زهرا رمضانی، خبرنگار گروه دانشگاه: دختران نسبت به دهه‌های گذشته تفاوت‌های بارزی در دیدگاه‌ها و باورهایشان به موضوعات مختلف دارند، تا جایی که شاید بسیاری از ارزش‌هایی که دختران در دهه 60 داشتند برای این قشر بی‌معنی باشد یا در مقابل برخی موضوعات کم‌ارزش دهه‌های گذشته، امروزه به دغدغه‌های اصلی دختران این مرز و بوم تبدیل شده است. شاید قابل لمس‌ترین این دغدغه‌ها را بتوان تلاش برای داشتن شغل مناسب و درنهایت رسیدن به زندگی مستقل از سوی دختران امروز معرفی کرد. اتفاقی که تا دهه‌ها قبل تعریف متفاوتی از زندگی مستقل امروز در ذهن دختران و خانواده‌ها داشت. در این گزارش سراغ فعالان دانشجویی دختری رفتیم که به‌خاطر فاصله سنی هم دغدغه‌ها و هم مشکلات مشترکی با دختران امروز دارند.

دبیر واحد خواهران اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانشجویان مستقل:
دغدغه فعالان دانشجویی دختر با عموم آنها متفاوت است
زینب کرد، دبیر واحد خواهران اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانشجویان مستقل با بیان اینکه دغدغه امروز دانشجویان نسبت به گذشته بسیار تغییر کرده است، گفت: «شرایط کرونا باعث شد دانشجویان با فضای رسانه بیشتر ارتباط بگیرند و تاثیر آن هم روی خواسته‌هایشان به‌مراتب بیشتر از گذشته شود. همچنین چون ورود دانشجویان دختر به دانشگاه‌ها بیشتر از پسران می‌شود، دلیلی شده که دانشجوی دختر این توقع را داشته باشد چون تحصیلات آکادمیک دارد، حتما نیز باید وارد بازار کار شود، یعنی تاثیری که رسانه گذاشته در اینجا بیشتر خودش را نشان داد.»
او ادامه داد: «دانشجویان دختر در گذشته درس می‌خوانند؛ چراکه می‌خواستند سوادشان بالاتر برود و بتوانند فرزندان بهتری را تربیت کنند، اما امروز رویکرد دختر ما این است که تحصیل کند، وارد بازار کار شود و بتواند شغل داشته باشد، حتی وقتی با دانشجویان دختر هم صحبت می‌کنیم، دغدغه‌اش این است که حتما بعد از دوران تحصیلش بتواند شغلی را برای خودش داشته باشد. در مقابل در تشکل‌ها می‌بینیم، نگاه دانشجویان دختر این است که بعد از فارغ‌التحصیلی‌ بیشتر نیاز را تشکیل خانواده می‌داند و می‌خواهد مادر خوبی باشد.»
دبیر واحد خواهران اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانشجویان مستقل در همین زمینه افزود: «در ادوار قبلی هم می‌بینیم بسیاری از دانشجویان دختر در عرصه‌های دانشجویی فعالیت کرده و موقعیت شغلی هم داشته‌اند، اما درنهایت به این مهم برگشته‌اند که وظیفه اصلی‌شان شاغل بودن در جامعه نیست، بلکه تربیت فرزند درست برای آینده کشور است؛ درحالی‌که نگاه دانشجویان دختر دغدغه دیگری است.»
کرد بیان داشت: «شرایط امروز به جریان آموزش‌وپرورش و رویکرد دانشگاه‌ها برمی‌گردد؛ چراکه سال‌هاست جنبش‌های دانشجویی و هر فرد مطالبه‌گر چه در عرصه زنان و چه دیگر عرصه‌ها، این مهم را بسیار مطرح کرده‌اند که از آرمانی که در گذشته داشته‌ایم، فاصله گرفته‌ایم. هرچند مسئولان عنوان می‌کنند قرار است تغییراتی در این زمینه رخ دهد اما تا امروز نمی‌دانیم به‌طور مثال در عرصه محتوای درسی در عرصه آموزش‌وپرورش و حتی وزارت علوم، در اختیار دانش‌آموز و دانشجو قرار می‌گیرد. ما در اقتصاد، جامعه‌شناسی و روانشناسی اصلا کتب اسلامی خاصی را نداریم که بتوانیم آن را به دانشجو ارائه دهیم.»
دبیر واحد انجمن‌های اسلامی دانشجویان مستقل تصریح کرد: «قطعا تشکل دانشجویی می‌تواند بخشی اندکی از این جریان را آن هم برای دانشجویانی که وارد این عرصه می‌شوند، روشن کند اما در سطح گسترده شاهد روشنگری در این زمینه نیستیم. حقیقت این است که هنوز در سطح جامعه این نقش و ضرورت را برای رسانه قائل نیستیم که در همین راستا تشکل‌ها به این نقطه نرسیده‌اند که بدانند رسانه چقدر تاثیر‌گذار است و به همین دلیل ما نیز در تشکل‌ها آن‌طور تاثیرگذاری را برای دغدغه‌های دانشجویی نداریم. به‌عبارت دیگر کارهای رسانه‌ای که در سطح تشکل‌ها وجود دارد بیشتر به بازتاب دوره‌ها و بیانیه‌هایشان برمی‌گردد و عملا تولید محتوای رسانه‌ای تاثیرگذاری را برای دانشجویان دختر شاهد نیستیم.»

مسئول خواهران انجمن اسلامی دانشجویان دانشگاه شهید بهشتی (دفتر تحکیم وحدت):
باید فرصت بروز استعدادهای علمی، سیاسی و اجتماعی در اختیار دانشجویان دختر گذاشته شود

هانیه سبزی، مسئول خواهران انجمن اسلامی دانشجویان دانشگاه شهید بهشتی (دفتر تحکیم وحدت) با بیان اینکه امروزه درصد قابل توجهی از دانشجویان را دختران تشکیل می‌دهند، گفت: «همین مساله اهمیت پرداخت به مسائل دختران را بیشتر می‌کند. از طرفی هم وقتی دانشجویان وارد دانشگاه می‌شوند، طیف‌های مختلفی را دربر‌می‌گیرند که بخشی از آنها خوابگاهی هستند؛ از این رو باید برای هر کدام از آنها که مسائل خاص خودشان را دارند، برنامه‌های مختص خودشان داشت. از طرفی هم دختران ما امروز در دانشگاه به این مهم نیاز دارند که فرصت بروز استعدادهای علمی، سیاسی و اجتماعی در اختیار آنها قرار بگیرد، وقتی این اتفاق از سوی نهاد دانشگاه یا جامعه رخ نمی‌دهد، باعث می‌شود تا دختران ما جای دیگری به دنبال این فرصت بگردند و این مهم به بحران تبدیل شود.»
او ادامه داد: «قطعا وقتی ما این فرصت را در اختیار دختران قرار نمی‌دهیم، جای دیگری از این مساله سوءاستفاده کرده و دختران به ابزار سیاسی تبدیل می‌شوند تا از طریق آنها برخی مسائل دیگر را در دانشگاه‌ها پیاده‌سازی کنند. در اینجا تشکل‌ها وظیفه مهمی دارند. یعنی تشکل‌های انقلابی و مذهبی دانشگاه‌ها در وهله اول باید بدانند که ما هویت دخترانه‌ای را در دین‌مان داریم که متاسفانه دختران هم آشنایی چندانی با آن ندارند و تشکل‌ها باید بحث هویت دخترانه که الگوی دخترانه اسلامی است را در ابتدا به خوبی شناخته و بتوانند آن را در قالب و ادبیات درست به دانشجویان دختر منتقل کنند.»
مسئول خواهران انجمن اسلامی دانشجویان دانشگاه شهید بهشتی (دفتر تحکیم وحدت) با بیان اینکه باید مسائل دختران را هم با روش‌های مختلف و درست در دانشگاه‌ها شناسایی کرد، اظهار داشت: «تشکل‌ها باید به صورت جدی یکی از موضوعات‌شان را بر بحث احصای مسائل این قشر بگذارند. ما در انجمن اسلامی تلاش کردیم این مسیر را دنبال کنیم اما باید یک اراده جمعی شکل بگیرد. از سوی دیگر اگر خودمان مسائل زنان و دختران را در دانشگاه نداشته باشیم قطعا افراد سودجو از آن سوءاستفاده کرده و تلاش می‌کنند تا مسائلی را اولویت دهند که شاید دغدغه اکثریت هم نباشد.»
سبزی با بیان اینکه باید ارتباط تشکل‌ها با دختران دانشجو بیشتر شده و تشکل‌ها به‌عنوان حلال مسائل دختران دانشجو باشند، تصریح کرد: «دانشجویان دختر باید این را بدانند که تشکل‌هایی وجود دارند که پیگیر مسائل آنها ازجمله موضوعات صنفی‌شان هستند. در مقابل نیز با وجود اینکه الگوی کاملی از دختران داریم اما باید آن را با ادبیات و ابزار امروزی به دختران بشناسانیم تا با این الگوی غنی آشنا شوند. نکته مهم دیگر اینکه هم دانشگاه‌ها و هم تشکل‌ها باید برای دانشجویان دختر خوابگاهی که شاید آسیب‌هایی متوجه‌شان باشد، برنامه‌هایی را داشته باشند و این مسائل را احصا کنند.»
او خاطرنشان کرد: «باید فضایی ایجاد شود تا دانشجویان دختر حس نزدیکی با مسئولان دانشگاهی را داشته باشند و ما به‌عنوان تشکل‌ها باید این مهم را ایفا کنیم، درحالی‌که متاسفانه تشکل‌ها درگیر مسائل خارج از دانشگاه می‌شوند و موضوعاتی از این دست را فراموش می‌کنند.»

دبیر خواهران اتحادیه جامعه اسلامی دانشجویان:
باید بستر شناخت هویت برای دانشجویان دختر بیش از پیش فراهم شود
حدیث مرتضوی‌فر، دبیر خواهران اتحادیه جامعه اسلامی دانشجویان به دغدغه دانشجوی امروز اشاره کرد و گفت: «طبیعتا دغدغه انسان‌ها متناسب با رویکرد تربیتی، محیط‌هایی که در آن رشد پیدا کردند، اطلاعاتی که دارند و داده‌های ذهنی آنها متفاوت است اما اگر بخواهیم به‌طورکلی دغدغه‌ها را دسته‌بندی کنیم به‌نظر می‌رسد بتوان آنها را در دو دسته تقسیم‌بندی کرد؛ دسته اول دغدغه‌های عمومی که معمولا دختران با آن مواجهند و دسته دوم دغدغه‌هایی که نخبگانی‌تر بوده و مطلوب به‌شمار می‌روند.»
او در همین زمینه ادامه داد: «اگر بخواهیم دغدغه‌ها را بررسی کنیم نیاز است در مورد هریک از این دسته دغدغه‌ها مواردی را مورد تامل قرار دهیم؛ دغدغه اول که جنبه جامع‌تری دارد دغدغه‌هایی است که حق دانشجویان دختر است از آنها بهره‌مند شوند و دولت ما نیز- که از آن به‌عنوان دولت اسلامی یاد می‌شود- موظف است نسبت به این دغدغه‌ها پاسخگو باشد. به‌نظر می‌رسد در این بخش مهم‌ترین دغدغه‌های دانشجویان دختر در زمینه‌های اشتغال، روند تحصیلی و ازدواج است. درباره مورد اول این موضوع غیرقابل‌انکار است که بستر کشور ما هنوز که هنوز است آن‌طور که باید شرایط و زمینه را برای اشتغال بانوان به‌ویژه بانوانی که همسر و مادر می‌شوند، فراهم نکرده‌ است. از سوی دیگر این موضوع به‌طورکلی برای هم دختران و هم پسران دانشجو مطرح و محل نگرانی است‌.»
دبیر خواهران اتحادیه جامعه اسلامی دانشجویان بیان داشت: «امید است با هم‌اندیشی‌هایی که با دانشجویان به‌عنوان حلقه میانی درمورد این مسائل صورت می‌گیرد بتوانیم از میزان این مسائل کم کنیم و شغل متناسب با هویت و نقش‌آفرینی‌های دختران ایرانی ایجاد و بستر‌سازی لازم در این زمینه را فراهم کنیم.»
مرتضوی‌فر درباره چالش ایجاد شغل برای دانشجویان دختر گفت: «معضلی که در اینجا ابراز وجود می‌کند؛ اول داشتن شغلی متناسب با رشته‌ای است که دانشجو در آن تحصیل کرده است‌. متاسفانه مشاغل متناسب با رشته آن‌طور که باید زیاد نیست‌. دوم هم داشتن مهارت و تخصص کافی در آن رشته است. متاسفانه نظام آموزش‌وپرورش ‌و آموزش عالی ما همچنان دچار نقص‌هایی است که مهارت‌ورزی درکنار کسب علوم به‌صورت تئوری کمرنگ شده و درنهایت دانشجویان فارغ‌التحصیل کارشناسی پس از دریافت مدرک تازه دچار سردرگمی‌اند که این چهارسال دقیقا چه تخصصی آموخته‌اند و چگونه می‌توانند از آن تخصص استفاده کنند.»
دبیر خواهران اتحادیه جامعه اسلامی دانشجویان دغدغه دیگر امروز دانشجویان را بحث ازدواج دانست و گفت: «این مورد نیز جزء مواردی است که دختران از بعد خانوادگی برایشان مطرح است. اینکه همسرشان قرار است چه کسی باشد، زیرا بخشی از سرنوشت‌شان را وابسته به این موضوع می‌دانند و این خود موانعی دارد که شرح آن مفصل است‌. با‌این‌حال به‌طور کلی مزایا برای زوج‌های دانشجو در نظر گرفته شده، هرچند این امتیازات قابل تقدیر و ستایش بوده اما نیاز است روزبه‌روز موانع و مسائل احصا شده و در این زمینه اولویت‌بندی صورت بگیرد تا بتوان راه‌حل‌های متناسب با آنها را پیدا کرد.
او درباره دغدغه‌هایی که از جنس خاص‌‌تری هستند، اظهار داشت: «مواردی مثل تبیین نقش بانوان به‌عنوان فردی که باز عنوان الگوی سوم زن مسلمان را به دوش می‌کشد، ایجاد بستر تربیتی برای پرورش و تربیت دختران تراز انقلاب اسلامی که قرار است خودشان سرباز حضرت ولی عصر باشند و ان‌شاءالله تربیت‌کننده سربازانی برای ایشان، ایجاد تحول در دانشگاه‌ها برای رسیدن به دانشگاه تراز انقلاب اسلامی، کادر‌سازی برای دولت اسلامی که مقام‌معظم‌رهبری به آن اشاره فرموده‌اند هم دغدغه‌های دیگری محسوب می‌شوند که متاسفانه در این مرحله مانده‌ایم و مواردی از این قبیل که جزء دغدغه‌های مقدس به شمار می‌روند.»
باید به صورت مستقیم با دانشجویان دختر گفت‌وگو کرد
مرتضوی‌فرد درباره نقش تشکل‌ها در راستای پاسخگویی به دغدغه‌های دانشجویان دختر تصریح کرد: «در هر جایی اعم از ارگان‌های مختلف و مجموعه‌ها انتظار صددرصدی که وجود دارد، دنبال نمی‌شود. تشکل‌های دانشجویی نیز از این قاعده مستثنی نیستند. اما یکی از وجوه تمایز مهمی که برای تشکل‌های دانشجویی وجود دارد، تامل و اندیشه‌ورزی متناسب با شرایط فعلی و به‌روز جامعه است‌. تشکل‌ها نیروهای جوان خوشفکری در دل خود دارند که از این نیروی فکر برای تشخیص صحیح این دغدغه‌ها و ارائه راهکار متناسب با آنها به‌عنوان گام اول استفاده می‌کنند. اگر از بعد تربیتی به موضوع بنگریم طبیعتا ما نیاز به اشخاصی داریم که بتوانند دغدغه‌ها را چه دغدغه‌های عمومی و چه دغدغه‌های فرهنگی اجتماعی خاص‌تر را به مجموعه‌ها یا وزارتخانه‌های مرتبط ارائه و پیگیری کنند. این افراد باید با روند صحیح مطالبه‌گری آن‌طور که رهبری انقلاب انتظار دارند، آموخته باشند و از طرفی آن روحیه مطالبه‌گری که قشر جوان دانشجو ذاتا با خود همراه دارد را داشته باشند.»
دبیر خواهران اتحادیه جامعه اسلامی دانشجویان تصریح کرد: «همچنین از جهت آموزش مبانی ناب اسلام و انقلاب اسلامی، می‌توان اینجا از دوره‌ها یاد کرد که در راستای این مسیر بسیار کمک‌کننده خواند بود. حلقه‌های مطالعاتی، گعده‌های تشکیلاتی، تشکیل شورا‌های فکری و مواردی از این دست ذیل این عنوان قرار می‌گیرند. این موارد جزء دسته‌ای هستند که برای دغدغه‌های نوع دوم چاره‌ساز‌ند. البته می‌توان اینجا از ابعاد مختلف مواردی را مطرح و بررسی کرد که از حوصله جلسه خارج است.» او درباره اولویت‌بندی دانشگاه‌ها برای دانشجوی دختر امروز که باید چگونه باشد، گفت: «به نظرم اولین قدم این است که در بین خود دانشجویان دختر رفته و از خود آنها مسائل مختلفی که با آن مواجه‌اند را احصا کرد. یعنی برای آنکه بتوانیم کاری برای آنها انجام دهیم، ابتدا نیاز است به درستی مسائل و دغدغه‌های آنها را بشناسیم. طبیعتا تشخیص صحیح و به موقع مسائل نیز محتاج شنیدن مستقیم صدای خود آنهاست. وقتی مسائل به درستی شناخته شود آنگاه است که می‌توان آنها را دسته‌بندی و اولویت‌بندی کرد‌.»
مرتضوی‌فرد در همین زمینه افزود: «اولویت پس از برقراری این ارتباط از زعم بنده آن است که نیاز داریم تا فضا و بستری برای دانشجویان دختر ما فراهم شود که جایگاه و هویت خود را بیش از پیش بشناسند. دختران ایران عزیز ما ظرفیت‌ها و استعداد‌های بالقوه‌ای دارند که بی‌نظیر و مثال‌زدنی است. شناخت و چگونگی به کارگیری این ظرفیت‌ها از مواردی است که به نظر بنده نیاز دارد تا به تفصیل و تخصصی روی آن کار شود‌.» او با طرح این سوال که چرا ما درس‌های هویتی متناسب با دختران در دروس دبیرستان و... نداریم؟ اظهار داشت: «البته کتبی هم هستند که در مورد خانواده و بهداشت ارائه می‌شوند که همان‌ها هم بعضا به خاطر مسائل کنکور جای خود را به معلم‌های ریاضی و دروس تخصصی می‌دهند و حتی معلم متناسب با آن درس هم هنوز به مدارس تزریق نشده! پس دختران دقیقا کجا باید استعداد‌های بزرگ خود را شکوفا و چگونگی به کارگیری آنها را یاد بگیرند؟ ایجاد بستر و شرایط برای ظهور و بروز دانشجوی دختر مسلمان ایرانی هم جزء اولویت‌های بعدی است که باید مورد توجه قرار بگیرد‌. باید بستر را طوری فراهم کرد که آنها بتوانند متناسب با آن هویت خویش نقش‌آفرینی داشته باشند. این بستر‌سازی برای حضور و بروز آنها نیز جزء مواردی است که می‌طلبد اندیشه قوی و روند اجرایی حامی و همکاری مسئولان مربوطه پشتوانه آن باشد.»
دبیر خواهران اتحادیه جامعه اسلامی دانشجویان خاطرنشان کرد: «موارد بعد نیز مرتبط با وضعیت خوابگاه‌های دانشجویی و ارتقای شرایط آنها، افزایش خوابگاه‌های متاهلی، بهبود روند شغلی و مواردی از این دست می‌توان است. امیدوارم عاملیت دختران مستعد ایرانی که حقیقتا تا پای جان نیز پای آرمان‌های این اسلام و این انقلاب می‌مانند، نادیده گرفته نشود و با بسترسازی متناسب، دقیق و کارآمد، برای شناخت هویت و ایفای نقش متناسب با هویت و ظرفیت دخترانه آنها شکل بگیرد.»