علی ملکی، خبرنگار گروه نقد روز: آژانس بین‌المللی انرژی اتمی روز دوشنبه، چهاردهم خرداد با توزیع پیش‌نویس قطعنامه‌ای در میان 33 عضو شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، خواستار افزایش فشار بر ایران شد در حالی که این آژانس حدود 120 بازرس ویژه در ایران دارد و به صورت منظم و سرزده از تاسیسات هسته‌ای ایران بازدید می‌کنند.انگلیس، فرانسه و آلمان در بیانیه‌ای مدعی شدند که ایران راه‌حل دیپلماتیک برای بازگشت به برجام را رد کرده و تصمیم گرفته است برنامه هسته‌ای خود را به سطوح نگران‌کننده‌ای گسترش دهد.

آمریکا نیز به‌عنوان مهم‌ترین متحد این کشورها، همواره از این اقدامات حمایت کرده اما این‌بار با کمی تعلل و تامل پشتیبانی خود از این طرح را اعلام کرد. کارشناسان مسائل بین‌الملل معتقدند که تعلل آمریکا از آنجاست که این کشور در پشت درهای بسته در حال مذاکره با ایران بر سر مسائل هسته‌ای و منطقه است. به گفته کارشناسان، ایالات متحده به دلیل نزدیکی به انتخابات ریاست‌جمهوری خود و تحولات منطقه، جبهه اوکراین و مناسبات چین، اراده‌ای برای تنش‌زایی و فعال کردن جبهه‌های دیگر ندارد.

کشورهای موسوم به گروه همفکر روز گذشته(چهارشنبه) با صدور بیانیه‌ای مشترک، تصویب قطعنامه پیشنهادی سه کشور اروپایی علیه برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای ایران را در سایه تعاملات ایران و آژانس برای حل‌وفصل مسائل باقی‌مانده، اشتباه محاسباتی خوانده و هشدار دادند که چنین اقدامی نتیجه معکوس خواهد داشت. به‌منظور بررسی مسائل مربوط به این قطعنامه ضدایرانی پیش از تصویب قطعنامه با عبدالرضا هادی‌زاده، کارشناس مسائل بین‌الملل و عبدالرضا فرجی راد، کارشناس مسائل ژئوپلیتیک گفت‌وگو کردیم که در ادامه می‌خوانید.
اروپا بر سر شاخ بُن ‌می‌برد

هادی‌زاده، سه سناریو درباره علت صدور این قطعنامه‌ها برشمرد و توضیح داد: «1. رسیدن به زمانی که مهر سال آینده مکانیسم ماشه برای همیشه از دست اعضای برجام خارج می‌شود و قطعنامه‌های جمهوری اسلامی ایران به‌طور کامل رد می‌شود و ایران دیگر پرونده‌ای در شورای امنیت نخواهد داشت. به همین دلیل سعی می‌کنند ببینند واکنش ایران نسبت به کلیدزدن همچین پروژه بزرگی چیست. به‌نظر می‌رسد ایران واکنش محکم، جدی و پشیمان‌کننده‌ای داشته باشد و نشان‌ دهد که اگر بخواهند به این سمت حرکت کنند، ایران برگ‌های برنده خودش را رو خواهد کرد. 2. علت دیگر انتخابات ایران است. شاید تاثیرگذاری روی انتخابات ایران برای آنها مشوقی باشد تا بخواهند فضا را کمی تند کنند و دوباره مساله مذاکرات را مساله اساسی جامعه قرار دهند. آنها می‌توانند به نامزدهایی کمک کنند که احتمالا تمایل دارند با عقب‌نشینی از برخی مولفه‌های قدرت، به دنبال یک توافق نابرابر باشند. 3. سومین سناریو را هم می‌توان «تاثیرگذاری روی مذاکرات غیرمستقیمی که در جریان است» دانست. مذاکراتی برای اینکه تحریم‌های ایران برداشته شود و ایران یک‌سری تعهدات در حوزه هسته‌ای و غنی‌سازی خود بدهد، در جریان است.

لذا بازیگران مختلف با‌ انگیزه‌های متفاوت، چه‌ انگیزه تخریب مذاکرات و چه ‌انگیزه گرفتن امتیاز بیشتر از ایران، مشغول به فعالیت هستند. بنابراین به‌نظر می‌رسد سناریوی سوم هم تاثیرگذاری بر حوزه انتخابات باشد. اما پاسخ جمهوری اسلامی ایران بر مبنای راهبردی که در برابر صدور قطعنامه‌های متعدد شورای امنیت در دولت سیزدهم پیگیری کرده، «انجام واکنش قطعی» است. این واکنش قطعا می‌تواند در حوزه‌های فنی، غنی‌سازی، تعهدات و همکاری‌های میان ایران و آژانس تاثیر‌گذار باشد و درواقع آنچه که کشورهای اروپایی ادعا می‌کنند به دنبال آن هستند را اتفاقا عکس کند و دسترسی آژانس را شاید کمتر و غنی‌سازی ایران را بیشتر کند و سطح تنش در این حوزه را بالا ببرد. لذا این قطعنامه به‌طور قطع دستاوردی برای کشورهای اروپایی نخواهد داشت.»

فرجی‌راد معتقد است اروپا دیدگاه متفاوتی با آمریکا پیدا کرده و این مربوط به امروز و فردا نیست. وی در توضیح این دیدگاه‌های متفاوت گفت: «دو سه سالی از شکل‌گیری این تفاوت در دیدگاه می‌گذرد. در دوره قبل هم سه‌ کشور انگلیس، آلمان و فرانسه بیانیه‌ای نسبتا منفی در رابطه با مساله ایران و آژانس دادند. شورای حکام قبلی هم که سه ماه پیش شکل گرفت، بیانیه‌ای منفی صادر کرد که تبدیل به قطعنامه شد. حالا باید دید این قطعنامه تصویب می‌شود یا خیر؟ دفعه قبل پیش‌بینی می‌شد اگر ایران به خواسته آنها توجه نکند و گزارشات آژانس مثبت نباشد، این بیانیه اروپایی درواقع یک مقدمه برای قطعنامه بعدی خواهد بود. اروپایی‌ها به‌خاطر چنین برداشتی بیانیه‌ داده بودند و گفتند سه ماه دیگر به سوی قطعنامه می‌رویم. حالا هم این اقدام را انجام داده‌اند و پیش‌بینی کردند سه‌شنبه یا چهارشنبه برای آن تصمیم‌گیری می‌شود. اما آیا این موضوع به شورای امنیت خواهد رفت یا خیر؟ من پیش‌بینی نمی‌کنم که تا انتخابات آمریکا قطعنامه‌ای در شورای حکام صادر شود و بعد به شورای امنیت رفته و به مشورت گذاشته شود. اگر آنجا هم برود با توجه شرایط اوکراین، بحران میان چین و تایوان و افزایش اختلافات چین و آمریکا تصور نمی‌کنم که روس‌ها یا چینی‌ها آن را وتو نکنند. این قطعنامه برای این است که هشداری به ایران بدهند و فشاری به ما بیاورند تا میزان غنی‌سازی کمتر شود و همکاری جدی با آژانس و آقای گروسی در این رابطه شروع شود و بازرسان آژانس نیز مجوز کامل را دریافت کنند.

اروپایی‌ها معتقدند ایران هنوز پاسخ قانع‌کننده‌ای برای آن دو سایتی که گفتند علائمی از اورانیوم در آن به دست آوردند، به آژانس نداده. آقای گروسی هم طی مصاحبه‌‌های اخیرش به این مساله اشاره کرده و مقداری هم تند رفته و گفته ما هنوز اطلاعات کافی از اینکه ایران در جهت حرکت به سمت ساخت بمب جلو می‌رود یا نه به دست نیاورده‌ایم. به نظر من امکان تصویب این قطعنامه و پیش‌نویسی که سه کشور اروپایی ارائه دادند، وجود دارد. البته نمی‌توانم آن را صددرصد تایید کنم، اما احتمالش وجود دارد. همچنین احتمال رفتن این قطعنامه به شورای امنیت را ضعیف می‌دانم. بعید است بخواهند آن را به سرعت به این شورا بفرستند. وقتی این قطعنامه را صادر ‌کنند، صبر می‌کنند تا ببینند بعد از این قطعنامه همکاری ایران و آژانس با توجه به صحبت‌های آقای گروسی و سفر چند هفته پیش او به تهران که صحبت‌های مثبتی داشت، افزایش خواهد یافت یا خیر؟»

بهانه‌تراشی برخی مقامات برای آژانس

فرجی‌راد با بیان اینکه ایران از قبل معتقد بود برخی از بازرس‌های آژانس اطلاعات را درز می‌دهند، ادامه داد: « گروسی می‌گوید ایران بعضی از بازرس‌های ما را قبول ندارد و مجوز به آنها نمی‌دهد. ایران هم معتقد است که اینها قابل اطمینان نیستند. از طرف دیگر آژانس ‌می‌گوید ما بر همه امورات و سایت‌ها نظارت نداریم و بحث اصلی گروسی این است که به‌طور کلی نظارت آژانس و بازرسانش در ایران نسبت به گذشته کاهش یافته. به همین جهت هم ما نمی‌دانیم ایران در چه مرحله‌ای از پیشرفت در زمینه کار اتمی خودش هست و نمی‌توانیم اظهار نظر دقیقی داشته باشیم که آیا ایران به سمت ساخت سلاح حرکت می‌کند یا خیر. اما ایشان مصاحبه کرده که بعضی از مقامات ایران اشاره داشتند توانایی ساخت سلاح هسته‌ای در ایران وجود دارد. جمله‌هایی که او می‌گوید معنی‌دار است. درواقع مسائل را در شک و تردید نگه داشته و همین امر هم برای شورای حکام کافی است تا بگویند چون آژانس و بازرسان دسترسی کافی به همه سایت‌ها و فعالیت‌های هسته‌ای ایران را ندارند و از آن طرف هم چند سال است ایران مساله پادمان را حل نکرده و پاسخ دو سایتی که اینها معتقدند به اورانیوم دست یافته را نداده، پس باید به ایران فشار آورد تا همکاری‌های بیشتری با آژانس انجام بدهد. دیدگاه ایران با دیدگاه آژانس متفاوت است. ایران می‌گوید ما در حال همکاری با آژانس هستیم و بازرسان آژانس هم در ایران حضور دارند اما گروسی معتقد است که اینچنین نیست و میزان غنی‌سازی ایران ۲۰ درصد افزایش یافته. بنابراین، چون ایران در حال همکاری است و گروسی مخالف این حرف‌ها را می‌زند، بحث نفوذ مطرح می‌شود. نفوذی که کشورهای دیگر ازجمله رژیم‌صهیونیستی دارند. گروسی هم طی چندین مصاحبه اعلام کرده ما بیشتر مسائل فنی را مورد بررسی قرار می‌دهیم و به دنبال کارهای سیاسی نیستیم.»

متن کامل مصاحبه را در روزنامه فرهیختگان بخوانید.