مشارکت 12 هزار استاد و 2 هزار دانشجو ؛
سارا طاهری، خبرنگار گروه دانشگاه: با وجود اینکه تحقق امنیت غذایی یکی از مباحث حیاتی برای کشورها به شمار می‌رود اما افزایش قیمت غذایی، تغییرات اقلیمی و اثرگذاری آن در میزان تولیدات کشاورزی، عدم توسعه جوامع کشاورزی به‌عنوان اصلی‌ترین نقاط تامین محصولات مختلف، تغییر کاربری زمین‌های کشاورزی، وقوع جنگ‌های مختلف و... دلایلی محسوب می‌شوند که امنیت در این حوزه را به صورت مستقیم یا غیرمستقیم تحت تاثیر قرار داده است.
حوزه امنیت غذایی در کشور با چالش‌های زیادی روبه‌رو است. کمی از چالش‌های این حوزه بگویید. برنامه علمی «سلامت و امنیت غذایی» تمام مولفه‌های این حوزه را دربرمیگیرد؟
در حوزه امنیت غذایی چون بحث غذا را از مزرعه تا سفره در نظر می‌گیریم، همه مولفه‌های مرتبط با این بخش را در برنامه علمی «سلامت و امنیت غذایی» لحاظ کرده‌ایم. یعنی این برنامه علمی از بحث‌های اصلاح ژنتیک پیش از کاشت و برداشت تا بحث‌های ترانسفر (حمل‌ونقل)، انتقال و نگهداری و مباحث اقتصادی و حتی تصمیم‌گیری‌ها و برنامه‌های مختلفی که در کشور در حوزه امنیت غذایی وجود دارد را دربرمیگیرد. در برنامه علمی «سلامت و امنیت غذایی» برای واحد اصفهان در همه این حوزه‌ها، سه چالش را در نظر گرفته‌ایم.
تا جایی که مطلع هستم کتابچه نظام موضوعات این حوزه نیز منتشر کرده‌اید.
گروه ما مدت‌زمان زیادی درگیر این بود که کتاب نظام موضوعات این حوزه را تنظیم کند. به‌طوری که شاید پنج تا شش سال می‌شود که درگیر این کار هستیم. امروز یک کتابچه‌ای با عنوان «نظام موضوعات امنیت و سلامت غذا» از سوی دانشگاه آزاد منتشر شده که تنظیم این کتاب مدت زمان زیادی کار برد تا رشته‌ها، چالش‌ها، منظر‌ها و زمینه‌های پژوهشی مرتبط با این برنامه علمی را در آن مشخص کنیم و همزمان با تدوین این کتابچه، در پژوهشیار هم درخت دانشی مرتبط با این برنامه علمی، در حال شکل‌گیری و رشد بوده است.
برنامه سلامت و امنیت غذایی از چه سالی روی سامانه پژوهشیار بارگذاری شده است؟
این‌طور نبوده که این برنامه یکباره متولد و بارگذاری شود و حتی در ماه‌های گذشته هم یک به‌روزرسانی در پژوهشیار داشتیم و موضوعات جدیدی هم در آن بارگذاری شد. یعنی این دو بخش همزمان با یکدیگر رشد می‌کنند. به عبارت دیگر سامانه پژوهشیار آماده نبود که بگوییم ما اقداماتی را به اصطلاح به خورد پژوهشیار می‌دهیم، بلکه باید هر دو بخش همزمان با یکدیگر رشد کنند.
چه تعداد چالش برای برنامه علمی این واحد دانشگاهی احصا شده و چه مواردی را شامل می‌شود؟
برنامه سلامت و امنیت غذا سه چالش کلی دارد. چالش اول شامل ضعف در تولید بهینه فرآورده‌های دامی و کشاورزی، چالش دوم ناکارآمدی عملیات پس از برداشت و فرآوری مواد غذایی و چالش سوم نامناسب بودن عرضه، تقاضا و مصرف مواد غذایی سالم می‌شود. این سه چالشی است که به صورت کلی در نظر گرفته شده و هر کدام از آنها یک هدف غایی دارند. اگر بخواهم درخت دانشی این حوزه را توضیح دهم باید بگویم هدف غایی این است که بتوانیم این ناکارآمدی را در این حوزه‌ها برطرف کنیم. ولی برای اینکه بتوانیم به اهداف غایی در این چالش‌ها برسیم، یک‌سری اهداف عینی در نظر گرفته می‌شود. برای خود اهداف عینی یک‌سری راهبرد‌های مختلف شامل راهبرد یک، دو و سه لحاظ شده است.
هدف نهایی که برای هر کدام از ۳ چالش این برنامه علمی انتخاب شده، چیست؟
برای ضعف در تولید بهینه فرآورده‌های دامی و کشاورزی، می‌خواهیم این ضعف را از بین برده و تولید بهینه داشته باشیم. رفع این ضعف و رسیدن به تولید بهینه بسته به رشته‌ای که دانشجو دارد و تخصص استاد راهنمایش، می‌تواند اصلاحی ژنتیکی باشد یا رسیدن به تولید بهینه در کارخانه صنایع غذایی یا تولید ماشین‌آلاتی برای این قبیل از کارخانه‌ها باشد. همچنین به‌طور مثال یک دانشجوی کامپیوتر، نرم‌افزاری می‌نویسند که بتواند دما را در نقل و انتقال یا زنجیره سرد برای محصولات سردخانه‌ای کنترل کند. در دیگر رشته‌ها هم می‌تواند مثلا در بحث تصمیم‌گیری‌های کلان در حد مدیریت رشته‌های اقتصاد انجام شود تا این ضعف در تولید از بین برود. حتی در تعداد فرزندان خانواده یا سبد خانواده می‌توان تنظیم‌گری کرد تا به شکل دیگری این ضعف در تولید از بین برود. در اصل رشته‌های تخصصی بسیار گسترده‌ای در نظر گرفته شده تا بتوان این ضعف را از بین برد؛ چراکه در این برنامه علمی همه مولفه‌ها به یکدیگر بستگی دارند و نمی‌توان تنها یک متغیر را درنظر گرفت.
گفتید چالش دوم ناکارآمدی عملیات پیش از برداشت و فرآوری مواد غذایی است. درخصوص این چالش توضیح دهید.
این چالش طیف وسیعی از رشته‌ها را شامل می‌شود و هدف غایی هم آن است که این ناکارآمدی از بین برود. حال این ناکارآمدی می‌تواند ضایع شدن محصولات در زمین کشاورزی، یا در حین نقل و انتقال یا حتی بعد از آن در انبار خرده‌فروشان یا در حوزه مصرف‌کننده نهایی باشد؛ چراکه به علت تغذیه ناسالم و عادات تغذیه ناسالم، ما در حوزه مصرف هم ناکارآمدی داریم.
برای چالش نامناسب بودن عرضه و تقاضا در مصرف مواد غذایی سالم چه هدفی را دنبال می‌کنید؟
هدف غایی ما این است تا نامناسب بودن وضعیت در این حوزه را از بین ببریم. مثالی که در اینجا می‌توانم بزنم، طیف مواد غذایی پروبیوتیک را شامل می‌شود که سموم دفعات آفات و سموم دفع قارچ‌ها در آن نیست و موارد دیگری از این دست را می‌توان برای رفع این چالش مدنظر قرار داد.
امروز چند شورای دانشی و با چه عناوینی در واحد فعال شده و اهداف نهایی آنها چه خواهد بود؟
تعداد شوراها را از سه به پنج شورای دانشی افزایش دادم تا کار گسترده‌تر باشد که بخشی از زمان درگیر همین افزایش تعداد و مدت دیگری را هم درگیر به‌روزرسانی‌های پژوهشیار بودیم و نزدیک به دو ماه است که فعالانه در این حوزه کار می‌کنم. امروز پنج شورای ما شامل «صنایع غذایی و محیط‌زیست»، «کشاورزی و علوم دارویی»، «علوم پایه»، «علوم پزشکی و دامپزشکی» و «علوم اجتماعی و علوم انسانی» می‌شود. تصمیم گرفتیم هیات‌علمی‌های مختلفی که در سطح کشور داریم را در این پنج شورا بگنجانیم. به عبارت دیگر شاید شاهد حضور اساتیدی از رشته‌های مهندسی و فنی نباشید، اما در گروه پزشکی و دامپزشکی ما هیات‌علمی‌هایی را از کل کشور داریم که در این شورا از کمک آنها استفاده می‌کنیم.
2 شورای دانشی جدیدی که به شورا‌های شما اضافه شده، کدام بوده است؟
بنده شورای دانشی علوم پایه را اضافه کردم و داوری بیشتر پروپوزال‌هایی که از رشته‌های شیمی، فیزیک و میکروبیولوژی است، از طریق این شورا دنبال می‌شود. همچنین شورای علوم اجتماعی و علوم انسانی را هم اضافه کردیم. دلیل این مساله آن است که از نظر روانی رنگ و طرح یک بسته غذایی در انتخاب فرد تاثیرگذار است و به همین دلیل علوم اجتماعی و علوم انسانی را هم در زمره زمینه‌های پژوهشی قرار دادیم که مسائل روانشناسی، مدیریتی، تغذیه‌ای و... را هم بررسی کنیم. همچنین شورای صنایع غذایی و محیط‌زیست هم اضافه شده و عناوین دیگر شوراها هم تغییر کرده است.
اهداف و کارویژه شورا‌های دانشی چیست؟
مهم‌ترین وظیفه این شوراها داوری و مطالعه پروپوزال‌هاست، یعنی در مرحله اول بررسی می‌کنند تا بدانید بین موضوعی که از سوی پروپوزال مطرح شده و درخت دانشی که چالش، هدف غایی و... را تا رسیدن به زمینه پژوهشی دنبال می‌کند، هماهنگی وجود دارد یا خیر. کار دومی که شورا‌های دانشی انجام می‌دهند و البته طی یک‌سال اخیر به سامانه اضافه شده، این است که بعد از آنکه یک تز انجام می‌شود، دانشجو یک پرسشنامه علمی را پر می‌کند که در آن براساس اهداف و دستاورد‌های تز خود، به چند سال پاسخ می‌دهد. او با این کار مشخص می‌کند تزش تا چه میزان توانسته با درخت دانشی هماهنگی داشته باشد.
واحد‌های مختلف نسبت به سند تحول یک برنامه پیشنهادی یک‌ساله ارائه داده‌اند. در ابتدا بگویید چرا اقدامات برنامه‌های علمی دانشگاه باید در راستای سند تحول باشد و نکته دیگر اینکه تا امروز چند درصد از این سند از سوی واحد شما اجرایی شده است؟
سند تحول یک برنامه یک‌ساله بوده که تنظیم شده است، اما چون حجم کار ما بسیار بالا بوده، اولین نکته‌ای که مطرح شد، این بود فعلا نمی‌خواهیم سند تحول در ارتباط با برنامه علمی در اولویت باشد، بلکه در گام اول باید حجم پروپوزالی که وارد برنامه‌شده ساماندهی شوند و در قدم بعدی اولویت سند تحول قرار خواهد گرفت. خوشبختانه ساماندهی پروپوزال‌ها انجام شده و تقریبا امروز وضعیت به روزی در این زمینه داریم. به‌طوری‌که وقتی پروپوزالی وارد این برنامه می‌شود، حداقل تطابق اولیه آن در حداکثر زمان دو هفته‌ای مشخص می‌شود و از این نظر به‌روز هستیم. درحالی‌که وقتی بنده به‌عنوان مجری در این برنامه فعالیتم را شروع کردم با حجم زیادی انباشتگی مرتبط با تعداد پروپوزال‌هایی روبه‌رو بودیم که تعیین‌تکلیف نشده بودند.
با چه صنایعی در ارتباط بوده‌اید؟
بسیاری از بخش‌هایی که به حوزه صنایع غذایی مربوط می‌شود. مثلا در صنایع لبنی برنامه‌های زیادی داشتیم که انجام شده‌اند، صنایع بستنی‌سازی، روغن، کنسروسازی و بیسکوئیت را هم داشته‌ایم. با وجود اینکه دانشگاه آزاد همایش‌های ملی زیادی را برگزار کرده، اما در واحد ما چنین همایشی تا امروز برگزار نشده است. البته در دانشکده کشاورزی‌مان همایش‌هایی را داشته‌ایم اما هیچ کدام مرتبط با برنامه علمی «سلامت و امنیت غذایی» نبوده‌اند.
کمی درباره اینکه چرا برنامه علمی باید در حوزه علوم انسانی ورود کند، صحبت کنید و اینکه برنامه علمی صنایع غذایی در حوزه علوم انسانی اقداماتی مانند برگزاری کرسی‌های آزاداندیشی را داشته است؟
چنین کرسی‌هایی را برگزار نکرده‌ایم اما درباره اینکه چرا علوم انسانی به این حوزه ربط پیدا می‌کند، باید بگویم ما مباحث روانشناسی، اقتصادی، مدیریتی، حسابداری و حسابرسی را داریم، حتی اگر علوم و مدیریت‌های ورزشی را هم جزء علوم انسانی درنظر بگیریم، می‌بینیم باز هم به این برنامه علمی ارتباط پیدا می‌کند، یعنی نمی‌توان علوم انسانی را از این حوزه جدا کرد. به همین دلیل ما در منظر‌هایمان رشته‌هایی مانند مدیریت، روانشناسی و حتی زبان‌وادبیات فارسی و انگلیسی را لحاظ کرده‌ایم.
از اقدامات انجام‌شده عبور کنیم، درباره تعداد اساتید و دانشجویانی که درگیر این برنامه علمی هستند، توضیح دهید.
براساس سامانه پژوهشیار، تعداد اساتیدی که در این برنامه حضور دارند، ۱۲ هزار و ۴۵۶ استاد است که شاید این رقم براساس تعداد اساتیدی باشد که در پروپوزال‌ها درگیر بوده‌اند و شامل استاد راهنما و مشاور هم می‌شود. علاوه بر این، تعداد دانشجویان هزار و ۹۸۲ نفر است. هزار و ۶۹۶ تطابق اولیه صادر شده و تطابق‌های نهایی هم ۲۵۹ عدد است. البته این بدان معنی نیست که بقیه تطابق نهایی نخورده یا رد شده‌اند.
جهت دیدن متن کامل گزارش، اینجا را بخوانید.
مطالب پیشنهادی
