فرهیختگان: بررسی و تحلیل آمارهای نشر از مرداد ماه سال 92 که علی جنتی سکان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در دولت یازدهم را در دست گرفت تا پایان مدیریت هشت ‌ساله دولت‌های یازدهم و دوازدهم، نشان می‌دهد از اول مرداد ماه سال 92 تا پایان خردادماه 1400 بیش از 709 هزار و 861 عنوان کتاب منتشر شد، که از این تعداد 541 هزار و 454 عنوان تالیف و 168 هزار و 407 عنوان ترجمه بوده است.

شمار کتاب‌های چاپ اول 423 هزار و 955 عنوان و شمار تجدید چاپی‌ها 285 هزار و 906 عنوان بوده است. شمارگان کل کتاب‌های منتشرشده در هشت سال گذشته بیش از 11 میلیارد نسخه بوده است. با توجه به شمار عناوین منتشرشده میانگین شمارگان کتاب در هشت سال گذشته به ‌لحاظ آماری 1500 نسخه بوده اما در بازار نشر رقم‌ها تفاوت قابل‌توجهی دارد و متوسط شمارگان کتاب‌های منتشرشده ناشران بسیار کمتر از 700 تا 1000 نسخه بوده.

آمارهای نشر همچنین میانگین قیمت کتاب در هشت سال دولت اعتدال را 29 هزار تومان نشان می‌دهد؛ رقمی که هر سال رو به افزایش بود. البته با توجه به ناتمام ماندن عمر دولت سیزدهم نمی‌توان مقایسه آماری بین این دولت و دولت دوازدهم انجام داد، اما آمار این سه سال هم می‌تواند برای ادامه راه دولت چهاردهم نقشه راهی باشد که در چه شرایطی باید برای این حوزه برنامه‌ریزی کنند. 

رشد 159 درصدی قیمت کتاب در دولت سیزدهم
در دولت سیزدهم همچنین 324 میلیون و 39 هزار و 725 نسخه کتاب منتشر شده است. در حوزه کودک و نوجوان در دولت سیزدهم 105 میلیون و 204 هزار و 485 نسخه کتاب منتشر شده است. میانگین شمارگان در این حوزه نیز 1700 نسخه بوده است. اما ارزش ریالی کتاب‌های منتشرشده در این حوزه 59 میلیارد و 293 میلیون و 460 هزار و 271 ریال بوده و میانگین قیمت کتاب نیز به 56 هزار تومان رسیده است. این درحالی است که در شهریور ماه 1400 که دولت سیزدهم زمام امور را به دست گرفت، قیمت کتاب در این حوزه 33 هزار تومان بوده و امروز یعنی در تیرماه 1403 میانگین قیمت کتاب کودک به 113 هزار تومان رسیده است.
به نظر می‌رسد افزایش یا کاهش قیمت کتاب، در سال‌های اخیر حداقل در دو دهه اخیر پدیده‌ای نبوده که دولت‌ها بتوانند آن را کنترل کرده یا تغییری در آن ایجاد کنند؛ چراکه ورود دولت سیزدهم به موضوع کاغذ و کنترل بازار کاغذ و ایجاد ثبات نسبی در قیمت کاغذ هم نتوانسته مانعی برای رشد تصاعدی قیمت کتاب در سال‌های اخیر باشد. 

کاهش شمارگان کتاب 
در میان رده‌های دیویی نشر، در سه سال دولت سیزدهم، حوزه کودک و نوجوان بیشترین عناوین منتشره را با 61 هزار و 660 عنوان به خود اختصاص داده است. از میان 61 هزار و 660 عنوان کتاب منتشره در این بخش، 37 هزار و 485 عنوان تالیفی و 24 هزار و 175 عنوان ترجمه بوده‌اند. ناشران تهرانی 45 هزار و 219 عنوان و ناشران شهرستانی 16 هزار و 441 عنوان کتاب منتشر کرده‌اند. 

ممیزی کتاب در دولت سیزدهم

محمدعلی مرادیان، مدیر اداره کتاب وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی که در دوره مدیریت خود بسیار اندک با رسانه‌ها سخن گفت، در فضای مجازی به ارائه اطلاعاتی از عملکرد ممیزی در دولت سیزدهم پرداخته است.  مرادیان می‌گوید: «از 228 هزار عنوان کتابی که در این دولت مجوز دریافت کرده‌اند ـ از نیمه 1400 تا پایان اسفند 1402 ـ تنها 16.2 درصد آثار مورد مشروطی داشتند و ممیزی خورده‌اند.» با این ادعا و احتساب این درصد از کل عناوین کتاب، می‌توان گفت که حدود ۳۷ هزار عنوان کتاب ممیزی خوردند.
او در ادامه توییت‌هایش می‌گوید: «67 درصد از مشروطی‌ها در فرم‌های ابلاغی مربوط به ساحات شکلی کتاب‌ همچون صفحه، فایل ناقص، فایل غیرنهایی، فقدان شناسنامه، مغایرت ثبت اطلاعات و... بوده است. 33 درصد باقی‌مانده نیز محتوایی و ناظر بر تطبیق کتاب با مصوبه اصلاحی بوده که ممکن است تفسیر بررس از متن دقیق، غیردقیق، وارد یا ناوارد باشد.» اگر این ۳۳ درصد ممیزی محتوایی از ۳۷ هزار عنوان کتاب ممیزی خورده را محاسبه کنیم، می‌توان گفت نزدیک به ۱۲ هزار عنوان کتاب ممیزی محتوایی خورده است.
او در ادامه می‌گوید:‌ «تلاش کردیم با پس‌گیری تفویض‌های استانی و داده‌کاوی فرم‌های ابلاغی و برگزاری جلسات جمعی و انفرادی با ناشران و گروه‌های موضوعی وحدت‌رویه بیشتری در ممیزی ایجاد شود. زمانی که دولت سیزدهم شروع شد، آمار مشروطی‌ها 31.7 درصد از آثار همان‌سال بود و تعداد آثار مغایر ضوابط نشر 8.3 درصد بود.» 

متن کامل این گزارش را در روزنامه فرهیختگان بخوانید.