وقت گذار از دانشگاه سنتی به‌سمت جامعه‌پردازی

ابوالفضل مظاهری، دبیر گروه دانشگاه: دانشگاه آزاد در آستانه 40سالگی نخستین‌بار مسیر حرکت خود را بر مبنای برنامه‌ای عملیاتی و 5‌ساله تنظیم کرد که تلاش دارد 5 چرخش تحول‌آفرین را در فضای آموزشی، پژوهشی و فناوری، فرهنگی، اداری و مالی و شبکه واحدهای دانشگاهی ایجاد کند. چرخش‌های مبتنی‌بر سه‌گانه خودسازی، جامعه‌سازی و تمدن‌سازی که بر دال محوری تربیت قوه عاقله استوارند. در الگوی حاکم بر سند تحول و تعالی دو بال فرهنگ و علم و فناوری نیز دامنه اثرگذاری دانشگاه را از سبک زندگی تا حکمرانی گسترش می‌دهد و با کاربست آن در عرصه اقتصادی، اجتماعی و نوآوری، تحصیل و توانمندسازی، رفتارسازی اجتماعی، مهارت جدید، صنایع نوآورانه، شبکه دانش را در محیط ملی به ارمغان می‌آورد. در محیط بین‌الملل نیز برای الهام‌بخشی و مرجعیت‌آفرینی می‌کوشد.
جریان فعالیت دانشگاه اما در سال‌های اخیر با هوشیاری بیشتری نسبت به فضای اجتماعی حرکت کرده است. امروز اقبال اجتماعی و مطلوبیت آمایشی دو محور مهم و تعیین‌کننده در تصمیمات دانشگاه در حوزه علمی و آموزشی شده تا شعار از مردم و برای مردم دانشگاه رنگ واقعیت به خود بگیرد. دانشگاه در مسیر جدید خود برای تبدیل شدن به عنصری فعال و تعیین‌کننده در اجتماع حرکت می‌کند؛ طراحی‌های جدید فضای کلان دانشگاه نیز موید همین نکته است. در این مسیر جدید ماموریت‌های دانشگاه نسبت به نظام‌های مختلف اقتصادی، اجتماعی، دفاعی، امنیتی و سلامت و دیگر زیر نظام‌های حکمرانی تعریف می‌شود.
در آغاز چهل‌و‌سومین سال فعالیت دانشگاه، الگوی به‌روزتری در برابر مدیران دانشگاهی قرارگرفته که مبتنی‌بر آن دانشگاه در چهار نظام تربیتی، علمی، فرهنگی و فناوری به دنبال تربیت قوه عاقله، تسخیر بهره‌ور از منابع طبیعی، توسعه دانش بشری و تعالی بخش، جهت‌دهنده و ارزش آفرین اجتماعی است. حالا توسعه کاربست در کنار آموزش و پژوهش به‌عنوان رسالت‌های اصلی دانشگاه در نظر گرفته می‌شود. ماموریت‌های جدید دانشگاه هم نسبت به جامعه طراحی می‌شود تا آغازی باشد بر جامعه‌پردازی دانشگاه. امری که می‌توان هم هماهنگ‌کننده اجزای مختلف درون دانشگاه باشد و هم دانشگاه را به پاسخگویی نزدیک کند. پاسخگویی که مقدمه‌ای بر اثرگذاری بر فضای حکمرانی کشور است.
دانشگاه در الگوی جدید، حکمرانی را عرصه جدیدی در نظر گرفته و می‌خواهد با تنظیم حرکت برای نزدیک شدن به «جامعه خلاق»، «جامعه کارآمد»، «جامعه نوآور» و «جامعه فرهیخته» برای تحقق حکمرانی عدالت‌محور با اقتصاد پویا، پیشرفت با تکیه بر توانمندی حل مسائل پیچیده، سبک زندگی با مودت و الفت اجتماع دین‌مدار و استفاده بهینه از مواهب و نعمت‌های الهی تلاش ‌کند.
نزدیک شدن به چنین افقی نیازمند اصلاح برخی مدل‌های کنونی و تغییر نگرش در ارکان مختلف دانشگاه است که در سال‌های اخیر مقدمات آن فراهم شده است. دانشگاه جامعه‌پرداز، دانش تخصصی را برای ایجاد دانایی فردی با کمک گروه‌های علمی -که نقش‌ جدی‌تری در بستر نظام دانشی دانشگاه یافتند- در نظر دارد. مهارت‌های فردی دانشجویان را برای ساخت توانایی فردی دنبال می‌کند که این مهم به‌وسیله ایجاد نظام پایه و عرصه محقق می‌شود. نمونه‌ای وام گرفته از حوزه آموزش پزشکی که هم‌اکنون در دانشکده‌های تربیت اسلامی هم در حال برنامه‌ریزی است و گام‌های نخست اجرایی شدن آن برداشته شده است.
دانشگاه در آغاز ورود به اجتماع، دانایی و توانایی گروهی را با کمک تشکیل دانشکده‌های موضوعی و فناوری و کارآفرینی و البته شبکه سرای نوآوری دنبال می‌کند تا درنهایت بتواند جامعه‌ای دانش‌بنیان و حکمت‌بنیان بسازد. فرهیختگی و کارآمدی محور نهایی تلاش دانشگاه برای خلق دانایی و توانایی اجتماعی است تا درنهایت اثر تحول دانشگاه در سبک‌زندگی و حکمرانی دیده شود.