رئیس باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان دانشگاه آزاد در گفت‌وگو با «فرهیختگان»:
جشنواره فرهیختگان ویژه تمام مقاطع تحصیلی در پنج محور غرفه‌های نمایشگاهی، سمینارهای علمی، مسابقات دانش‌آموزی، تولید محتوای دیجیتال و سخنرانی علمی و بیش از 130 گرایش برنامه‌ریزی شده است. ثبت‌نام این جشنواره هرساله از هفته پژوهش و فناوری آغاز می‌شود و روزهای برگزاری جشنواره جهت ارائه و ارزیابی و داوری پروژه‌های دانش‌آموزی اردیبهشت‌ماه خواهد بود. امسال نیز این جشنواره از امروز یعنی 19 تا 21 اردیبهشت‌ماه در واحد علوم‌وتحقیقات برگزار می‌شود. جشنواره‌ای که بزرگ‌ترین رویداد دانش‌آموزی کشور محسوب می‌شود. حسن‌پور، رئیس باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان دانشگاه آزاد در گفت‌وگو با «فرهیختگان» از جزئیات این جشنواره سخن گفت که در ادامه می‌خوانید.
جشنواره فرهیختگان جوان از 19 تا 21 اردیبهشت ماه 1403 در واحد علوم‌وتحقیقات دانشگاه آزاد برگزار می‌شود. هدف از برگزاری این رویداد چیست؟
جشنواره فرهیختگان جوان، بزرگ‌ترین و فراگیرترین رویداد پژوهشی کشور در حوزه دانش‌آموزی است. این جشنواره با همت باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان دانشگاه آزاد، ششمین دوره خود را می‌گذراند. براساس ثبت‌نام‌های انجام‌شده، بیش از 2500 شرکت‌کننده در قالب بیش از 790 تیم در جشنواره حضور دارند و انتظار می‌رود تعداد بازدیدکنندگان از 10 هزار نفر فراتر رود. انتخاب‌واحد علوم‌وتحقیقات دانشگاه آزاد به دلیل شاخص بودن این واحد دانشگاهی و ساختن یک چشم‌انداز مثبت برای آینده تحصیلی دانش‌آموزان شرکت‌کننده و البته بازدیدکنندگان بوده و تنها فضا و امکانات زیرساختی این واحد دانشگاهی معیار نبوده است. لذا جشنواره بستری خواهد بود که علوم‌وتحقیقات دانش‌آموزی، در دانشگاه علوم‌وتحقیقات جلوه کند.
معمولا برای رویدادهای علمی دانش‌آموزی دو هدف‌گذاری مرسوم دیده می‌شود. هدف اول، کسب افتخار و به‌اصطلاح برندسازی است. این افتخار به دانش‌آموز می‌رسد، به مدرسه می‌رسد و گاهی آثار آن یک شهر یا یک کشور را هم منتفع می‌کند. این نگاه از سویی موجب اعتمادبه‌نفس می‌شود و از سوی دیگر، معیاری قابل سنجش و ارزیابی برای موفقیت شرکت‌کنندگان است. لذا مخاطبان و ذی‌نفعان خیلی سریع به سمت این هدف گرایش می‌یابند. درحالی‌که این هدف، هدفی کوچک و انحرافی است. از طرفی این نگاه، کسب‌وکارهایی را برای آینده فروشی و رزومه سازی، بدون ارزش افزوده واقعی در جامعه ایجاد می‌کند و از آن مهم‌تر، فرزندان ما را در این مسیر به جای آنکه بزرگ کند، آنها را کوچک می‌کند. در این میان، میدانی رقابتی و غیرسازنده برای کسب عنوان و جایزه و مقام راه می‌افتد و دانش‌آموزان و والدین آنها هم برای کسب آن حاضرند هزینه زمانی و مالی بپردازند.
اما هدف دوم، که مورد نظر باشگاه این هدف است، بالندگی و تعالی فرزندان کشور است. جشنواره برای کسب مقام نیست، بلکه جایگاه جلوه‌گری پژوهشی و بستر خودباوری علمی دانش‌آموزان است. شرکت‌کنندگان با آماده‌سازی برای حضور در جشنواره و با دیده شدن دستاوردشان انگیزه و اعتمادبه‌نفس می‌یابند و با مشاهده دستاورد دیگران پژوهش و جست‌وجوگری را می‌آموزند و الگو می‌گیرند. همچنین در عصر حاضر یکی از اصلی‌ترین دارایی‌های هر فرد شبکه انسانی است که در اطراف خود ایجاد می‌کند. جشنواره، فضای این شبکه‌سازی را در اختیار ذی‌نفعان قرار می‌دهد.
در این رویداد، انتظار دارید که شرکت‌کنندگان چه دانشی کسب کنند؟
جشنواره جای آموزش مستقیم دانش نیست. اما دانش‌آموز پیش از جشنواره با دانش‌آموز پس از جشنواره متفاوت است. روش یادگیری در این بستر فرق دارد. در این زمینه، شعار باشگاه پژوهشگران جوان، مشق پژوهش است. اصلی‌ترین شیوه تعلیم و تربیت در این جشنواره، یادگیری خودآموز و دانش‌آموزمحور و یادگیری براساس انجام پروژه یا PBL است. یادگیری براساس PBL، بسیار عمیق‌تر و ماندگارتر از آموزش مستقیم است. فضای جشنواره، مهارت‌های نرم دیگر را نظیر تفکر طراحی، روش‌های حل مساله، شیوه‌های ارائه و جلوه‌گری در حوزه‌های تخصصی و فعالیت گروهی، هم‌افزایی و مشارکت پژوهشی نیز به‌صورت ضمنی و عملی به دانش‌آموزان می‌آموزد. همچنین از دیدگاه شخصیت فردی، دانش‌آموزان مدیریت هیجان و مدیریت تعامل اجتماعی را تجربه می‌کنند.
آیا این رویداد به موضوعات فرهنگی نیز می‌پردازد؟
ببینید برای کودک، نوجوان و حتی جوان تفکیک موضوعات فرهنگی از موضوعات علمی و فناوری درست نیست. فرهنگ‌سازی از مسیر فعالیت در ذهن این قشر نهادینه می‌شود. لذا نیازی نیست که برنامه‌های فرهنگی در این جشنواره‌ها بخشی جداگانه و موازی این فعالیت‌ها باشد. جشنواره فرهیختگان، به‌خودی‌خود آثار فرهنگی عمیقی دارد که از آنها می‌توان به هنجارسازی اجتماعی در حوزه علمی اشاره کرد. این رویداد مشاهده‌گری علمی، پژوهشگری و جست‌وجوگری را در ذهن مخاطب به‌عنوان یک ارزش نهادینه می‌کند. جشنواره تفکر عمیق و همه‌جانبه و اجتناب از برخورد سطحی و هیجانی با پدیده‌ها را به هنجار تبدیل می‌کند و همچنین به او مشارکت، همکاری، هم‌افزایی و مدارا در تعاملات را می‌آموزد. یکی دیگر از ثمرات فرهنگی این جشنواره تزریق شور و نشاط علمی و جسارت حل مساله است. قطعا این ارزش‌ها برای همه عمر برای مخاطبان یک دارایی بزرگ فرهنگی خواهد بود. از دیدگاه اجتماعی نیز ایجاد فضای عرضه دستاوردهای پژوهشی دانش‌آموزان به گسترش فعالیت پژوهشی نسل آینده منجر می‌شود و عملا جشنواره را به محیطی برای الگوسازی و الگوگیری بدل می‌کند. همچنین جشنواره را ابزار عدالت اجتماعی هم بدانید. علاوه‌بر آنکه شرکت‌کنندگان معرفی‌شده از پژوهش‌سراهای آموزش‌وپرورش هزینه ثبت‌نام ندارند، بازدید از جشنواره برای همه مخاطبان، بسیار‌انگیزه‌ساز است.
وجه مشخصه این جشنواره را نسبت به مسابقات دیگر دانش‌آموزی چه می‌دانید؟
می‌توانم مشخصه این رویداد را جریان‌سازی و شبکه‌سازی پژوهشی نامگذاری کنم. باشگاه به دنبال اجرای یک رویداد چندروزه نیست. کار ما با شرکت کنندگان، با اختتامیه جشنواره پایان نمی‌یابد و تیم‌ها رها نمی‌شوند. باشگاه در ادامه، فضای زندگی پژوهشی این دانش‌آموزان را در بستر مجازی یا ترکیبی مهیا می‌کند. در این بستر، منتورینگ و هدایت تیم‌های شرکت‌کننده، اطلاع دائمی از فعالیت‌های همدیگر، جلسات توان‌افزایی و آشنایی با موضوعات روز، بازدیدها و ارتباط با محیط دانشگاهی برنامه‌ریزی‌شده است. به این صورت امیدواریم دانش‌آموزان از پژوهش فردی و تیمی به سمت پژوهش شبکه‌ای و فعالیت در یک جریان پژوهشی حرکت کنند. اگر چنین تمرینی در سنین نوجوانی و جوانی حاصل شود، می‌توان به آینده علمی جامعه امیدوار بود. جامعه‌ای که سخت نیازمند پژوهش شبکه‌ای برای رفع نیازهای پژوهشی و دانشی خود است.
این رویداد نسبت به رویدادهای مشابه یک وجه ممیزه ویژه دارد و آن پشتوانه دانشگاهی آن است. یکی از مشکلات دانش‌آموزان ما این است که تصوری از فضای تخصصی دانشگاه ندارند. در واقع کنکور یک دیوار بدون پنجره بین این دو دنیا ایجاد کرده و تصور دانش‌آموزان را از دانشگاه به تست و تست‌زنی منحرف کرده است. تنوع فضای تخصصی جامعه و به‌تبع آن دانشگاه، دانش‌آموزان را شگفت‌زده می‌کند. متاسفانه این مساله به آسیب‌های فردی منحصر نشده و جامعه داوطلب تحصیل دانشگاهی را روی چند رشته خاص متمرکز کرده و تقاضای اجتماعی در رشته‌های دیگر، علی‌رغم مطلوبیت رشته‌ها برای مخاطبان، بی‌پاسخ مانده است.
لذا این از حقوق اجتماعی دانش‌آموز است که این تنوع را بشناسد و آگاهانه انتخاب کند. به همین دلیل است که این رویداد به پشتوانه دانشگاهی خود، در 65 گرایش علمی متفاوت فعالیت می‌کند تا شرکت‌کنندگان، لذت غوطه‌وری در دریای رشته‌های مختلف را بچشند و انتخاب آینده آنها از روی آگاهی باشد. بسیاری از شرکت‌کنندگان آینده و چشم‌انداز زندگی خود را در همین تجربه‌های شخصی جست‌وجو می‌کنند که از هر مشاوره انتخاب‌رشته‌ای، مستندتر و قابل اتکاتر است.
علاوه‌بر این باشگاه در این رویداد به دنبال جریان‌سازی در حوزه علوم تربیتی است. در واقع فضای جشنواره، آزمایشگاه بی‌بدیلی از مدل‌های یادگیری مدرن برای متخصصان علوم تربیتی است. دانشگاهی بودن رویداد به این بهره‌برداری از رویداد کمک می‌کند. صادقانه اعتراف می‌کنم که در این حوزه کار نکرده و ظرفیت نهفته بسیار است و هنوز در آغاز راه هستیم.
آیا این جشنواره، مسابقه مقدماتی یک مسابقه جهانی است؟
خیر. ماموریت باشگاه استعدادیابی و جریان‌سازی روش‌های یادگیری و ترویج پژوهش در داخل کشور است نه برندسازی مصنوعی. لذا اصلا این موضوع در محدوده فعالیت ما اولویت ندارد و آن را دنبال نمی‌کنیم. البته شاخه‌هایی در جشنواره داریم که مسابقه‌ای جهانی با حرکت ما هم‌مسیر است و از مشارکت با آن استقبال کرده‌ایم. اما این موضوع نه عمومیت دارد و نه محوریت.
در جشنواره امسال چه کار جدیدی نسبت به سال گذشته انجام شده است؟
باشگاه همان‌طور که ماموریت خود را ترویج نوآوری و تفکر خلاق می‌داند، در کار خود نیز متعهد به نوآوری و حرکت رو به جلوست. چنانچه عرض شد شبکه‌سازی پژوهشی و ایجاد محیط تعامل و زندگی مجازی پژوهشی اگرچه از سال گذشته آغاز شد، اما امسال به معنای واقعی عملیاتی می‌شود. همچنین به همت باشگاه پژوهشگران جوان واحد علوم‌وتحقیقات، بازدیدهایی برای شرکت‌کنندگان از بخش‌های جذاب محیط دانشگاهی فراهم شده است. از هیجان‌انگیزترین بخش‌های امسال، آموزش مبتنی‌بر سرگرمی یا Edutainment خواهد بود. این بخش، به‌صورت حداکثری آموزنده، لذت‌بخش و علاقه‌ساز است.
همچنین حضور حداکثری انجمن‌های علمی دانشجویی، هم در برگزاری رویداد و هم در هدایت پروژه‌ها تجربه شیرین و بسیار مغتنمی هم برای دانشجویان و هم برای دانش‌آموزان از یک هم‌افزایی بین نسلی است.
اگر نکته‌ای در پایان دارید بفرمایید.
در پایان، باید از حمایت‌های ارکان مختلف دانشگاه آزاد به‌خصوص ریاست محترم دانشگاه آزاد اسلامی در برگزاری این رویداد تشکر کنم. همچنین به‌صورت ویژه باید از همکاران دانشگاهی‌ام در واحد علوم‌وتحقیقات قدردانی کنم، اگرچه آنان خود میزبان هستند. بیشتر از همه از دانشجویان جوانی که بنا به احساس مسئولیت اجتماعی و علاقه خود، به‌صورت شبانه‌روزی بار علمی و اجرایی رویداد را بر دوش کشیده‌اند، تشکر می‌کنم. ان‌شاءالله برگزاری این رویداد، گام موثری برای رشد و اعتلای ایران عزیز باشد.
مطالب پیشنهادی
