکارهای عملیاتی به رئیس‌جمهور هم می‌تواند جایگاه معاونت راهبردی یا همان مرکز بررسی‌های سابق را از یک نهاد تشریفاتی به یک نهاد عملیاتی ارتقا دهد و هم وجهه‌ای علمی به فعالیت‌های دولت ببخشد. ظریف در راستای تحقق این هدف اما باید حواسش باشد در دام‌هایی که پیش از این مرکز بررسی‌ها را به حاشیه برده‌اند گرفتار نشود. 

متن کامل گزارش را در روزنامه فرهیختگان بخوانید.