فرهیختگان: کارشناسان اقتصادی در گفت‌وگو با «فرهیختگان» اظهار داشتند از آنجا که جهش اخیر نرخ ارز ناشی از متغیرهای بنیادی اثرگذار نبود، بدون این پشتیبانی نتوانست بیش از 20 ساعت دوام بیاورد. به گفته آنان، یکی از دلایل ثبات در بازار دارایی‌ها و نرخ ارز، سخنرانی رهبر انقلاب بود؛ ایشان در سخنرانی خود در شب واقعه اعلام داشتند ملت ایران دلواپس نباشند، هیچ اختلالی در کار کشور به وجود نمی‌آید. همچنین به اعتقاد کارشناسان، شرایط ارزی کشور درحال‌حاضر در وضعیت بسیار مطلوب‌تری قرار دارد. علاوه‌بر این، وضعیت کل‌های پولی و سیالیت پول نیز- که بیانگر وجود حجم بالای انتظارات تورمی باشد- نشان نمی‌دهد.

سخنرانی رهبر انقلاب فصل‌الخطاب بود
مجید شاکری، اقتصاددان در گفت‌وگو با «فرهیختگان» درخصوص اینکه مجموعه دولت در این شرایط چه اقداماتی باید برای ثبات‌بخشی به اقتصاد انجام دهند‌؟ اظهار داشت: «چند نکته از نظر من حائز اهمیت است. مساله اطمینان‌دهی به این معنا که فرآیندهای سیاسی بدون هیچ تنش و مساله‌ای طی خواهد شد از جمله این نکات به شمار می‌رود؛ می‌توانیم بگوییم این موضوع با فرمایش رهبر معظم انقلاب مبتنی‌بر اینکه «مردم دلواپس نباشند، اختلالی در کار کشور رخ نمی‌دهد» در شب حادثه محقق شده است. نرخ ارز نیز پس از حرکت خود به سمت ۶۰ هزار تومان مجددا به عدد قبلی خود در حوالی ۵۷ هزار تومان بازگشت. به‌طور کلی به لحاظ ارزی معمولا ماه‌های خرداد و تیر بهترین ماه‌های سال هستند؛ یعنی به لحاظ منابع در وضعیت خوبی قرار داریم و مصارف ما نیز کنترل‌شده‌تر است. براساس رویه‌های سال‌های قبل حدس می‌زنم نگرانی از منظر انتظارات تورمی احتمالا کمتر وجود داشته باشد.

تغییرات غیرعادی در بازارهای دارایی نداریم
شاکری درخصوص رویکرد اقتصادی در دولت آینده نیز افزود: «کمی این احتمال وجود دارد که با توجه به توقف فضای سیاسی، ‌انگیزه برای سرمایه‌گذاری و... کمتر شود که ممکن است سرعت گردش پول را کاهش دهد و ‌انگیزه را برای اقدام اقتصادی جدید کم کند. به این دلایل از جهت انتظارات تورمی به لحاظ فصلی در وضعیت خوبی قرار داریم. ما با یک فرآیند کاهش نسبی تورم مواجه بودیم، از سوی دیگر نیز نرخ‌های بهره بالا مانده است. مهم‌ترین مساله در طول این فرآیند این است همان‌طور که رهبری نسبت به فرآیند انتقال سیاسی به مردم اطمینان دادند، فرآیند انتقال سیاسی توام با آرامش و عدم اختلال طی شود. با توجه به مشخص بودن جزئیات انتخابات و همچنین جلسه هیات‌رئیسه مجلس می‌توان نگاه جدیدتری به این موضوع داشت.» شاکری تکمیل کرد: «مجموعا در حال حاضر عوامل بنیادین به نفع تعدیل انتظارات تورمی است. حداقل در حوزه‌هایی که اصول و تحلیل بنیادین در آنها حاکم است نباید با تغییرات غیرعادی در بازارهای دارایی مواجه باشیم. اگر فرآیند انتقال دچار مساله باشد، یا انتخابات توام با درگیری انجام شود می‌تواند بر اقتصاد اثر بگذارد، اما حداقل در حال حاضر چنین چیزی پیش‌بینی نمی‌شود. فعلا با توجه به توقف تصمیمات عمده اقتصادی طی ۵۰ روز پیش رو، احتمالا تغییرات پولی قابل‌توجهی را شاهد نباشیم؛ چراکه نرخ بهره حقیقی عملا در حال مثبت شدن است و تبدیل‌های غیرعادی پول نخواهیم داشت؛ مگر اینکه با یک شوک غیرعادی مواجه شویم که در این لحظه قابل پیش‌بینی نیست.»

سیاست‌های قبلی دنبال شود
علی سرزعیم، استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی در گفت‌وگو با «فرهیختگان» اظهار داشت: «به نظر من دولت باید سیاست‌های قبلی خود را دنبال کند، سیاست جدیدی نیاز نیست. بانک مرکزی باید سیاست کنترل نقدینگی را ادامه دهد. ابتدا با انتشار خبر رئیس‌جمهور نگرانی‌هایی درباره ادامه سیاست‌ها ایجاد شد که خب قانون اساسی تکلیف چنین شرایطی را تعیین کرده است. الان مساله این است که کاندیداها چه کسانی هستند؟ اگر کاندیداها نامناسب باشند، انتظارات تورمی را تحریک خواهند کرد، اما اگر افراد نسبتا معقول در انتخابات شرکت کنند جامعه اطمینان بهتری خواهد داشت و واکنش مناسبی را در بازارها شاهد خواهیم بود.»

انتظارات تورمی مدیریت شده است
حسین درودیان، اقتصاددان در گفت‌وگو با «فرهیختگان» مطرح کرد: «انتظارات تورمی در ایران یک عامل بسیار مهم در تعیین نرخ تورم به شمار می‌رود. اگر میانگین نرخ تورم را در نظر نگیریم، بخش مهمی از نوسانات نرخ تورم به رفتارهای کوتاه‌مدت یا نوسانات نرخ تورم بازمی‌گردد. اگر مردم تصور کنند که تورم در حال کاهش است در معاملات‌شان و در مبادلات‌شان به‌گونه‌ای عمل می‌کنند که تورم واقعا کاهش پیدا کند و بالعکس. می‌توان گفت آرامشی که از اردیبهشت 1402 تاکنون در اقتصاد شاهد هستیم به شرایط نسبتا خوب ما در فروش نفت بازمی‌گردد. فروش نفت در کشور در بعضی از ماه‌ها حتی به شرایط فروش نفت در دوران قبل از تحریم بازگشته و شرایط خوب در فروش نفت و چشم‌انداز نه‌چندان منفی نسبت به ورودی‌های ارزی باعث شده است که فعلا قیمت دارایی‌ها آرامش داشته باشد و یک توقف تقریبا یک‌ساله در قیمت دارایی‌ها را تجربه کنیم، جز در یک مقطعی که در انتهای سال قبل و ابتدای امسال به سمت افزایش رفت اما بعدا دوباره اصلاح شد. ما الان قیمت ارز را در اقتصاد به اندازه ‌قیمت سال بعد می‏بینیم و نرخ ارز در کشور صفر درصد افزایش داشته است، در حالی که ما در همین دوره بیش از 35 درصد تورم داشتیم و این به این معنی است که قیمت واقعی ارز کاهش پیدا کرده است. در یک سال اخیر این نمادی از کاهش انتظارات تورمی عمومی در جامعه است؛ کاری که باید از این به بعد نیز انجام شود. در جامعه در درجه ‌اول باید رفتارهای نرخ ارز را در کنترل داشته باشیم.»
وی افزود: «از آنجایی که نرخ ارز نباید در ذهن عموم مردم یک متغیر خارج از کنترل تصور شود، باید به سمت رفتار نرخ ارز متناسب با تورم حرکت کنیم. البته این به معنی ثابت نگه داشتن قیمت ارز نیست؛ ثابت ماندن قیمت ارز امکان‌پذیر و کار درستی نیست. از آنجایی که ما در سال‌های گذشته جهش ارزی شدیدی تجربه کردیم، می‌توانیم بگوییم که قیمت ارز در کشور ما نسبتا بالا است، ولی همچنان باید به این مساله توجه داشت که قیمت ارز در بلند مدت را نمی‌شود و نمی‌توان ثابت نگه داشت. پس رفتار با ثبات، تدریجی، آرام و پیش‌بینی‌پذیر قیمت ارز در عین عدم تثبیت قیمت را می‌توان در دستور کار قرار داد. درنهایت مهم‌ترین فاکتور در انتظارات تورمی در ایران را می‌توان انتخابات آمریکا دانست.»
انتظار رفتار عجیب نداریم
مرتضی افقه، اقتصاددان و استاد دانشگاه در این باره به «فرهیختگان» گفت: «این تحول به‌واسطه اینکه یک تحول داخلی به شمار می‌رود و منشأ بیرونی ندارد، حسیاست‌زا نیست. به نظر من از آنجایی که دولت تغییر نکرده و افراد همان افراد سابق هستند، سیاست‌ها ادامه خواهد یافت. بعید می‌دانم تغییرات جدی تا زمان برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری اعمال شود. اگر تغییراتی ایجاد شود، احتمالا دلایل آن به عوامل خارجی از جمله برجام، تنش منطقه‌ای و... بازمی‌گردد. روز اول طبق انتظار کمی اضطراب در بازار حاکم شد، اما چون شرایط عادی اعلام شد عملا تاثیر چندانی بر بازار نگذاشت. از زمان برقراری تحریم‌ها متغیر ارز و باقی شاخص‌های اقتصادی عمدتا تحت تاثیر تحولات خارجی و هر خبر مثبت یا منفی در رابطه با تحریم‌ها هستند. رویکرد کلان سیاست خارجی عمدتا فراتر از تصمیم وزارت امور خارجه است و مقامات بالاتر تعیین‌کننده سیاست‌های کلان کشور هستند؛ اگر مذاکراتی در حال انجام باشد فکر نمی‌کنم تغییری در آن ایجاد شود. احتمالا هم نماینده‌های سابق، روند را ادامه خواهند داد.»

پالس مثبت از خارج
وحید شقاقی‌شهری، اقتصاددان در گفت‌وگو با «فرهیختگان» تصریح کرد: «بررسی‌ها روی دو بازار طلا و دلار که واکنش‌های سریع‌تری نسبت به سایر بازار‌های دارایی‌ها دارند نشان می‌دهد بازار‌ها واکنش خاصی به خبر درگذشت رئیس‌جمهور نشان ندادند؛ واکنش بازارها فقط به افزایش حدود سه هزار تومانی روز پیش از حادثه محدود بود، امروز اما قیمت‌ها مجددا به عدد قبلی بازگشت و بین 56 تا 57 هزار تومان در نوسان بود. در مجموع واکنش شدیدی را در بازارهای طلا و دلار نسبت به خبر این حادثه شاهد نبودیم و شوک یا نااطمینانی وارد بازار نشد. یکی از دلایل این امر می‌تواند این باشد که بازار بیشتر از تحولات داخل اقتصاد، از تحولات بین‌المللی تاثیر می‌پذیرد؛ برای مثال حمله موشکی ایران به اسرائیل باعث شد بازار واکنش مثبت نشان بدهد و قیمت دلار حتی تا بالای 70 هزار تومان هم افزایش یافت. باید به این نکته توجه داشت که این التهابات موقتی و گذرا هستند و همان‌طور که دیدیم سریع هم فروکش می‌کنند. تشدید یا کاهش تحریم‌های نفتی یا بحث پیروزی جمهوریخواه‌ها یا دموکرات‌ها در انتخابات آمریکا می‌تواند تاثیر بیشتری بر روند بازار‌ها بر جای بگذارد. از جمله دلایل این امر می‌تواند این مهم باشد که بازار انتظار تغییرات بزرگی در حوزه‌ سیاست را ندارد.»
شقاقی در ادامه گفت حالا باید منتظر باشیم و ببینیم کاندیداهای ریاست‌جمهوری، آرایش انتخاباتی، رویکرد شورای نگهبان نسبت به کاندیدا، فضای انتخاباتی و... چگونه خواهد بود. ما در 50 روز آینده شاهد تغییرات سیاستی خاصی نخواهیم بود، به همین دلیل انتظارات و بازار هم نسبت به این موضوع خنثی بود. به نظر می‌رسید مذاکرات اولیه‌ای در حال آغاز است، اما بیشتر جنبه تبادل پیام داشت و شاید بیشتر بحث‌های منطقه‌ای درباره آن مطرح بود. باید توجه داشت که سیاست‌های خارجی فراتر از دولت تعیین می‌شود و شورای عالی امنیت ملی سهم بیشتری از وزیر امور خارجه دارد.»

دست دلالان خالی ماند
آلبرت بغزیان، کارشناس اقتصادی در گفت‌وگو با «فرهیختگان» در رابطه با وضعیت اقتصادی در دوماه منتهی به انتخابات عنوان کرد: «به نظر در همان ساعات اولیه پس از بروز سانحه برای رئیس‌جمهور و هیات همراه، نرخ ارز حدود سه هزارتومان افزایش یافت. درنهایت اما این عدد به سرعت به قیمت اصلی بازگشت؛ این موضوع نشان‌دهنده این است که مدیریت اقتصادی کشور و بانک مرکزی تسلیم این دست از بازارسازی‌ها نشده است. به بیان بهتر این اتفاق ناشی از هیجانات مردم نبود و دلیلی برای نگرانی در بازار وجود ندارد. همچنین باتوجه به صحبت‌های مقام‌معظم‌رهبری مبنی‌بر اینکه خللی در سازوکار کشور ایجاد نخواهد شد و اوضاع تحت کنترل است نشان‌دهنده این است که آمادگی برای مدیریت هر بحرانی درکشور وجود دارد.»
بغزیان در ادامه در توضیح چگونگی پیش‌روی بازار‌ها در روزها و ماه‌های آتی این ادامه داد: «از نظر من دلیلی وجود ندارد که بتوان انتظارات تورمی تغییر جهت دهد. مشکلاتی از قبیل کسری بودجه دولت همچنان برقرار است و بحث‌هایی مانند ارز و تحریم‌ها هم رویه پیشین را در پیش خواهد گرفت. این موضوع تا زمان برگزاری انتخابات و انتشار لیست کاندیداها ادامه خواهد داشت. همه‌چیز وابسته به رویکرد اقتصادی نامزدها و درنهایت دولت آینده است. در این میان قابل توجه است که سیاست‌های دولت آینده چگونه خواهد بود. از سوی دیگر نیز به نظر می‌رسد یک نماینده از کابینه دولت شهید رئیسی کاندیدای ریاست‌جمهوری شود. احتمالا انتخابات پیش‌رو چالشی‌تر از دور گذشته در سال 1400 باشد. به نظر می‌رسد با در نظر داشتن حادثه‌ای که برای رئیس‌جمهور رخ داد، از تنش‌زایی با دولت در زمان انتخابات خودداری شود. اگر اتفاق جدید و تنش‌زایی تا 50 روز آینده در داخل کشور رخ ندهد، دلیلی برای بروز اتفاق خاصی وجود نخواهد داشت. در صورت بروز اتفاقی از طرف آن سوی مرزها، مانند رد و بدل شدن پیام‌هایی از آمریکا و اسرائیل، ممکن است وضع موجود دستخوش تغییر شود. تجربه نشان می‌دهد این اتفاقات اثری بر ایران نخواهد گذاشت.»