دکتر محمدمهدی طهرانچی، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی:
دکتر طهرانچی در نشست سراسری مدیران گروه و اعضای هیات‌علمی گروه «گردشگری و میراث» و گروه کشوری «معماری و شهرسازی» با بیان اینکه بسیار خرسندم در شاهرود که شهر علم و عرفان، شهر بایزید بسطامی و ابوالحسن خرقانی و شهر صاحب تمدن است، میزبان این نشست هستیم، گفت: «آنچه امروز بیان می‌شود در سلسله مباحث مربوط به حوزه علوم انسانی، هنر و علوم تربیتی است و مبتنی‌بر نگاهی است که سند تحول و تعالی دانشگاه آزاد براساس آن استوار شده و می‌خواهد مسیر آینده این دانشگاه را ترسیم کند.»
رئیس دانشگاه آزاد ادامه داد: «یکی از این آیات، آیه 16 سوره حجر است که خداوند می‌فرماید «و همانا ما در آسمان کاخ‌های بلند برافراشتیم و بر چشم بینایان عالم آن کاخ‌ها را به زیب و زیور بیاراستیم» که نشان می‌دهد اینکه انسان چگونه پیرامون خود را می‌بیند، برای خداوند مهم است و برای ناظران ارزش قائل‌شده و زینت‌آرایی کرده است.»
دکتر طهرانچی خاطرنشان کرد که خداوند در آیه دیگری اشاره دارد که آنچه خداوند خلق کرده، موزون، نشاط‌آور و بهجت‌آور است و به‌تعبیر معماران؛ دارای هارمونی است «وَالْأَرْضَ مَدَدْنَاها وَأَلْقَینَا فِیها رَوَاسِی وَأَنْبَتْنَا فِیها مِنْ کلِّ شَیءٍ مَوْزُونٍ.»
وی افزود: «در آیات قرآن کریم اشاره شده در دنیایی هستیم که به اندازه آراسته شده است. آیا از این خلقت الگو می‌گیریم و ساخته‌های ما به‌عنوان معماران کره خاکی باعث تفاخر و بهیج است و برای ناظرین زینت داده شده است؟ خداوند در آیه 27 سوره فاطر می‌فرماید «أَلَم تَرأَنَّ ٱللَّه أَنزَلَ مِنَ ٱلسَّمَاءِ مَاء فَأَخرَجنَا بِه ثَمَرَت مُّختَلِفًا أَلوَنُها». این آیه اشاره دارد که خداوند گیاهان را که از یک آب و خاک و آفتاب بهره می‌برند، به‌صورت رنگارنگ آفریده است. این موضوع نشان می‌دهد آراستن دنیا قاعده دارد و باید از آنها الگو بگیریم.»
وی با بیان اینکه گذشتگان دستاوردهای زیبا، موزون و نشاط‌آوری برای ما به ارث گذاشته‌اند، گفت: «گذشته چراغ راه آینده است و سوال اینجاست آیا گذشته‌ای که به ما ارث رسیده، فقط برای گردشگری و عکس یادگاری گرفتن است؟ تا کی دنیا باید فقط مایه تفاخر باشد؟ واقعیت این است که ما در معماری به تفاخر آثار گذشتگان رسیده‌ایم ولی خودمان چه می‌کنیم؟ آیا فقط باید به شیخ‌بهایی بنازیم و روز او را روز مهندس بنامیم؟ آثاری همچون چغازنبیل، شوش دانیال، مسجد شیخ‌لطف‌الله و... همگی اوج «مُّختَلِفًا أَلوَنُها» است. البته این هنر فقط در مراکز مذهبی و آثار تاریخی ما نیست، بلکه در جاهایی مانند خانه بروجردی‌های کاشان نیز می‌توان طراحی فوق‌العاده در تاسیسات برودتی، زیبایی معماری و هم‌نوایی آن با رشد انسان را دید. اما آیا صرفا آنچه از معماری به ما رسیده، برای گردشگری است؛ آن هم از جنس عکس یادگاری؟»
رئیس دانشگاه آزاد با اشاره به وضعیت معماری کشور تصریح کرد: «آیا شهر ما به قاعده ساخته شده است؟ در نقاطی از تهران ساختمان‌های 40 طبقه‌ای را می‌بینیم که در کوچه‌های 4-3 متری ساخته شده و شاهدیم که شهری مانند تهران موزون نیست و برج‌های بلندمرتبه در این شهر آشوبناکی به‌وجود آورده است. این اتفاقات از کجا سرچشمه می‌گیرد؟ آیا غیر از این است کسانی که در این حوزه تصمیم می‌گیرند، دانش‌آموختگان دانشگاه‌های ما هستند؟»
وی خاطرنشان کرد: «گذشتگان آثار بیشتری روی زمین خلق کرده‌اند اما آنچه به‌دست آورده بودند، آنها را کفایت نکرد؛ چراکه به علمی که داشتند خوشحال بودند و با علم، قوت خلق کردند و آثاری روی کره خاکی پدید آوردند. در این آیات‌الهی تاکید شده برویم و ببینیم. گذشتگان هم قدرت، هم آثار فراوان و معماران خوشدست داشتند و شهرهای آباد خلق کردند اما هنگامی که ندای حق توسط پیامبران رسید، به خودشان ظلم کردند.» رئیس دانشگاه آزاد تاکید کرد: «این چهار آیه نگاهی کاملا تمدنی به معماری، شهرسازی، گردشگری و میراث را نشان می‌دهد.»
او در بخش دیگری از سخنان خود با بیان اینکه دانشگاه صرفا حوزه علم نیست، گفت: «دانشگاه در مرحله اول محیطی برای تربیت است و سه رکن نظام علمی، نظام فناوری و نظام فرهنگی دارد. واقعیت این است که ما در حوزه معماری، شهرسازی، زیارت و گردشگری نمی‌دانیم بر ساحت علم تمدنی حرکت می‌کنیم یا فناوری رفاه و تکلیف‌مان روشن نیست. PhD جایی است که باید در حوزه علم تمدنی باشد و جایی که به نیازهای جامعه پاسخ می‌دهیم، فناوری رفاه است؛ پس با دوگانه مواجه هستیم به‌طوری که در گردشگری می‌خواهیم علم تمدنی گردشگری را توسعه دهیم یا هتلداری را آسان کنیم؟ در معماری می‌خواهیم به مرمت بپردازیم و به تاریخ معماری بنگریم یا برج‌های بلندمرتبه بسازیم؟»
دکتر طهرانچی خاطرنشان کرد: «آیا برج میلاد محصول علم تمدنی است یا فناوری رفاه؟ برج میلاد زیبایی ندارد اما شکوه از جنس فناوری دارد و دکتر حافظی که برآمده از مکتب معماری دانشگاه شهیدبهشتی است، در برج میلاد یک طراحی ایرانی را رقم زده اما رابطه‌ای با گذشته ایران ندارد. پس ما در علم تمدنی و فناوری رفاه نمی‌دانیم کجا ایستاده‌ایم.»
رئیس دانشگاه آزاد با اشاره به تغییر اقبال عمومی نسبت به رشته‌های دانشگاهی، گفت: «اعضای هیات‌علمی و پراکندگی رشته‌های ما در دو دهه قبل متوازن بود و هیچ رشته‌ای بیش از 6 درصد اعضای هیات‌علمی را به خود اختصاص نداده بود اما امروز نوع اقبال اجتماعی باعث شده شاهد تراکم در 6 رشته باشیم. این موضوع حاصل تغییرات شناختی نسلی متاثر از رشد فناوری است.»
وی خاطرنشان کرد: «کسانی که به‌دنبال توانایی صرف هستند، بردگان فردا خواهند بود. به‌عنوان نمونه آفریقا صاحب تمدن بود اما روزی که اروپایی‌ها آنها را به‌عنوان توانایی بدنی محسوب کردند، باعث شد امروز با وجود آنکه سیاهپوستان آفریقا از بردگی بیرون آمده‌اند، همچنان بین رتبه‌های یک نیستند. باید حواس‌مان باشد از توانایی که ماشین مظهر دانایی است، شاگرد ابوالحسن خرقانی تربیت نمی‌شود و عرفان معنایی خلق نمی‌شود.»
دکتر طهرانچی با بیان اینکه اگر دانایی را از ما بگیرند، تفکر هم خواهند گرفت، گفت: «باید دست و فکر توأمان کار کند. در دوره ما سرها بزرگ شد و دست‌ها کوچک. امروز نیز سرها کوچک و دست‌ها بزرگ شده و تغییرات شناختی اتفاق افتاده است. به همین دلیل دیگر کسی به‌دنبال دانش علوم پایه، علوم انسانی، علوم اجتماعی و... نیست و جوانان تحت‌تاثیر رشد فناوری به‌دنبال دانایی نیستند و طالب توانایی شده‌اند. درنتیجه اتفاقی که می‌افتد، خطرناک است.»
دکتر طهرانچی با بیان اینکه در معماری و شهرسازی، خلاقیت مبتنی‌بر علم و هنر است، گفت: «امروز در معماری از خلاقیت فاصله گرفته و صرفا به نوآوری بسنده کرده‌ایم؛ البته همه رشته‌ها در معرض این تغییر هستند و باید هوشیار باشیم. در این مسیر، هم به دانایی نیاز داریم و هم به توانایی، چراکه دنیایی که خلق خدا و مظهر اسمای الهی است، هم جلوه عالم بودن و هم جلوه قادر بودن حضرت حق است و انسان هم به‌عنوان خلیفه‌الله هم علم را دوست دارد و هم توانایی را. در گذشته فکر می‌کردیم که «توانا بود هرکه دانا بود» اما امروز بین توانایی و دانایی واسطه‌هایی قرار گرفته که باید به آنها توجه کنیم.»
رئیس دانشگاه آزاد ادامه داد: «همچنین گروه گردشگری در دانشکده حمل‌ونقل هم باید ایفای نقش کند. نظام دانشی جدید دانشگاه آزاد این‌گونه نیست که فقط به جلوه علمی توجه داشته باشد، بلکه ما دو بال علم و فناوری داریم. البته این موضوع، حرف جدیدی نیست و همان‌طور که حضرت علی(ع) فرموده‌اند؛ علم و عمل با هم قرین هستند و اگر علم با عمل همراه نشود، رحلت می‌کند. (الْعِلْمُ مَقْرُونٌ بِالْعَمَلِ، فَمَنْ عَلِمَ عَمِلَ؛ وَ الْعِلْمُ یهتِفُ بِالْعَمَلِ، فَإِنْ أَجَابَه، وَ إِلَّا ارْتَحَلَ عَنْه.)
وی با اشاره به انواع گردشگری در کشور گفت: «یکی از ویژگی‌های کشور ما این است که ما مفهوم زیارت را داریم که به اندازه گردشگری مهم است و از دیرباز مردم اهمیت و توجه زیادی برای حج و زیارت قائل بودند اما اتفاقی که افتاد، این بود که حوزه زیارت را به گزاف و غیرعالمانه، به گردشگری مذهبی تغییرنام دادیم. این در حالی است که در گردشگری، فرد محور است اما در مفهوم زیارت، امام محور است.»
رئیس دانشگاه آزاد تاکید کرد: «کجا باید برای این حوزه، متخصص تربیت کنیم؟ ما کار علمی نکرده‌ایم اما عنوان باید اصلاح شود و از نو به مساله نگاه کنیم. آموزش، پژوهش و کاربست در سه حوزه معماری، شهرسازی و گردشگری مفهوم در نظام فناوری قرار گرفته و درعین‌حال مدعی نظام علم هستیم. اتفاقی که افتاده، این است که معماری دانشگاه تهران به هنر، معماری دانشگاه علم و صنعت به مهندسی و معماری دانشگاه شهیدبهشتی به علم نزدیک است و بین آنها تفاوت وجود دارد. وقتی صرفا فناور شدیم، جامعه هم نوآور می‌شود و خلاقیت از جامعه می‌رود.»
وی با بیان اینکه خلاقیت در شهرسازی نداریم و نمونه آن مسکن مهر است، گفت: «مسکن مهر ارزان، سبک سازه و دارای مصالح جدید بود اما خلاقیت نداشت، چون معماری ما علم است و جامعه‌ای که در آن خلاقیت وجود نداشته باشد، نتیجه آن چنین مسکن‌هایی می‌شود. وضعیت در حوزه گردشگری نیز به همین شکل است و علم و تفکر پشت گردشگری ما نیست. وقتی دانشگاهیان صرفا از جنبه فناوری و گردشگری با موضوع برخورد می‌کنند، مردم نیز قدر گذشته میراثی خود در گردشگری را نمی‌دانند. به همین دلیل فناوری لازم است اما باید در نظام علمی مدنظر باشد.» رئیس دانشگاه آزاد با بیان اینکه در حوزه معماری بدون توجه به ویژگی جامعه ایرانی، الگوها را وارد کردیم چون فقط به حوزه مهارتی و حرفه‌ای توجه داشتیم، گفت: «این در حالی است که آموزش ما باید به هر پنج رکن آموزش خلاق تخصصی، آموزش حرفه‌ای، آموزش مهارتی، آموزش اجتماعی و انسان‌شناسی بپردازد.»
وی تاکید کرد: «اتفاقی که در دانشگاه آزاد طراحی کردیم، تبدیل این دانشگاه به یک دانشگاه جامعه‌پرداز است که به جامعه متصل باشد. از این طریق می‌خواهیم جامعه را دانش و حکمت‌بنیان اداره کنیم نه تقلیدی. برای این کار باید پلی بین دانشگاه و جامعه داشته باشیم. دانشگاهی که خلاق و نوآور باشد، می‌تواند جامعه خلاق و نوآور خلق کند. در این مسیر دانایی فردی را در گروه‌های علمی و مهارت و توانایی فردی را در محیط پایه و عرصه دنبال می‌کنیم. برای رسیدن به دانایی گروهی نیز دانشکده‌های موضوعی را راه‌اندازی کردیم و می‌خواهیم از طریق شبکه سرای نوآوری به توانایی گروهی برسیم. از این طریق دانشگاه می‌تواند جامعه فرهیخته، اقتصاد و امنیت و سبک زندگی را به مردم هدیه دهد.» دکتر طهرانچی در پایان با اشاره به طرح ساخت مسکن کارکنان و اعضای هیات‌علمی دانشگاه آزاد گفت: «قرار است 50 هزار واحد مسکونی در دانشگاه آزاد ساخته شود. اتفاقی که گروه‌های معماری باید رقم بزنند، ایجاد شرکت‌های تعاونی دانش‌بنیان است و این بهترین فرصت است اساتید دانشجویان را در این عرصه کارآزموده کنند. می‌خواهیم در حوزه معماری، سبک دانشگاه آزاد داشته باشیم. دانشگاه آزاد در هر استان پروژه مسکن دارد که معماران همین دانشگاه باید آن را طراحی کنند. اگر بتوانیم نقش سازمانی را خوب ایفا کنیم، حکمرانی هم به نحو احسن توانمند می‌شود.»
جهت خواندن متن کامل گزارش، اینجا را بخوانید.
