روحانی و شورای نگهبان در چالش شفافیت

علی ملکی، خبرنگار گروه نقد روز: «چرا برخی از روسای‌جمهور سابق در انتخابات رد صلاحیت می‌شوند؟» سوال یک خبرنگار از هادی طحان‌نظیف، سخنگوی شورای نگهبان در بهمن‌ماه سال گذشته و پس از اعلام نتایج نهایی کاندیداهای تاییدصلاحیت‌شده بود. طحان‌نظیف در پاسخ به این سوال گفت: «شورای نگهبان چک سفیدامضا به هیچ‌کسی نمی‌دهد، هر انتخاباتی شرایطی دارد.» این پاسخ دقیقا پس از نامه اعتراضی حسن روحانی خطاب به شورای نگهبان مطرح شد. ماجرا به اینجا ختم نشد و از همان روزهای ابتدایی رد صلاحیت، واکنش‌ها و مسائل جدیدی پیرامون این موضوع مطرح شد تا جایی که حسن روحانی از دلایل رد صلاحیتش پرده برداشت. شورای نگهبان هم به اظهارات او واکنش نشان داده و آنها را تایید نکرد. همچنین عصر روز گذشته، یکشنبه 16 اردیبهشت دفتر روحانی در اطلاعیه‌ای اعلام کرد: «موارد ردصلاحیت حجت‌الاسلام‌والمسلمین حسن روحانی در انتخابات ششمین دوره مجلس خبرگان رهبری به صورت اجمالی و تفصیلی برای آگاهی عموم منتشر خواهد شد.» همچنین در این اطلاعیه ادعا شده که روحانی طی نامه‌هایی پاسخ شورای نگهبان را شامل انتسابات کلی و بدون مستندات عنوان کرده و خواستار ارائه مکتوب دلایل ردصلاحیت‌شده بود که شورای نگهبان مستندات را برخلاف قانون ارسال نکرده است. با توجه به درگیر شدن افکار عمومی نسبت به کشمکش‌های میان رئیس‌جمهور سابق و شورای نگهبان، این سوال ایجاد می‌شود که چرا شفافیتی در این زمینه وجود ندارد؟

طبق قانون دلایل را منتشر نمی‌کنیم
حسن روحانی، رئیس دولت‌های یازدهم و دوازدهم و نماینده مجلس خبرگان دوره‌های سوم، چهارم و پنجم که حالا از راهیابی به دوره ششم این مجلس جامانده بود، روز چهارم بهمن‌ماه 1402 با انتشار نامه‌ای از رد صلاحیت خود برای شرکت در انتخابات مجلس خبرگان رهبری خبر داد. روحانی طی این نامه، اعتراض خود را نسبت به حکمی که شورای نگهبان هنوز آن را منتشر نکرده بود اعلام و این شورا را به «رعایت نکردن بی‌طرفی سیاسی» متهم کرد. همچنین روحانی از شورای نگهبان درخواست کرد که دلایل رد صلاحیتش را اعلام کند. این نامه موجی از واکنش را در رسانه‌ها ایجاد کرد و اظهارات مختلفی در این‌باره مطرح شد تا اینکه شورای نگهبان با اعلام لیست نهایی کاندیدای تاییدصلاحیت‌شده، مهر تاییدی بر رد صلاحیت رئیس‌جمهور سابق گذاشت و گمانه‌زنی‌ها درباره دلیل این اتفاق شدت گرفت.
هادی طحان‌نظیف، سخنگوی شورای نگهبان در اولین واکنش خود نسبت به نامه روحانی اعلام کرد که «اولویت شورای نگهبان با بررسی صلاحیت کسانی است که شکایت داشتند، نسبت به کسانی که شکایت نداشتند.» طحان‌نظیف پیش‌تر در دی‌‌ماه همان سال با اشاره به اینکه برای انتشار عمومی دلایل ردصلاحیت‌ها به مجوز قانونی نیاز است، گفته بود: «اگر روزی قانون اصلاح شود و مجوزی به ما داده شود، پایبند به قانون هستیم و دلایل را منتشر خواهیم کرد.» البته در دوره‌های سابق هم شورای نگهبان اعلام کرده بود که دلایل رد صلاحیت را به خود کاندیداها اعلام می‌کند اما درخصوص اعلام عمومی این دلایل معذوریت قانونی دارد.

فقط وقتی تایید می‌شوند سطح درک شورای نگهبان بالاست
کشمکش‌های حسن روحانی و شورای نگهبان تا به امروز ادامه داشته است. در آخرین مورد، روز چهارشنبه 12 اردیبهشت، حسن روحانی در دیدار با وزیران و معاونان دولت‌های یازدهم و دوازدهم از انتشار عمومی پاسخش به شورای نگهبان درباره دلایل رد صلاحیت در انتخابات شورای نگهبان خبر داد و گفت: «من به ایرادات شورای نگهبان پاسخ خواهم داد تا مردم از سطح درک اعضای این شورا از مسائل حیاتی کشور مطلع شوند.» وی در ادامه موارد ردصلاحیتش را اعلام کرد که براساس آن، «اهانت به قوه قضائیه و شورای نگهبان» و «عدم ایستادگی در برابر غرب و اشکال در اجرای برجام» مواردی بودند که باعث رد صلاحیت رئیس‌جمهور سابق کشور از شرکت در انتخابات مجلس خبرگان شده‌اند. این گفته‌های روحانی باز هم آتش زیرخاکستر افکار عمومی را بیرون کشید و از یک‌سو شایعاتی را درخصوص عملکرد شورای نگهبان و از سوی دیگر رویکرد خود حسن روحانی در موارد اعلام‌شده ایجاد کرد.
این بحث‌ها به نشست خبری سخنگوی شورای نگهبان در صبح روز یکشنبه 16 اردیبهشت رسید و طحان‌نظیف در واکنش به ادعاهای اخیر روحانی ضمن تاکید بر اینکه بررسی صلاحیت کاندیدا‌های مجلس خبرگان رهبری با فقهای شورای نگهبان است اعلام کرد که «دلایل رد صلاحیت به‌صورت مکتوب به حسن روحانی اعلام شده. موارد متعددی است و محدود به این چند موردی که گفته شده نیست.» وی همچنین درخصوص دلایل مطرح‌شده توسط روحانی گفت: «چندین موردی هم که توسط ایشان مطرح شده بعضا به‌صورت دقیق گفته نشده است.» طحان‌نظیف در ادامه گفت: «بررسی صلاحیت خبرگان رهبری با فقهای شورای نگهبان است و تاکید عزیزان نیز همیشه بر اجرای قانون بوده است؛ این حرف‌ها تازگی ندارد. ظاهرا برخی وقتی تایید می‌شوند سطح درک شورای نگهبان بالاست و وقتی رد می‌شوند حرف دیگری دارند.»

چرا شفاف نیستید؟
تقریبا چهار ماه است که مردم شاهد عدم شفافیت این کنش و واکنش‌ها میان روحانی و شورای نگهبان هستند و ظاهرا بازنده این بازی هیچ‌کس جز افکار عمومی نخواهد بود. در یک سمت، شورای نگهبان مدعی است که دلایل رد صلاحیت را به شخص کاندیداها اعلام می‌کند و آنها مختارند که در صورت صلاح‌دیدشان، ادله را به‌صورت عمومی منتشر کنند. در سمت دیگر اما کاندیدای ردصلاحیت‌شده تا مدتی ضمن عدم اعلام دلایل رد صلاحیتش به مردم، از این موقعیت استفاده می‌کند تا افکار عمومی را تحت فشار قرار داده و آن را به سمت خود بکشد. در ادامه هم مجددا شورای نگهبان مجبور به پاسخگویی و «شفافیت حداقلی» شده و این چرخه ادامه پیدا می‌کند.
اینجا یک علامت سوال بزرگی در کنار «افکار عمومی» ایجاد می‌شود که با توجه به تشدید اهمیت این موضوع در سال‌های اخیر، باید پاسخ مناسبی به آن داده شود. «شفافیت» یک راهبرد مهم در پاسخ به این مساله است. اصلاح قانون و اعطای مجوز به شورای نگهبان می‌تواند از شکل‌گیری این مسائل جلوگیری کند. از طرف دیگر حسن روحانی هم به‌عنوان شخصی که سابقه دو دوره ریاست‌جمهوری و سه دوره نمایندگی مجلس خبرگان را در کارنامه خود دارد، می‌تواند به‌صورت شفاف از «موارد متعددی که محدود به موارد گفته‌شده نیست» پرده‌برداری کند. به هرحال باید توجه داشت که دود این تنش‌های سیاسی نه‌تنها جاده توسعه کشور را سیاه می‌کند بلکه به‌سرعت در لایه‌های اجتماع نیز نفوذ خواهد کرد.