معاون فرهنگی سیاسی نهاد نمایندگی مقاممعظمرهبری:
زهرا رمضانی، خبرنگار گروه دانشگاه: اجرای طرح‌هایی مانند «حامیم»، سروسامان دادن به فعالیت هیات دانشجویی و بسترسازی برای تسهیل در ازدواج دانشجویی از طریق راه‌اندازی سامانه همرسان و... را باید ازجمله فعالیت‌های اثرگذاری دانست که از سوی مسئولان بخش فرهنگی نهاد نمایندگی مقاممعظمرهبری در سطح آموزش عالی دنبال شده است. از طرف دیگر بندهایی از سند دانشگاه اسلامی هم بر عهده نهاد نمایندگی مقاممعظمرهبری گذاشته شده؛ اتفاقی که هرچند هنوز تا اجرایی شدن فاصله زیادی دارد، اما طی سال‌های اخیر گام‌هایی برای حرکت به سمت آن برداشته شده است. در این گفت‌وگو به سراغ مهدی فاطمی‌پور، معاون فرهنگی سیاسی نهاد نمایندگی مقاممعظمرهبری رفتیم تا برنامه‌های امسال این معاونت را برای سال جدید تشریح کند.
اولویت‌های معاونت فرهنگی نهاد نمایندگی مقاممعظمرهبری در سال جاری چیست؟
امسال با توجه به مطالعاتی که صورت گرفت و جلسات و مشورت‌هایی که با فعالان حوزه فرهنگی دانشگاه‌ها داشتیم، تصمیم بر آن شد که فعالیت‌هایمان را در دو دو حوزه متمرکز کنیم. یکی از حوزه‌ها برای عموم دانشجویان است. در این بخش روی دروس معارف متمرکز شده‌ایم و با توجه به اینکه گستره این دروس تقریبا همه دانشجویان مقطع کارشناسی را دربرمی‌گیرد، از اهمیت بالایی برخوردار است. به همین دلیل با کمک معاونت آموزشی و محوریت این معاونت، در نهاد نمایندگی مقاممعظمرهبری بحث بازبینی متون، بازآموزی اساتید و تحول در ارائه دروس معارف را در دستور کار قرار دادیم. از دیگر سو، به صورت ویژه تلاش کرده‌ایم تا تمرکزمان را حوزه فعالیت‌های فرهنگی - سیاسی دانشگاه‌ها روی طرح حامیم بگذاریم؛ طرحی که امسال دوره آن خواهد بود. اگر بخواهم در قالب یک جمله حامیم را تعریف کنم، باید بگویم که هدف از آن توانمندسازی فعالان فرهنگی - سیاسی دانشگاه به‌منظور ایفای نقش واسط برای حل مسائل کشور، پیشبرد نظام مسائل کشور و تعالی و پیشرفت کشور خواهد بود. این دانشجویان باید به گروه‌های فعال تبدیل شده، در مرحله بعد توانمند شده و انگیزه و مهارت لازم را هم فرابگیرند. قطعا دوران دانشجویی می‌تواند آغاز خوبی برای این مساله باشد و به همین دلیل امسال برای سومین بار این طرح را خواهیم داشت. واقعیت آن است که برنامه جدی و اصلی‌مان که بسیاری از برنامه‌ها ذیل آن تعریف می‌شود، همین حامیم خواهد بود. نکته دیگر اینکه در حوزه ازدواج دانشگاهیان، هیات دانشجویی، مشاوره، فرزندآوری، آموزش‌هایی که می‌تواند آسیب‌های اجتماعی مانند طلاق را کاهش دهد، در حوزه خیریه‌ها، مهدویت و... نیز برنامه‌های جزئی‌تری را تدارک دیده‌ایم که از سوی بخش‌های مختلف دنبال می‌شود.
قرار است امسال تغییری در برنامه حامیم صورت بگیرد؟
امروز نیز دوره‌های حامیم دانشگاهی درحال برگزاری است و در تابستان هم 10 برنامه متمرکز با مشارکت 500 نفر به‌عنوان دوره تکمیلی برای حامیم خواهیم داشت. معیار اصلی‌مان فعالان فرهنگی - سیاسی دانشگاه‌هاست. یعنی هرکسی که در دانشگاه چنین فعالیت‌هایی را دارد مخاطب حامیم است، حالا فرد می‌تواند عضو تشکل سیاسی، هیات، کانون، انجمن علمی، فعال حوزه آسیب‌های اجتماعی، فعال خیریه و... باشد. یعنی هرکسی که در دانشگاه روحیه کنشگری و فعالیت دارد، مخاطب ما خواهد بود و می‌تواند در برنامه‌های ما که بخشی از آن معرفتی و بخشی هم مهارتی است، شرکت کند تا بتوانیم به واسطه معرفت‌افزایی و دانش‌افزایی، عملکرد فعالان فرهنگی - سیاسی دانشگاه را بهبود ببخشیم. طبیعتا شرکت‌کنندگان در این طرح جزء افرادی هستند که در فضای دانشگاه کنش می‌کنند و اگر آنها توانمندتر شده و اطلاعات بیشتری در اختیارشان قرار دهیم، طبیعتا برد فعالیت‌شان نیز بیشتر می‌شود. ما به دنبال آن هستیم که بتوانیم تشکل‌ها، هیات‌ها و کانون‌های قوی‌تری را در دانشگاه‌ها داشته باشیم.
یکی از مباحث مهم ارتقای اساتید است. در سال جاری چه اقداماتی در این زمینه از سوی شما دنبال خواهد شد؟
اگر ما به دنبال تحول دروس معارف باشیم، قطعا یک بخش از این تحول، تغییر در متن و محتوا، بخشی تحول در روش ارائه و بخشی هم ناظر به استاد است. یعنی به‌طور مثال اگر می‌خواهیم درباره تقوا یا معاد صحبت کنیم، اینکه از چه زاویه‌ای به مقوله معاد پرداخته شود که مخاطب حس کند این بحث مورد نیازش است، اهمیت بالایی دارد. مطلب دوم اینکه استاد چطور می‌تواند این مبحث را بیان کند که مخاطب آن را پس نزند و مطلب سوم هم اینکه گاهی ما کلاس‌داری و کارگاه‌داری می‌کنیم، گاهی هم روشی را دنبال می‌کنیم که دانشجو را درگیر مساله می‌کنیم و اینها جزء تحولات در روش ارائه است. ما همزمان هر 3 بخش را دنبال می‌کنیم که بتوانیم از حداکثر فرصت‌ها استفاده کنیم. طبیعتا بخش استاد در اینجا بسیار مهم است؛ چراکه اولا استاد بپذیرد که ما روش‌های دیگری هم برای ارائه درس داریم، همچنین قبول کند که زاویه ورود به بحثش تغییر کرده و اصلا چه موضوعی نیاز امروز مخاطب بوده و چه مباحثی نباید مطرح شود. اینها جزء مولفه‌های است که نیاز به همفکری و هم‌افزایی دارد. اینها جزء مباحثی است که متولی آن معاونت آموزشی نهاد بوده و امروز در حال تامین محتوا و طراحی دوره‌هایی هستند که برای اساتید این دروس برگزار خواهد شد.
سند دانشگاه اسلامی را باید یکی از اسناد بالادستی مهمی دانست که نزدیک به 3 دهه از تصویب آن می‌گذرد و وظایفی را هم متوجه نهاد نمایندگی مقاممعظمرهبری کرده. تا امروز چه اقداماتی برای تحقق این سند از سوی نهاد انجام شده است؟
سند دانشگاه اسلامی، سندی است که وقتی می‌توان گفت این سند محقق شده که رویکردهای آن از سوی مجریان پذیرفته شود. ما در این‌باره یک چالش جدی داشتیم و آن هم اینکه متولیان آموزش عالی اصلا آشنایی با این سند نداشتند. از سال گذشته خوشبختانه اتفاق خوبی رخ داده و آن هم اینکه وقتی قرار است روسای دانشگاه‌ها منصوب شوند، از آنها درباره برنامه‌هایشان و تناسب آنها با سند دانشگاه اسلامی، برنامه خواسته می‌شود. همین مساله باعث می‌شود تا فرد سند را بررسی کرده و بداند کجا باید در برنامه‌هایش نقشی برای اجرای آن تعریف کند. این یکی از اتفاقات جدی است که از سال گذشته با کمک شورای اسلامی شدن و در مجموعه نهاد نمایندگی رهبری در دانشگاه‌ها، برنامه‌های روسا را برای اجرایی شدن، سند می‌گیریم و همچنین تلاش شده تا کمک کنیم اگر دانشگاهی در برنامه‌هایش به این مهم توجه نشده، بتوانیم برنامه‌ها را اصلاح کنیم. دوستان وزارتین علوم و بهداشت و دانشگاه آزاد اسلامی با حضور در شورای اسلامی شدن و در ذیل آن که 4 کمیته فرهنگی، پژوهشی، آموزشی و اجرایی است، در حال برنامه‌ریزی و مقدمه‌سازی برای کمک کردن به تحقق این سند هستند. امروز به نسبت سال گذشته پذیرش در دستگاه‌ها بهتر و روسای دانشگاه‌ها بیشتر درگیر شده‌اند اما هنوز نیازمند گفتمان‌سازی در این حوزه هستیم. در سند دانشگاه اسلامی، راهبرد بیان و پیشنهاد عملیاتی و برخی راهکارها هم بیان شده اما مهم‌تر از آنها، این است که بدنه مدیریتی دانشگاه باید بپذیرد که این مسیر را طی کند و اگر این اتفاق نیفتد و حتی اگر مسیر دیگری را طی کند، طبیعتا سند به تنهایی نمی‌تواند کارساز باشد. سند زمانی به نتیجه می‌رسد که مجریان بخواهند آن را پیاده‌سازی کنند. در این سال‌ها تلاش‌مان آن بوده که در حوزه گفتمان‌سازی سند علاوه‌بر کارهای ترویجی، مسیری برای کنترل و نظارت تعریف کنیم، حالا این مسیر از لایه رئیس دانشگاه تا حتی خود وزارتخانه‌های علوم و بهداشت هم دنبال می‌شود تا در این وزارتخانه‌ها، بخشی بحث رصد تحقق سند را برعهده بگیرند. یعنی مشخص کنند که مثلا فلان دانشگاه چقدر در تحقق سند نقش ایفا کرده و در برنامه سالانه‌اش راهکاری برای اجرای سند دیده است. ما تلاش کرده‌ایم در بخش‌هایی که راهبردها مستقیما به ما مرتبط است مانند ارائه متنوع دروس معارف، برنامه‌های جدیدی را طراحی کنیم و در بخش‌هایی که به هویت و ارزیابی دانشگاه‌ها برمی‌گردد، دستورالعمل‌ها و پیشنهادهایی را ارائه کنیم که منجر به تحقق سند شود.
بحث ضابطه‌مند شدن فعالیت‌های دینی و تربیتی یکی از وظایفی است که براساس سند دانشگاه اسلامی باید از سوی نهاد نمایندگی مقاممعظمرهبری در دانشگاه‌ها دنبال شود. چقدر از این هدف محقق شده است؟
به این سوال با یک مثال پاسخ می‌دهم. یکی از اتفاقی که سال گذشته رخ داد، بحث آیین‌نامه هیات‌های دانشجویی بود، یا شبیه به این اتفاق در حوزه‌های دیگر هم رخ داده است. یعنی تلاش شده تا اگر در بخش‌های مختلف نیاز به دستورالعمل، شیوه‌نامه یا هماهنگی در سطح دستگاه‌ها داریم با حضور معاونان فرهنگی دستگاه‌ها این اتفاقات دنبال شود. همچنین در بودجه سالانه کشور حکمی آمد که باید سه درصد از بودجه در حوزه فرهنگی هزینه شود؛ به سرعت با معاونان فرهنگی دستگاه‌ها اعم از وزارت علوم و بهداشت جلسه گذاشته و دستورالعمل این مهم تهیه و به دانشگاه‌ها ابلاغ شد و امروز باید بگویم که یک هماهنگی و هم‌افزایی خوبی از سطح معاونان فرهنگی دستگاه‌ها تا دانشگاه‌ها بین دفاتر نهاد و معاونت‌های فرهنگی وجود دارد تا بتوان از ظرفیت‌ها و منابع مالی دانشگاه‌ها برای مسائل مختلفی که در حوزه مسائل دینی، هویتی و بصیرت‌افزایی است هزینه شود که در این زمره برنامه‌های مختلف اعم از راهیان نور، سفرهای زیارتی، برنامه‌های مناسبتی، اعزام مبلغ و... را دنبال کنیم که ذیل شورای اسلامی شدن و کمیته فرهنگی در حال رقم خوردن است که بعضا منجر به دستورالعمل‌های مشترک هم شده است.
در حوزه کرسی‌های آزاداندیشی که طی سال‌های اخیر هم تاکید زیادی به آن صورت گرفته، چه اقداماتی انجام شده است؟
امسال در حوزه کرسی‌های آزاداندیشی دستورالعمل خوبی با مشارکت همه دستگاه‌ها تهیه شد و بیش از 30 هزار نفر از دانشجویان کشور هم در این برنامه‌ها شرکت کرده و در برنامه دوم 590 تیم در حال رقابت هستند که از میان آنها برخی به مرحله ملی برسند. البته دوره جدید مربوط به رقابت دانشجویان در کرسی‌ها از 1402 شروع شد و نهایتا تا تابستان امسال هم تمام می‌شود و مرحله بعدی آن همزمان با آغاز سال تحصیلی جدید خواهد بود.
وضعیت بودجه بخش فرهنگی نهاد نمایندگی مقاممعظمرهبری را در سال جدید چطور ارزیابی می‌کنید؟
هر سال در ردیف بودجه کشور پیشنهادی از سوی سازمان برنامه و بودجه مطرح و درنهایت از سوی مجلس با اعمال تغییری تصویب می‌شود. اتفاقی که وجود دارد، آنکه ما با توجه به دفاتری که در سطح کشور داریم، عملا بودجه‌ای که دولت برای مجموعه نهاد اختصاص می‌دهد، هزینه اداره مجموعه و همکاران است و ما برای فعالیت‌های فرهنگی باید از اعتبارات دانشگاه‌ها استفاده کنیم. حال هر کدام از دانشگاه‌ها براساس اعتبارات‌شان بخشی را در حوزه فرهنگی که بخشی از آن هم فعالیت‌های دینی می‌شود، هزینه می‌کنند. اما مشکلی که وجود دارد، آن است که در دانشگاه‌ها هم با توجه به بالا رفتن هزینه‌های نگهداری و مسائل صنفی و دانشجویی، عملا اعداد ناچیزی برای فعالیت‌های فرهنگی باقی می‌ماند و بر همین اساس باید همه برنامه‌های یک دانشگاه‌ها اداره شود. واقعیت آن است که عدد بودجه فرهنگی دانشگاه‌ها به نسبت سرانه دانشجویی بسیار ناچیز است، هرچند که شاید سرجمع اعتبارات این بخش رقم بالایی باشد اما وقتی این اعتبار را به تعداد دانشجویان در نظر می‌گیریم، متوجه می‌شویم که سرانه آن بسیار پایین است و نمی‌توان با آن کاری را دنبال کرد. متاسفانه فعالیت‌های حوزه فرهنگی در اولویت قرار ندارد و از طرفی هم دانشگاه‌ها چاره‌ای ندارند که در ابتدا حقوق و دستمزد را پرداخت کنند، بعد باید هزینه‌های جاری و مباحث رفاهی دانشجویان را تامین کرد و اگر رقمی باقی ماند آن را در حوزه فرهنگی هزینه کرد که بخشی از آن هم حوزه فعالیت‌های مذهبی را دربرمی‌گیرد.
در حوزه هیات دانشجویی امسال برنامه خاصی جدا از مهرواره تکیه خواهیم داشت؟
ما درباره هیات‌ها چند فعالیت را دنبال می‌کنیم؛ یکی از آنها مهرواره‌ای است که به صورت سالانه برنامه‌های هیات را بررسی و در آن برترین‌ها را معرفی می‌کنیم. یک رویداد هم تحت عنوان تکیه داریم که توانمندسازی نیرو برای حضور دانشجویان در هیات‌ها است. هر سال بیش از هزار نفر در این دوره شرکت کرده و کارگاه‌هایی را می‌گذارنند و درنهایت برای برترین‌های آنها دوره تکمیلی برگزار می‌کنیم و اتفاق خوبی که در این زمینه افتاده، آنکه معمولا دانشجویانی که توانمند می‌شوند در سال بعد از دوره، مسئولیت هیات‌ها را برعهده گرفته و جزء افراد محوری می‌شوند. همچنین امروز کاری را تحت عنوان هم‌افق با ولی را بیش از یک سال است که دنبال می‌کنیم که در آن بعد از اینکه دانشجویانی که رویکرد اجتماعی و دینی دارند از طریق برنامه‌های مختلف شناسایی کردیم، آنها را برای اینکه درباره فرمایشات مقاممعظمرهبری به صورت انفرادی یا گروهی، کاربرگ‌هایی را پر کرده و نسبت به آن کنشگری یا محتوای رسانه‌ای تولید کنند، فعال می‌کنیم. این رویدادی است که در ابتدا از تعداد اندکی از دانشجویان آغاز و امروز شبکه‌ای با حضور بیش از هزار دانشجو داریم که در این زمینه فعال هستند. درباره کانون‌های مهدویت هم شبیه به رویداد تکیه، رویداد امید را داریم که تا امروز یک مرحله از آن را در قم و یک مرحله را در مشهد برگزار کرده‌ایم.
مطالب پیشنهادی
