رپرها و چالش‌های دریافت مجوز

فرهیختگان: این بحث مفصلی است که آیا حیات و هویت هنر اعتراضی مثل موسیقی رپ نیازمند دریافت مجوز از نهادهای رسمی است یا خیر؟ پاسخ به این سوال هم به اقتضای نوع مواجهه و به‌کارگیری این هنر متفاوت است. اگر به موسیقی رپ به‌عنوان یکی از قالب‌های مهم و محبوب بین طرفداران موسیقی نگاه کنید قطعا نگاه و تصمیم نهادهای رسمی برای به‌کارگیری این جنس موسیقی تغییر خواهد کرد و سازوکاری طراحی می‌کنند که فعالان این موسیقی هم در تولید محتوا نقش داشته باشند.

با این حال در تمام سال‌هایی که رپ فارسی به دل جامعه ایران آمده است، مدیران فرهنگی درنهایت محافظه‌کاری و شاید از سر کم‌اطلاعی نسبت به خاستگاه اصلی موسیقی رپ، روی خوشی به آن نشان نداده‌اند. در یک ماه گذشته اتفاقاتی رخ داد که برای چندمین بار گمانه‌های رسمیت یافتن موسیقی رپ بیشتر شد.

ما هم از سر کنجکاوی برای آگاه شدن از وضعیت موسیقی رپ و بررسی مجدد نسبت دولت سیزدهم با این جنس موسیقی، چندباری با مدیرکل دفتر موسیقی وزارت ارشاد تماس گرفتیم، اما پاسخی از جانب او دریافت نکردیم. 

اما قضیه از چه قرار است؟ تیرماه امسال، سه همکاری بین خوانندگان پاپ و رپ اتفاق افتاد که این چراغ امید را در دل رپرهای دیگر روشن کرد. در سال‌های نه‌چندان دور، پذیرفتن انواع موسیقی پاپ هم در دستگاه رسمی فرهنگ با دشواری‌هایی همراه بود اما نکته جالب این است که حالا موسیقی پاپ رسمیت یافته و انگار قرار است به برادر ناتنی خودش یعنی موسیقی رپ رسمیت ببخشد.

تلویزیون هنوز در برخوردش با رپ نتوانسته چهارچوبی مشخص کند. امیر حسین مدرس و رضا عطاران در سال 1384 برای تیتراژ سریال «متهم گریخت» موسیقی را آماده کرده بودند که مدل خواندن عطاران را تبعیت از موسیقی رپ تعبیر می‌کردند. این جزء اولین حضورهای رپ در قاب تلویزیون بود.

از مواجهه‌های دیگر رپ و تلویزیون می‌شود به6 فروردین امسال اشاره کرد. زمانی که رپر جوانی با نام هنری «امیر خلوت» در برنامه تلویزیونی «به وقت بهار» حاضر شد. او در این برنامه قطعه‌ای را اجرا کرد که به‌طور واضح مجوزی از جانب نهادهای رسمی فرهنگ نداشت و همین پرسش‌هایی درباره رویکرد جدید تلویزیون نسبت به موسیقی رپ ایجاد کرد. ضمن اینکه در همین ایام نوروز حمید صفت به‌عنوان یکی از خواننده‌های اسم‌ورسم‌دار موسیقی رپ، در سریال نوروزی «هفت سر اژدها» حضور داشت و جالب‌تر اینکه در این سریال به اجرای موسیقی رپ پرداخت. 

دی‌ماه سال گذشته محمدمهدی اسماعیلی، وزیر ارشاد در پاسخ به رسانه‌ها درباره رسمیت رپ فارسی گفته بود: «بنای وزارتخانه بر ایجاد تحول جدی و استفاده از همه‌ گونه‌ها هست ولی در موضوع خاص رپ باید همه‌ جوانب در نظر گرفته شود و من فکر می‌کنم بتوانیم در آینده نزدیک جمع‌بندی خود را در این باره اعلام کنیم.»

گمان می‌رفت که سیاست‌های دولت سیزدهم در پذیرش این جنس از موسیقی تلطیف شده اما یک ماه بعد از این صحبت حواشی‌ای درست شد که قرار است کنسرت رپ برگزار شود. اسماعیلی در پاسخ به یکی از خبرنگاران گفت: «این اشکالی بود که پدید آمد، ما هیچ مجوزی صادر نکرده‌ایم. معاونت هنری ما امروز اعلام موضع می‌کند. خبری هم که اعلام شده کذب است.» به نظر می‌رسد موسیقی رپ و علاقه‌مندانش مسیر خود را پیدا کرده‌اند و در جایی خارج از قواعد تعریف‌شده فرهنگ رسمی فعالیت می‌کنند. نهادها و بخش‌های فرهنگی هم بدشان نمی‌آید که این وضعیت بلاتکلیف خود در مواجهه با این هنر را ادامه بدهند. 

متن کامل گزارش مریم فضائلی، خبرنگار گروه فرهنگ را در روزنامه بخوانید.