آیا ایران رتبه اول علمی در منطقه است؟

فرهیختگان: آموزش عالی کشور را با سنجه‌های مختلفی می‌توان سنجید؛ اگرچه به نظر هیچ‌کدام را نمی‌توان به‌عنوان یک معیار تمام و کمال برای ارزیابی عملکرد یا موفقیت یک مجموعه علمی آموزشی به‌تنهایی استفاده کرد. 

تعداد مقالات منتشرشده، جایگاه دانشگاه یا یک کشور در رتبه‌بندی‌های جهانی و حتی نسبت‌های مختلف بین اعداد و ارقام جمعیت اساتید و دانشجویان و موارد دیگر از این دست هرکدام شاخص‌های مهمی هستند و بخشی از حرکت آموزش عالی و تاثیر سیاست‌ها، هدف‌گذاری و مدیریت خرد و کلان بر آن را مشخص می‌کند. 

اگر سال 2021 را به‌عنوان سال مبنای حرکت دولت سیزدهم در حوزه علم و فناوری در نظر بگریم از حیث مجموع سندهای علمی ثبت‌شده در پایگاه وب‌آوساینس در دو سال اخیر روی همان پله هفدهم دنیا ایستادیم و البته در منطقه هم اول نیستیم. 77 هزار و 513 سند علمی تولیدی ایران در 2021، سال 2022 به 76 هزار و 654 سند رسید اما سال گذشته با افتی قابل‌توجه روی عدد 68 هزار و 982 متوقف شد. رشد تعداد مقالات ایرانی برای اولین در طول دهه اخیر نه‌تنها متوقف، بلکه نزولی شد.

اسکوپوس 2023: خداحافظی با جایگاه اول منطقه
روند رو به رشد تعداد مقالات ایران در اسکوپوس هم متوقف شد. این موضوع را داده‌های جدید این پایگاه استنادی نشان می‌دهد. براساس این اطلاعات، سال 2021، 77 هزار و 620 سند علمی از ایران در این پایگاه ثبت شد، سال بعد تعداد اسناد علمی صرفا 300 مورد بیشتر شد؛ جایی که رشد تعداد مستندات علمی عملا توقف کرد. درصد کاهش تعداد مقالات و دیگر استنادات 2023 اگرچه مثل وب‌آوساینس دو رقمی نشد اما باز هم حدود چهار درصدی کاهش نسبت به سال قبل را نشان داد تا ایران براساس رتبه‌بندی اسکوپوس دیگر نه در جایگاه 15 دنیا باشد و نه نخستین کشور منطقه. 

رشد تعداد مجلات علمی نمایه‌شده ایران
یکی دیگر از شاخص‌های مهم قابل ارزیابی در فضای علم و فناوری بدون شک تعداد مجلات علمی در پایگاه‌های استنادی‌ است. تعداد مجلات علمی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری که در سال 2021، 101 عنوان بود، امسال براساس آخرین آمار ارائه‌شده معاونت پژوهشی به 173 عنوان رسیده و رشد چشمگیری را تجربه کرده است. در پایگاه وب‌آوساینس هم تعداد مجلات ایرانی از 42 عنوان سال 2021 به 73 عنوان در سال جاری افزایش یافته است. براساس اعلام وزارت علوم دولت سیزدهم با افزایش تعداد مقالات فارسی نمایه‌شده سهم مقالات فارسی هم در بانک اطلاعاتیScopusافزایش یافت. 

متن کامل گزارش ابوالفضل مظاهری، دبیر گروه دانشگاه را در روزنامه فرهیختگان بخوانید.