فرهیختگان: نظام دانشی جدید دانشگاه از شهریور ماه سال گذشته ابلاغ شد تا مسیر تحولی دانشگاه آزاد که پیشتر در حوزه‌های ساختاری، مالی و اداری، آموزشی، فناوری آغاز شده بود، این بار در حوزه علمی چهره جدید به دانشگاه ببخشد. اقتضائات جدید شرایط علمی روز جهان در کنار ساختارهای قدیمی موجود در فضای دانشگاه‌های کشور که کج‌کارکردی‌شان را در روند پذیرش دانشجو و خروجی‌های کم‌اثر پژوهشی می‌توان دنبال کرد، ضرورت پیگیری این تغییر را دوچندان می‌کند. از همین رو اجلاسیه کارگروه کشوری علوم اجتماعی با عنوان «افق تحول دانشگاه۲» دهم اردیبهشت ماه به میزبانی دانشگاه آزاد استان مازندران برگزار شد. بررسی مباحث علوم اجتماعی در راستای سند تحول و تعالی و به‌منظور عملیاتی کردن برنامه‌های راهبردی دانشگاه با هدف توان‌افزایی مدیران گروه علوم اجتماعی محور اصلی این گردهمایی بود که قرار است در جهت هم‌افزایی در قالب‌ها و کمیته‌های کارگروه سیاستگذاری و نظارت گروه اجتماعی، کارگروه تولید محتوا، کارگروه شاخص‌سازی در علوم اجتماعی، کارگروه راهبردی و آینده‌پژوهی به کار خود ادامه دهد. گزارشی از جزئیات برگزاری این اجلاسیه به همراه متن کامل ارائه اکبر نصراللهی، رئیس دانشکدگان هنر و رسانه و زهراسادات مشیراستخاره، مدیرگروه کشوری علوم اجتماعی را در شماره امروز «فرهیختگان» از نظر می‌گذرانید.

کاهش گرایش به رشته‌های علوم اجتماعی علت‌یابی شود

رئیس دانشگاه آزاد اسلامی سخنران ویژه اجلاسیه گروه کشوری علوم اجتماعی بود. دکتر طهرانچی در سخنرانی خود در جمع اساتید علوم اجتماعی به کاهش ورودی‌های علوم انسانی و علوم پایه در دانشگاه آزاد پرداخت و علت‌یابی کاهش گرایش به حوزه علوم اجتماعی و ارائه راه‌حل را به‌عنوان یکی اولویت‌های پیش‌روی گروه تبیین کرد. او در ادامه گریزی هم به تعداد دانشجویان در حوزه علوم اجتماعی زد و گفت: «چهار هزار و ۳۶ نفر دانشجوی دانشگاه آزاد در این حوزه تحصیل می‌کنند. از این تعداد ۵۰ درصد در تهران مشغول به تحصیل هستند و اگر این روند ادامه یابد تعداد دانشجویان در سال‌های آینده در این رشته کاهش بیشتری خواهد یافت.» طهرانچی با بیان اینکه انتخاب رشته، سرمایه‌گذاری فرد برای آینده خود است، خاطرنشان کرد: «در دو دهه قبل اقبال رشته‌های جامعه‌شناسی در دانشگاه آزاد بالا بود و گرایش به علوم سیاسی نیز به این گونه بود اما در حال حاضر رشته مدیریت و اذناب آن گرایش بیشتری یافته است.» رئیس دانشگاه آزاد با اشاره به اینکه تعداد دانشجویان با اعضای هیات‌علمی و اساتید به نوعی همخوانی ندارد، تاکید کرد: «ناترازی در دانشگاه یک مساله است که باید اصلاح شود و مساله‌شناسی ما باید دقیق باشد.» وی با بیان اینکه چهارگانه کنش تنها علم نیست بلکه بینش، توانش، دانش و گرایش هست، گفت: «یکی از اشکالات این است که همت بچه‌ها را کوچک کردیم و توان‌شان را پایین آوردیم.» دکتر طهرانچی با تاکید بر اینکه دانشگاه باید جامعه‌پرداز باشد و مدل‌های قدیمی مسائل جامعه را حل نمی‌کند، اظهار کرد: «علم به خودی خود نمی‌تواند مسائل جامعه را حل کند بلکه با خلاقیت در مواجهه با مسائل پیچیده راهکار ارائه می‌دهد.»
علوم انسانی رشد نکند، رشته‌های دیگر هم آسیب‌ می‌بینند
سیدعبدالله میرغیاثی، رئیس دانشگاه آزاد مازندران در حاشیه اجلاسیه گروه کشوری علوم اجتماعی که به میزبانی چالوس برگزار شد، گفت: «در این اجلاسیه در زمینه مباحث تخصصی و آسیب‌شناسی در رشته‌های مختلف بحث و تبادل نظر صورت گرفت تا با ایجاد سازوکار‌های مناسب، کمبود دانشجو در دانشگاه آزاد را جبران کنیم.» وی با اشاره به برگزاری این اجلاسیه به منظور تشکیل جلسات گروه‌های مختلف آموزشی مانند گروه هنر و رسانه، تعلیم و تربیت و علوم اجتماعی، خاطرنشان کرد: «در این اجلاسیه بحث اقبال کم دانشجویان و خانواده‌ها به دانش‌های علوم اجتماعی به‌عنوان ضرورت مورد بررسی قرار گرفت، زیرا در جامعه‌ای که در آن علوم انسانی رشد نکند و مبانی دانش انسانی مورد خدشه قرار گیرد، می‌تواند روی دیگر رشته‌ها هم تاثیرگذار باشد.»
آسیب شناسی مباحث حوزه علوم اجتماعی در اجلاسیه
عاصمه قاسمی، عضو گروه کشوری علوم اجتماعی و مشاور امور زنان و خانواده دانشگاه آزاد کشور هم در حاشیه این اجلاسیه از آسیب‌شناسی و شناسایی نقاط ضعف و قوت رشته گرایش‌های حوزه علوم اجتماعی خبر داد و افزود: «درواقع برای آنچه که امروز و در آینده در این حوزه در جامعه خودمان به آن نیاز داریم و همچنین آنچه که رشته علوم اجتماعی در دنیا در حال رقم خوردن است، یک نقشه راهی تدوین شد تا اساتید بتوانند در گروه‌های خود اجرا کنند.» وی تصریح کرد: «این یک حرکت خوب و منسجمی است و به دلیل شبکه خوبی که بین اساتید علوم اجتماعی در دانشگاه آزاد وجود دارد امیدواریم در زمینه علوم اجتماعی به وضعیت مطلوبی دست پیدا کنیم به‌طوری‌که این رشته کارآمد و کاربردی باشد و به صورت عملیاتی با مسائل و چالش‌های جامعه ما پیوند بخورد و در حل مسائل و کمرنگ کردن بسیاری از چالش‌ها و آسیب‌ها موثر باشد.»

در کارگروه‌های اجلاسیه چه گذشت؟
کارگروه‌های مختلف گروه کشوری علوم اجتماعی در اجلاسیه اخیر تشکیل جلسه داده و ابعاد مختلف فعالیت‌های علمی این گروه را مورد بررسی قرار دادند. به‌عنوان نمونه در جلسه تولید محتوای گروه کشوری علوم اجتماعی 9 محور توسط اساتید حاضر ارائه شد. هر یک از این محورها قرار است توسط یکی از اعضای هیات‌علمی گروه پیگیری شود. ازجمله این موارد می‌توان به بازنگری، طراحی و تدوین رشته‌های میان‌رشته‌ای با تاکید بر راه‌اندازی رشته‌های کاربردی مانند، توسعه و آموزش محلی، راه‌اندازی رشته‌های جامعه شناسی کودک، رشته مددکاری اجتماعی، جامعه‌شناسی نوجوانی، جامعه‌شناسی سالمندی، جامعه‌شناسی اقتصادی، جامعه‌شناسی سازمانی، جامعه‌شناسی آموزش عالی در مقاطع تحصیلات تکمیلی، پیشنهاد به‌روزرسانی آیین‌نامه فرصت‌های مطالعاتی و شناسایی و پیشنهاد مراکز ارائه دهنده این فرصت‌ها، اجرای لحاظ نمودن تضارب آرا، ارائه شاخص‌های مربوط به اندیشه‌های اجتماعی با گستره جهان اسلام و ارائه موضوعات رساله و پایان‌نامه در نظام پایش، آینده‌پژوهی رشته علوم اجتماعی، همچنین راه‌اندازی نشریات علمی با محوریت علوم اجتماعی و گرایش‌های مرتبط، برگزاری کرسی‌های علمی- ترویجی با رویکرد تاریخی، تمدنی، هویت‌سازی، طراحی و برگزاری نشست‌های تخصصی، نقد و نظریه‌پردازی و پیشنهاد موضوعات رساله و پایان‌نامه (نظام پایش) با محوریت مباحث معرفت دینی، با تمرکز بر نهج‌البلاغه و قرآن اشاره کرد. در کارگروه تربیت نیروی انسانی نیز پیشنهادهایی ازجمله به‌روزرسانی شاخص‌های متناسب برای اعضای هیات‌علمی گروه علوم اجتماعی برای ارتقای پایه و ترفیع ازجمله به‌روزرسانی امتیاز مقالات چاپ شده در مجلات دانشگاه آزاد، پایش رشته‌محل‌ها و نسبت دانشجو با استاد هیات‌علمی و جایابی استادان در واحدهای دارای کمبود عضو هیات‌علمی، تمرکززدایی فرآیند ارتقای اعضای هیات‌علمی، به‌روزرسانی حق‌الزحمه‌های آموزشی و پژوهشی و پرداخت به‌موقع، برگزاری دوره‌های توانمندسازی با اولویت شیوه‌های تدریس کاربردی و براساس نیازهای شغلی در گروه‌های علوم اجتماعی و برگزاری دوره‌های مهارتی جهت ارتباط موثر با دانشجو و دروس مهم مثل روش تحقیق مورد توجه قرار گرفته است.
5 پیشنهاد برای تقویت گروه کشوری علوم اجتماعی
موارد کاربردی مورد تاکید مدیران گروه در کمیته‌های چندگانه در جلسه پایانی اجلاسیه به بحث گذاشته شده تا در نهایت 5 دستورکار برای ادامه مسیر گروه مورد توجه بیشتری قرار گیرد.
1- امکان استفاده دانشجویان سایر رشته‌ها برای اخذ دروس اختیاری رشته علوم اجتماعی
2- تدوین عناوین رساله و پایان‌نامه میان‌رشته‌ای با سایر رشته‌ها
3- تشکیل کارگروهی به منظور بررسی وضع موجود و مطلوب رشته از نظر ارتباط رشته با جامعه، کاربردی کردن رشته و گرایش‌های آن، ارتباط با سازمان‌ها، نهادها و صنعت
4- هماهنگی جهت همکاری با دانشکده هوش مصنوعی و فضای مجازی
5- در الویت قرار دادن رشته‌هایی با محوریت توانمندسازی دانشجویان برای ورود به بازار کار