فرهیختگان: به نظر می‌رسد مناظره‌های دوم و سوم ریاست‌جمهوری 1403 تحت تاثیر نتایج نظرسنجی‌ها صورت بنیاد شده و از محتوای اولیه تغییر جهت داده است. نظرسنجی‌های دانشگاهی و غیردانشگاهی با وجود اختلاف‌نظر‌های اولیه در چند موضوع با هم مشترکند. اول اینکه علی‌رغم برآورد‌های اولیه تاکنون امکان مشارکت خیلی بیشتر از 50 درصد فراهم نیست.

نکته دوم هم این است که سه کاندیدای اصلی یعنی قالیباف، جلیلی و پزشکیان هیچ‌کدام فعلا به بردن انتخابات در دور اول نزدیک نشده‌اند.

با این دو پیش‌فرض محتوای مناظره‌های انتخاباتی از مناظره دوم به بعد دچار مقداری تغییر شده است. با توجه به شکسته نشدن یخ انتخابات به نظر می‌رسد سبد اصلی رای شبیه انتخابات 1400 باشد. در این فضا همه نامزدها تلاش می‌کنند از همین سبد برداشت کنند و رای خود را بالا ببرند. ملاحظات و میانه‌روی‌های پزشکیان را هم باید در همین چهارچوب فهمید.

در چنین فضایی در صورت صریح‌تر و شفاف‌تر شدن انتخابات، مساله اصلی تبدیل به دوگانه دولت رئیسی و دولت روحانی می‌شود. این منازعه همچنان زنده است به دو دلیل؛ اول اینکه از پایان دولت روحانی تنها سه سال می‌گذرد و از سوی دیگر بسیاری از کارگزاران دولت روحانی در صحنه انتخابات حضور دارند.

بردن منازعه انتخابات به موضوع دولت روحانی اتفاقا از حاشیه انتخابات کلید خورد. علیرضا زاکانی با بازخوانی تصاویر دولت روحانی تلاش کرد حافظه تاریخی رای‌دهنده‌ها را بازسازی کند. تاکید بر استمرار دولت سیزدهم توسط امیرحسین قاضی‌زاده‌هاشمی هم به شکل‌گیری این فضا کمک کرد.

تاکید زاکانی بر مشترک بودن اعضای ستاد پزشکیان با دولت حسن روحانی، پزشکیان را مجبور به واکنش کرد. پزشکیان علی‌رغم نشانه‌های روشن بر این موضوع، رسما از دولت حسن روحانی اعلام برائت کند تا رای منفی بالای حسن روحانی به سبد او نرود. اینکه مخاطب چنین موضوعی را قبول کند یا نه البته به این سادگی نیست. واقعیت این است که این مساله آنقدر جدی است که اسحاق جهانگیری هم مجبور شد نیابتا از دولت روحانی اعلام برائت کند و بگوید پزشکیان دولت سوم روحانی نیست.

با وجود ضعیف بودن مناظره‌ها و سطح پایین منازعه ایده‌های حکمرانی در این سه مناظره، به نظر می‌رسد هرچند دیرهنگام اما بالاخره منازعه اصلی سیاسی فضای انتخاباتی در حال شکل‌گیری است. مسابقه برای فرار از میراث روحانی از سوی همه نامزدهای انتخاباتی نشانه مهمی برای این موضوع است. علی‌ایحال اگر فضا همین بماند هرکس از میراث روحانی دورتر باشد شانس بیشتری برای کنشگری سیاسی خواهد داشت.