فرهیختگان: این روزها وقتی تجمع هواداران هر نامزد انتخابات را نگاه می‌کنید، با این جمله در کپشن عکس‌ها مواجه می‌شوید: «استقبال پرشور از...» و بعد عکس‌های دیگری با زاویه متفاوت از همان تجمع از طرف رقیبان آن کاندیدا منتشر می‌شود تا بگویند خیلی هم اجتماع پرشوری نبوده است.

انگار عکس‌ها از زاویه‌ای خاص گرفته می‌شود که در لحظه اول بیشترین تاثیر را داشته باشد. همین موضوع در چند روز گذشته سوژه کاربران شبکه مجازی شد و با انتشار عکس‌ یا متنی همزمان به این مدل اتفاق واکنش نشان دادند. در انتخاباتی که در پیش داریم به غیر از این موضوع، تعدد نظرسنجی‌هایی که هر روز از سمت گروه‌های مختلف با دید خودشان منتشر می‌شود، باعث شده تا دیگر نتوان خیلی به این نظرسنجی‌ها اعتماد کرد و آنها را مورد توجه قرار داد. 

نظرسنجی عمومی، فنی است که کمی بیش از 200 سال قدمت دارد و اولین‌ بار در انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا باب شد. در دنیای حاضر، تقریبا همه معنای نظرسنجی یا افکارسنجی را می‌دانند و این موضوع خیلی نیاز به توضیح و تعریف ندارد، اما بگذارید یک تعریف از افکارسنجی داشته باشیم.

افکارسنجی اجرای اقدامات و تلاش‌های سازمان‌یافته برای نشان دادن عقاید مردم نسبت به یک موضوع در یک محل خاص و در یک مقطع زمانی معین است و نتیجه آن نشان می‌دهد افراد به چه دلیلی این عقیده خاص را پذیرفته‌اند و با چه شدت و قوتی از آن پشتیبانی می‌کنند. از تعریف نظرسنجی یا افکارسنجی که بگذریم، بحث دیگری که در این حوزه باید طرح شود، اعتماد به نظرسنجی‌هاست. البته اطلاعات زیادی برای این موضوع و صحت این نظرسنجی‌ها وجود ندارد اما برای عموم مردم یک راه‌حل سنجش اعتبار نظرسنجی‌ها این است که گفته شود هر نظرسنجی را چه موسسه‌ای انجام داده و با توجه به اعتبار آن موسسه، نتایج نظرسنجی هم معتبر دانسته می‌شوند.

اما در انتخابات امسال انگار همه‌چیز رنگ باخته است و باید اصلی‌ترین دلیل این رنگ باختن را در فضای اجتماعی و عمومی جامعه دنبال کرد که انگار اعتماد خودش را به نتایج افکارسنجی‌ها از دست داده و همین باعث می‌شود تا در کمپین‌های انتخاباتی با بزرگنمایی هر کاری که انجام می‌دهند به دنبال اثبات خودشان و اینکه مردم از آنها استقبال بزرگ داشته‌اند، باشند!

برخی از کارشناسان و کسانی که در حوزه جامعه‌شناسی فعالیت دارند، تاثیرگذاری نظرسنجی‌ها را در گرو استفاده‌ درست افراد و گروه‌های تصمیم‌گیر می‌دانند و معتقدند در ایران نظرسنجی از معدود ابزارهایی است که می‌تواند نشان دهد جامعه‌ ایران جامعه‌ای بسیار متکثر و پیچیده است.

در نظرسنجی‌هایی که از افکارعمومی ایرانیان منتشر شده، هرکس می‌تواند جایگاه خودش، قشر و گروهی را که به آن تعلق دارد، ببیند. نظرسنجی‌ها می‌توانند به ما یادآوری کنند همه مثل ما دنیا را نمی‌بینند و ما به اتفاق آدم‌های اطراف‌مان همیشه معدل و نماینده‌ جامعه نیستیم. همیشه دیگرانی متفاوت از ما وجود دارند که شکل دیگری فکر می‌کنند و حق دارند طور دیگری فکر کنند. برخی می‌گویند، در اهمیت نظرسنجی و افکارسنجی، همین بس که بتواند فهم همین نکته را برای مردم آسان‌تر کند که دیگرانی وجود دارند که نظرشان ممکن است متفاوت از ما باشد، حالا چه در اقلیت باشند چه در اکثریت. 

بیایید چند ویژگی افکارسنجی‌ها را با هم مرور کنیم. بالاترین میزان رضایتمندی کارکنان یک سازمان از طریق نیاز‌سنجی و شناخت خواسته‌های آنها شکل می‌گیرد. پاسخگویی به مردم درخصوص فعالیت‌ها و خدمات مختلف، بررسی عملکرد و فعالیت سالانه سازمان و بازخورد آن در افکار عمومی و مقایسه آن با سنوات گذشته، بررسی نتایج ایجاد تغییرات جدید در سازمان و بازخورد آن در جامعه، نظرسنجی در مورد انتخابات مختلف پیش از موعد، بررسی امنیت اجتماعی و عملکردهای نهادهای مسئول، بررسی دیدگاه مردم درخصوص سیاست خارجی و ارتباط با کشورهای خاص، بررسی رضایت شغلی در کلیه سازمان‌ها و حتی بررسی نوع کالاهای مصرفی شهروندان و نیازها و خواسته‌های جدید مصرفی را در ویژگی‌های نظرسنجی می‌توان در نظر گرفت و نمی‌توان نسبت به آن بی‌تفاوت بود. 

انتخابات امسال نشان می‌دهد اگر همین‌طور به افکارسنجی‌های معتبر بی‌اهمیت باشیم و اجازه بدهیم هرکسی خودش نظرسنجی بگذارد، نتیجه‌اش بزرگنمایی در انتخابات امسال از سمت کمپین‌های تبلیغاتی و بی‌اعتبارشدن نظرسنجی‌ها بین مردم می‌شود. طبیعتا توان بالای بسیج افکار عمومی یکی از کارهایی است که با نظرسنجی می‌توان انجام داد و با پیش‌بینی جامعه را آماده کرد. اتفاقی که در انتخابات سال 1388 می‌توانست با اعلام یک نظرسنجی معتبر بیفتد و انجام نشدنش منجر شد به اتفاقاتی که هزینه‌های زیادی را به کشور وارد کرد. 

متن کامل یادداشت عاطفه جعفری، خبرنگار گروه فرهنگ را در روزنامه فرهیختگان بخوانید.