فرهیختگان: کنسرت علیرضا قربانی در تخت جمشید اجرا شد اما برگزاری کنسرت موسیقی در یک مکان تاریخی موافقان و مخالفانی دارد. عده‌ای با در نظر گرفتن بعد فرهنگی به این قضیه نگاه می‌کنند و آن را فرصتی برای برگزاری شکل جدیدی از کنسرت‌ می‌دانند که اجزای متنوع فرهنگ برای شکل‌گیری یک قالب جدید در کنار هم قرار گرفته‌اند. عده‌ای هم برگزاری کنسرت در این فضا را فرصتی برای معرفی بیشتر این مکان تاریخی و جذب گردشگر می‌دانستند. 

البته این موضوع مخالفانی هم داشت که اغلب با نگاه و دغدغه حفظ میراث فرهنگی طرح می‌شد. آنها این موضوع را تهدیدی برای این مکان تاریخی می‌دانند و معتقدند اگر قرار است چنین اتفاقی بیفتد باید زیرساخت‌های لازم فراهم شود و ارزیابی کیفی از منظر صدا، فاصله کافی از بناهای تاریخی و انبوه جمعیت در نظر گرفته شود. 

نگرانی‌ها در مورد آسیب رسیدن به تخت جمشید، تازگی ندارد. سال 1385، در جریان فیلمبرداری سریال «مدار صفر درجه» در لوکیشن تخت جمشید، یکی از عوامل گروه فیلمبرداری، باعث آسیب‌دیدن تعدادی از بناهای تاریخی شد. مسئول حراست تخت‌جمشید درباره این ماجرا گفت: «از ابتدای فعالیت گروه فیلمبرداری به چند تن از عوامل فیلم مشکوک بودیم که به همین دلیل نیز دو نفر مسئول مراقبت از آنها شدند. اما درنهایت یکی از آنها به شکل مخفی با ابزار فلزی به دو نقش برجسته تخت جمشید آسیب بسیار رساند.» حالا این نگرانی در خصوص برگزاری کنسرت علیرضا قربانی در تخت‌جمشید مطرح است.

ایجاد تعادل بین منافع اقتصادی افزایش گردشگری در مقابل نیاز به حفظ مکان‌های تاریخی موضوعی بحث‌برانگیز است. در حالی که کنسرت‌ها می‌توانند بازدیدکنندگان را جذب کنند و درآمد ایجاد کنند، همچنین می‌توانند فرسودگی و خرابی‌هایی را تسریع کنند از این رو لازم است بدانیم که کدام کنسرت برای مکان‌های تاریخی مناسب است؟

کنسرت‌ها و اجراهای موسیقی، معمولا در تناسبی معنادار با ویژگی‌های فرهنگی، معماری و آکوستیک مکان‌های تاریخی هستند. در ادامه برخی از انواع کنسرت‌هایی که شرایط اجرا در مکان‌های تاریخی ‌دارند را بررسی کرده‌ایم. 

موسیقی کلاسیک و اپرا

ارکسترهای سمفونیک: اجراهای ارکستری بزرگ به دلیل عظمت و آکوستیک عالی برای مکان‌های تاریخی مانند کلیساها، کاخ‌ها و آمفی‌تئاترها مناسب هستند. 

موسیقی مجلسی: گروه‌های کوچک‌تر می‌توانند در محیط‌های مانند کلیساهای تاریخی، کتابخانه‌ها یا اتاق‌های نقاشی قلعه‌ها و کاخ‌ها اجرا کنند. 

اپرا: اجراهای بزرگ اپرا کاملا در سالن‌های اپرا و تئاترهای تاریخی برپا می‌شوند. در حقیقت این اجراها متناسب با معماری و تجربه تاریخی آن مکان فرهنگی هستند. 

اجراهای کرال و آواز

گروه‌های کر: موسیقی کرال از آکوستیک کلیساها سود می‌برد. به‌ویژه موسیقی مقدس در این فضاها طنین‌ خوبی دارد. 

آواز‌خوانان انفرادی: اجرای کلاسیک یا سنتی تکنوازی می‌تواند در محیط‌های تاریخی انجام شود. 

موسیقی سنتی و فولکلور

گروه‌های فولک: موسیقی محلی سنتی می‌تواند مخاطبان را به میراث فرهنگی مکان متصل کند و آن را برای مکان‌های تاریخی که برای جامعه محلی مهم هستند ایده‌آل سازد. 

موسیقی قومی و جهانی: اجراهایی که تنوع فرهنگی و تاریخ یک مکان را برجسته می‌کنند، می‌توانند در مکان‌های تاریخی تاثیرگذار باشند. 

اجرای آکوستیک و بدون برق

مجموعه‌های آکوستیک: اجراهای بدون برق یا آکوستیک، خطر آسیب ناشی از تقویت صدای بلند را به حداقل می‌رساند و برای محیط‌های تاریخی شکننده مناسب‌تر است. 

اجرای محدود‌شده: اجرای انفرادی یا دو‌نفره توسط خواننده یا ترانه‌سراها که بدون ساز اجرا می‌شود، برای مکان‌های تاریخی کوچک‌ مناسب است. 

جاز و بلوز

گروه‌های جاز: اجراهای جاز، به‌ویژه آنهایی که صمیمی‌تر هستند، می‌توانند به خوبی در تئاترهای تاریخی، حیاط‌ها و دیگر فضاهای سازگار جای بگیرند. 

اجراهای بلوز: مانند جاز، موسیقی بلوز اغلب از آکوستیک غنی و گرم ساختمان‌های تاریخی بهره می‌برد. 

موسیقی معاصر با عناصر آکوستیک

کوارتت‌های زهی یا گروه‌های آکوستیک کوچک: موسیقی معاصری که سازهای کلاسیک یا عناصر آکوستیک را در خود جای داده است، می‌تواند بدون به خطر انداختن یکپارچگی مکان تاریخی، متناسب با محیط طراحی شود. 

گروه‌های آکاپلا (شکلی از موسیقی آوازی یک یا چندنفره است که برای اجرا بدون همراهی ساز ساخته می‌شود): این گروه‌ها می‌توانند در موقعیت‌های تاریخی مختلف اجرا کنند و از آکوستیک طبیعی محل اجرا بدون نیاز به تقویت استفاده کنند. 

اجراهای متناسب با بنای تاریخی

کنسرت‌های مضمونی: موسیقی که با دوره تاریخی یا موضوع مکان همسو باشد می‌تواند ارتباط مخاطب را با مکان افزایش دهد. 

جشنواره‌های فرهنگی: جشنواره‌های چند ژانر که بر میراث فرهنگی و تاریخ تمرکز دارند، می‌توانند به‌دقت تنظیم شوند تا با شخصیت محل برگزاری هماهنگ باشند. 

چرا دوستداران میراث فرهنگی نگران برگزاری کنسرت در مکان‌های تاریخی هستند؟

برگزاری کنسرت در یک مکان تاریخی به دلیل فضای منحصربه‌فردی که دارد اتفاق جذابی است. اما در سراسر دنیا دوستداران میراث فرهنگی نگرانی‌هایی در رابطه با چنین رویدادهایی دارند. عمده نگرانی آنها به پنج دسته تقسیم می‌شود. 

اولین نگرانی مربوط به آسیب دیدن مکان‌های تاریخی است. بناهای تاریخی به دلیل شکننده بودن‌شان می‌توانند در معرض آسیب‌های ناشی از جمعیت زیاد، تجهیزات سنگین و ارتعاشات ناشی از موسیقی بلند باشند. 

دومین نگرانی درباره تاثیرات محیطی است. افزایش ترافیک پیاده و الزامات لجستیکی برای اجرای کنسرت (به‌عنوان مثال، نور، سیستم‌های صوتی و سازه‌های موقت) می‌تواند تاثیر منفی بر محیط اطراف و اکوسیستم‌ها بگذارد. 

سروصدا و آشفتگی یکی دیگر از نگرانی‌هایی است که درباره این موضوع مطرح می‌شود. کنسرت‌ها و به‌ویژه کنسرت‌های بزرگ، می‌توانند باعث ایجاد سروصدا و اختلال قابل توجه در جامعه محلی شوند. این می‌تواند به‌ویژه در مناطقی با محله‌های مسکونی یا سایر مکان‌های حساس در نزدیکی مشکل‌ساز باشد. 

نگرانی پنجم درباره حفاظت از مکان‌های تاریخی در قبال گردشگران است. ایجاد تعادل بین منافع اقتصادی افزایش گردشگری در مقابل نیاز به حفظ مکان‌های تاریخی موضوعی بحث‌برانگیز است. در حالی که کنسرت‌ها می‌توانند بازدیدکنندگان را جذب کنند و درآمد ایجاد کنند، همچنین می‌توانند فرسودگی و خرابی‌هایی را تسریع کنند. 

متن کامل گزارش کیانا تصدیق‌مقدم، خبرنگار گروه فرهنگ را در روزنامه فرهیختگان بخوانید.