جوکر یاغی نیست

فرهیخنگان: «جوکر» در فرم اجرا و هدفی که از ابتدا برای خودش طراحی کرده، یک برنامه سرگرم‌کننده است و نه چیزی بیشتر. پس در نقد و بررسی ویژگی‌های آن، بهتر و منصفانه‌تر است که در قد و قواره همین ادعا مورد قضاوت قرار گیرد.

فصل اول جوکر برای اینکه خودش را در دل مردم جا کند، دو موضوع را مدنظر قرار داده بود. یکی اینکه صرفا می‌خواست مخاطبش چند ساعتی فارغ از همه دلمشغولی‌ها و پریشان‌خاطری‌های زندگی امروز، فقط برای سرگرم شدن و انبساط خاطر پای این برنامه بنشیند. دیگری اینکه قواعدی را هم برای شادکردن به کار بسته بود که مخاطب عمومی را از دست ندهد.

سابقه ذهنی که مخاطبان از اولین فصل سرخوش جوکر داشتند، باعث شد که خیلی‌ها منتظر فصل دوم باشند و به گفته سازندگان برنامه، جوکر در اولین قسمت از فصل جدید خود توانست رکورد تماشا در ۱۶ ساعت اول را تا بیش از 40 میلیون دقیقه ثبت کند. 

از همان فصل اول جوکر به نظر می‌رسید با یک نمونه قابل قبول از یک برنامه سرگرم‌کننده، حداقل در مختصات امروز برنامه‌سازی ایران طرف هستیم. ایده متفاوت جوکر، توانست مزیت نسبی برای این مجموعه نمایشی ایجاد کند اما این، همه راز موفقیتش نبوده و نیست.

فصل اول جوکر در استخدام چهره‌های مشهور برای سرگرم کردن مردم به‌درستی عمل کرد و این دقیقا همان چیزی بود که تلویزیون در کاربست آن ناموفق بود و از آن پرهیز داشت. با این حال در چند ماه اخیر، صداوسیما نشان داده که در استخدام چهره‌های مشهور، سراغ ایده‌های قبلی رفته و چه بهتر که در این دوربرگردان، یک بار دیگر سراغ امثال احسان علیخانی هم برود و در تولید برنامه سرگرم‌کننده تجدید نظر کند. 

نقش‌آفرینان جوکر از کره ماه به این برنامه دعوت نشده بودند و اینها کسانی هستند که در تلویزیون یا سینمای ایران به شهرت رسیدند و خاطره‌ساز لحظات خوشی برای مردم ایران هستند، منتها آن چیزی که در طراحی این برنامه با مغزافزار برنامه‌سازی در تلویزیون فرق می‌کند، نوع مواجهه با مفهوم سرگرمی است.

مدیران تلویزیون اگر در طراحی و برنامه‌ریزی برای اوقات فراغت تماشاگر تلویزیون، از کلیشه‌ها فاصله بگیرند و سرگرمی را در حد مسابقه ماست‌خوری با اجرای مهران رجبی تقلیل ندهند و در عین حال نگاهی روادارانه به لزوم شادی و خنده داشته باشند، این امکان را هم برای برنامه‌سازان فراهم خواهند کرد که با ایده‌هایی خلاقانه و فرم‌های جذاب و گیرا، لحظات سرخوشی را برای تماشاگر ایرانی شکل دهند. 

تلویزیون لازم است از چهره عبوسی که برای خودش ساخته فاصله بگیرد و تولید برنامه‌های سرگرم‌کننده اکسیری است برای حل این مساله. اگر واقعا خواست مدیران تلویزیون جلب حداکثری نظر مردم ایران است، برای رسیدن به این هدف مسیر سختی در پیش ندارند.

از طرفی برخی برنامه‌سازان در تولید برنامه و سریال در بستر پلتفرم‌های نمایش خانگی مسیری درپیش گرفته‌اند که در قیاس با تلویزیون بی‌پرواتر عمل می‌کند و صحنه‌هایی با محدودیت کمتر نشان می‌دهند. اگرچه این مسیر با هدف جذب مخاطبانی است که دنبال محتوایی با سانسور کمتر از تلویزیون هستند، اما درنتیجه چیزی جز این نخواهد داشت که تبدیل به بستری ناامن و ناسالم برای خانواده‌ها شوند و آرام‌آرام رشد مخاطبان روندی کاهشی خواهد داشت.

در فضای رسانه‌ای امروز، محتوای ناسالمی که حدود نزاکت ایرانی را هم رعایت نمی‌کند، قابل دسترس است و اتفاقا ساخت باظرافت محتوای سرگرم‌کننده و شادی که مناسب تماشا برای خانواده ایرانی باشد، هنر می‌خواهد که قطعا هنرمند ایرانی از پس آن بر خواهد آمد.

واضح است بی‌پروایی در به کارگیری شوخی‌های جنسی در برنامه‌های طنز شبکه نمایش خانگی، لاجرم نتیجه‌ای جز این نخواهد داشت که این برنامه‌ها از سبد تماشای خانواده‌ حذف شوند. این خطری است که احتمالا فصل جدید مجموعه نمایشی جوکر را هم تهدید می‌کند.

تماشاگرانی که فصل دوم این برنامه را دیدند و با فصل قبلی مقایسه می‌کنند، به این نکته اذعان دارند که استخدام شوخی‌های جنسی در این فصل شدت و اندازه بیشتری یافته است تا حدی که احسان علیخانی از نمایش برخی از سکانس‌های رضا نیکخواه پرهیز داشت. احتمالا برنامه‌ساز حرفه‌ای همچون احسان علیخانی در اصلاح روندهایش به این مهم توجه خواهد کرد که اگر توجه نکند، باید گفت جوکر هم آرام‌آرام به ورطه ابتذال خواهد افتاد و نتیجه‌اش چیزی نیست جز محدود شدن مخاطب. 

متن کامل گزارش معین احمدیان، دبیر گروه فرهنگ را در روزنامه فرهیختگان بخوانید.