فرهیختگان: بررسی اسناد افشا‌شده از میزان واردات سوخت در سال 1402 نشان می‌دهد که اظهارات رئیس‌جمهور جدید درباره رقم واردات 8 میلیارد دلاری بنزین، دقیق نبوده اما اصل موضوع واردات بنزین واقعیت داشته است. 
در جدول یک، میزان واردات بنزین و گازوئیل و شیوه تامین مالی آنها آورده شده است. بر این اساس، ایران در سال گذشته، به میزان 2.4 میلیارد لیتر بنزین وارد کرده که ارزش آن 1.8 میلیارد دلار بوده است. شیوه تامین ارز این میزان بنزین نیز از محل صادرات سایر فرآورده‌های نفتی بوده است. یعنی ایران نفت کوره صادر کرده و مابه‌ازای آن بنزین وارد کرده است. 
پیش‌تر محسن خجسته‌مهر، مدیرعامل شرکت ملی نفت از عبارت سوآپ غیرهمنام در توصیف واردات بنزین استفاده کرده بود که به این معناست که ایران از یک کشور بنزین وارد می‌کند و به کشور دیگری ذیل قرارداد سوآپ، نفت کوره صادر می‌کند. 
علاوه‌بر واردات بنزین، دولت ایران در سال گذشته 1.6 میلیارد لیتر ریفرمیت به ارزش 1.2 میلیارد دلار خریداری کرده است. ریفرمیت یکی از اجزای سازنده بنزین است که هم در پالایشگاه‌ها و هم در پتروشیمی‌ها تولید می‌شود. 
در واقع یکی از ابتکارات دولت سیزدهم برای افزایش حجم بنزین تولیدی، استفاده از ریفرمیت پتروشیمی‌ها بوده که البته طبق گفته معاون وزیر نفت در امور پالایش و پخش، استانداردهای آن کاملا مطابق یا حتی بهتر از ریفرمیت تولیدی پالایشگاه‌‌هاست. 
بنابر اطلاعات جدول  یک، محل تامین بودجه 1.2 میلیارد دلاری برای خرید ریفرمیت، تهاتر میعانات گازی با پتروشیمی‌ها بوده است، به این صورت که دولت سیزدهم به پتروشیمی‌ها میعانات گازی داده و ریفرمیت دریافت کرده است. در مجموع ناترازی بنزین در سال 1402 بیش از 3 میلیارد دلار هزینه روی دوش دولت گذاشته است. 

 چرا از سال 1401 ایران به واردکننده بنزین تبدیل شد؟ برای پاسخ به این پرسش، شاید بد نباشد که ابتدا به این سوال پاسخ دهیم، چه شد که ایران صادرکننده بنزین شد؟ زیرا ایران به غیر از بازه زمانی سال 1397 تا 1400، همواره واردکننده بنزین بوده، پس چه اتفاقی افتاد که ایران به ناگهان صادرکننده شد؟
سه دلیل برای حضور ایران در باشگاه صادرکنندگان بنزین وجود دارد که با از بین رفتن اثر هر کدام از آنها، ایران مجددا واردکننده بنزین شده است. دلیل اول به افتتاح پالایشگاه ستاره خلیج فارس، بزرگ‌ترین پالایشگاه میعانات گازی دنیا به ظرفیت تولید روزانه 40 میلیون لیتر بنزین برمی‌گردد؛ پروژه‌ای که با پیشرفت 75 درصدی از دولت دهم به یازدهم به ارث رسید. اما در دولت روحانی، پالایشگاه‌سازی متوقف شد و پروژه‌ای تحویل دولت رئیسی برای افزایش ظرفیت تولید بنزین نشد.
دلیل دوم، شوک‌درمانی قیمت بنزین در آبان 98 است که باعث شد مصرف بنزین به صورت مقطعی کاهش یابد. اشتباه فاحش دولت وقت در اصلاح قیمت بنزین باعث شد که از سال 98 تاکنون زمینه اجتماعی برای اصلاح قیمت فراهم نشده، و در نتیجه با افت قیمت نسبی بنزین با تورم، افسار مصرف دوباره رها شود و دلیل دوم اثرگذار بر تراز مثبت بنزین نیز از کارایی بیفتد.
دلیل سوم و اصلی که باعث شد ایران صادرکننده بنزین شود، شیوع کرونا بود. در نمودار، مصرف بنزین در دو سناریوی «مصرف رقم‌خورده» و «مصرف در شرایط عدم وقوع کرونا» آورده شده است. همان‌طور که می‌بینید با آغاز واکسیناسیون از سال 1400، شیب مصرف بنزین دوباره صعودی شد و هم‌اکنون دقیقا در نقطه‌ای قرار گرفته که اگر کرونا رخ نمی‌داد در آن نقطه حضور داشت.
در نتیجه دولت سیزدهم در شرایطی آغاز شد که نه پروژه‌ای برای تکمیل و افزایش تولید بنزین موجود بود و نه امکان اصلاح قیمت بنزین برای کنترل رفتار مصرفی وجود داشت و البته با واکسیناسیون گسترده، محدودیت‌های کرونایی به‌عنوان دلیل اصلی کاهش مصرف بنزین نیز از بین رفت.