اصلاحات در بن‌بست خودخواسته

فرهیختگان: جبهه اصلاحات بعد از اعلام برگزاری انتخابات زودهنگام ریاست‌جمهوری، بازهم آرایش انتخاباتی مشابه مجلس دوازدهم به خود گرفت، سند راهبردی که جبهه اصلاحات منتشر کرد، همچنان روی مشارکت مشروط و عدم حمایت از نامزد نیابتی تاکید داشت. طیف میانه‌رو اصلاح‌طلبان این بار هم بیانیه‌‌ای با نام «راهگشایان» منتشر کرد و از لزوم حمایت و مشارکت در انتخابات گفت. خاتمی، رئیس دولت اصلاحات هم در بیانیه‌ای که منتشر کرد، میانه این دو شکاف ایستاد و موضعی میانه در مورد انتخابات گرفت.

اگرچه کنش اصلاحاتی‌ها در انتخابات ریاست‌جمهوری یک تفاوت با انتخابات مجلس داشت و این بار آنها علنا حضور در انتخابات را تحریم نکردند، اما با توجه به کنش انتخاباتی آنها در این دوره نیز به نظر نمی‌رسد قصد حضور حداکثری در انتخابات تیرماه را داشته باشند.

در ادامه همین مسیر هم جبهه اصلاحات روز جمعه جلسه‌ای با حضور برخی از کاندیداهای انتخاباتی برگزار کرد. خروجی این جلسه و کاندیداهایی که حائز دوسوم رای در جلسه اصلاحات شدند هم نکات مهمی را در مورد دورنگاه و ایده اصلاحات برای دولت چهاردهم را مورد توجه قرار می‌دهد. عباس آخوندی، وزیر مسکن دولت روحانی با 26رای بیشترین رای و مسعود پزشکیان و اسحاق جهانگیری نیز با 24 رای به‌عنوان نامزدهای مورد حمایت جبهه اصلاحات معرفی شدند. 

نام عباس آخوندی با حواشی و اتفاقاتی که در دوران وزارتش در دولت روحانی اتفاق افتاده پیوند خورده است. افتخار عباس آخوندی به نساختن مسکن‌مهر و نقدهای زیاد او به این طرح هنوز از خاطر افکارعمومی پاک نشده است. آخوندی به‌عنوان نماد ناکارآمدی دولت روحانی در حوزه مسکن شناخته می‌شود. پای این حواشی حتی به نشست خبری او بعد از ثبت‌نام باز شد و آخوندی در پاسخ خبرنگاران مدعی شد در دوره او «یک میلیون مسکن» ساخته شده است.

آخوندی، گزینه‌ای که بیشترین رای را در جبهه اصلاحات آورده است، چهره چندان محبوبی در میان افکارعمومی محسوب نمی‌شود و پایگاه رای منفی او در کنار پایگاه رای مثبت او فاصله قابل‌توجهی دارد، چه بسا سبد رای او به یک میلیون هم نرسد. با توجه به اینکه زمان انتخابات هم در مقایسه با دوره‌های گذشته خیلی محدود است نمی‌توان توقع داشت یک‌دفعه رای او به بالای 10 میلیون یا حتی بیشتر برسد.

از طرفی عباس آخوندی یکی از لیبرال‌ترین اصلاح‌طلبان به شمار می‌رود. بخش زیادی از انتقادات به آخوندی ناظر به نظرات لیبرالی او در دولت مطرح می‌شد. آخوندی به اقتصاد بازار آزاد معتقد بود و دیدگاه‌های مخالف خود را درچهارچوب نظرات سوسیالیستی قرار می‌داد.

با توجه به نگاه و نقطه نظرات آخوندی به نظر می‌رسد اصلاحاتی‌ها اشتباه واضحی کردند و تخم‌مرغ‌ها را در سبد اشتباهی گذاشتند؛ چراکه هنوز زمان زیادی از تجربه دولت روحانی نگذشته و دولت سیزدهم هم در حالی به پایان خود می‌رسد که ایده عدالت‌خواهی و مسیری که دولت تلاش می‌کرد در ریل آن حرکت کند مطلوب مردم بود و طبیعی است که ایده‌های لیبرالی شانس چندانی برای پیروزی در انتخابات ندارند. با فرض تایید صلاحیت عباس آخوندی به نظر می‌رسد اصلاح‌طلبان زمین بازی را به‌راحتی به رقبا واگذار کرده و پیش از شروع کارزار انتخاباتی، باخت دیگری در کارنامه کنش‌های انتخاباتی خود ثبت کردند. 

یکی از آسیب‌های اصلی که اصلاحات را به سمت حمایت از گزینه‌ای مثل آخوندی سوق می‌دهد، عدم شناخت و برآورد درست آنها از جامعه و شرایط فعلی آن است، درحالی‌که سعید حجاریان به‌عنوان تئوریسین اصلاحات بارها هشدار داده بود که اصلاح‌طلبان باید بازتعریفی از مفهوم عدالت ارائه دهند و تاکید کرد که اهمیت این بازتعریف بعد از تجربه دولت سازندگی که «توسعه اقتصادی» محور قرار گرفت و بحث عدالت «به کلی ممنوعه» شد، بیشتر هم می‌شود. اما به نظر می‌رسد اصلاح‌طلبان قصد ندارند تلاشی برای بازتعریف و اصلاح ‌ایده‌های خود انجام دهند.

رای بیشتر آخوندی نیز بر این نقطه نگاه صحه می‌گذارد. اگر مبنای اصلاحات بر حرکت در مسیر عدالتخواهی بود، با فرض انتخاب نامزدی 100درصد اصلاح‌طلب، مسعود پزشکیان هم گزینه مطلوب‌تری به نظر می‌آمد هم در چهارچوب پیگیری ایده‌های عدالت‌خواهانه گنجانده می‌شد. علاوه‌براین آخوندی یکی از کاندیداهایی است که شانس کمتری برای تایید صلاحیت دارد و شانس اسحاق جهانگیری نیز برای تایید صلاحیت تقریبا منفی است. در این چهارچوب مسعود پزشکیان یکی از افرادی است که شانس بیشتری برای تایید دارد.

نهایتا خروجی چنین تصمیمی، باخت اصلاحاتی‌ها و حذف بی‌دردسر آنها از کارزار‌ انتخاباتی را به همراه خواهد داشت. جدای از اینکه گزینه‌های معرفی‌شده توسط اصلاحات پایگاه اجتماعی قابل‌قبولی هم ندارند و چهره‌های چندان محبوبی به شمار نمی‌روند، اجماع روی این گزینه‌ها خلأ ایده و شخصیت اصلاحات را نشان می‌دهد و اصلاح‌طلبان را در مسیری قرار می‌دهد که هر دو طرف آن بن‌بست است.

حالا اصلاح‌طلبان رسما اعلام کردند که جز این سه نفر گزینه دیگری در انتخابات نخواهند داشت، با فرض اینکه انتخابات به مرحله دوم برسد و یکی از نامزدها علی لاریجانی باشد، اصلاحاتی‌ها اساسا امکان حمایت از او را ندارند؛ چراکه پیش‌تر اعلام کرده بودند گزینه‌های اصلی آنها چه کسانی هستند و بنابراین با فرض اینکه نتیجه چه باشد، انتخابات ریاست‌جمهوری 1403 را می‌بازند و چهار سال دیگر از ساختار قدرت حذف می‌شوند.

متن کامل گزارش زهرا طیبی را در روزنامه فرهیختگان بخوانید.