علی صالحنیا، پژوهشگر صنعت پتروشیمی: افزایش توان تامین انرژی نقش بسیار مهمی در توسعه و رشد اقتصادی دارد. برای اینکه جامعه بتواند بهطور پایدار از انرژی استفاده کند و به تنوع و امنیت تامین انرژی دست یابد، نیاز به سرمایهگذاری در زیرساختهای انرژی مانند نیروگاهها، شبکههای توزیع و انتقال و منابع انرژی تجدیدپذیر و غیرتجدیدپذیر است. برای جلوگیری از کمبود انرژی، کاهش وابستگی به منابع انرژی خارجی و کاهش تاثیرات منفی بر محیطزیست، بودجه دولت باید بهطور مستمر به این حوزه معطوف باشد و منابع مالی لازم را برای توسعه و بهبود زیرساختهای انرژی اختصاص دهد. این اقدامها میتواند به رشد اقتصادی، ایجاد شغل، افزایش تولید و بهبود کیفیت زندگی جامعه کمک کند. از همین نظر در بودجه 1403 اقدامات مطلوبی در نظر گرفته شده است.
کاهش ناترازی مالی وزارت نیرو و تسویه طلب شرکتهای بهرهبردار
کاهش ناترازی مالی وزارت نیرو از طریق تاکید بر اجرایی شدن مفاد قانون مانعزدایی از صنعت برق و لحاظ مابهالتفاوت (یارانه) قیمتهای فروش تکلیفی آب و برق با هزینه تمامشده که توسط دولت به این شرکتها پرداخت میشود بهعنوان کمک زیان و معافیت از پرداخت سود سهام دولت در بند «د» تبصره 6 بودجه 1403 قرار داده شده است. از سوی دیگر، اجازه فروش فرآوردههای اصلی به شرکتهای پالایش نفت با تایید هیاتوزیران بابت طلب شرکتهای مزبور از دولت و معافیت واریز درآمدهای موضوع بهحساب هدفمندی یارانهها بند «ذ» تبصره 7 مورد توجه قرار گرفته است.
توسعه زیرساختهای انرژی تجدیدپذیر
کشورهای نفتی نیز باید به توسعه انرژیهای تجدیدپذیر توجه کنند؛ زیرا وابستگی زیاد به منابع انرژی فسیلی، بهویژه نفت، میتواند منجر به مشکلاتی مانند نوسانات قیمتی، کاهش منابع طبیعی و اثرات منفی بر محیطزیست شود. از طرف دیگر توسعه انرژیهای تجدیدپذیر میتواند به کشورهای نفتی مانند ایران کمک کند تا از منابع خود به بهترین نحو استفاده کرده و درآمدی پایدارتر و متنوعتر داشته باشند. همچنین توسعه انرژیهای تجدیدپذیر میتواند به بهبود محیطزیست، کاهش آلودگی آب و هوا و کاهش انتشار گازهای گلخانهای کمک کند. در نتیجه توجه به این مساله میتواند به ایران کمک کرده بهسمت یک اقتصاد سبزتر، پایدارتر و مقاومتر در برابر نوسانات بازار انرژی حرکت کند.
حل مشکل تامین اعتبار بازپرداخت سرمایهگذاری طرحهای بهینهسازی مصرف سوخت با تقویت سازوکار بازار بهینهسازی و صدور گواهیهای صرفهجویی از طریق اختصاص منابع مشخص جهت واریز به حساب بهینهسازی مصرف انرژی در جهت ارتقا و نوسازی ناوگان خودروهای درونشهری و برونشهری، توسعه نیروگاههای تجدیدپذیر، جایگزینی کولرهای فرسوده با انواع کممصرف، جایگزینی بخاریهای فرسوده با انواع کممصرف، بهینهسازی موتورخانهها و سامانههای گرمایشی و کمک به اسقاط خودروهای فرسوده در بند «ج» تبصره 4 بودجه 1403 فراهم شده است.
توجه به ناترازی منابع انرژی و اصلاح الگوی مصرف
توجه به اصلاح ناترازی انرژی و الگوی مصرف در بودجه دولت بسیار حائز اهمیت است زیرا اصلاح الگوی مصرف به معنای استفاده بهینه از منابع انرژی است که منجر به کاهش هدررفت انرژی، کاهش هزینهها و صرفهجویی در مصرف میشود. مصرف ناپایدار انرژی منجر به آلودگی هوا، گرمایش جهانی و تخریب محیطزیست میشود. با اصلاح الگوی مصرف و استفاده از منابع انرژی تمیزتر، این اثرات محیطی کاهش مییابد. با اصلاح الگوی مصرف و افزایش استفاده از انرژیهای تجدیدپذیر، کشورها میتوانند وابستگی خود به منابع انرژی فسیلی را کاهش دهند و مقاومت خود را در برابر نوسانات قیمتی و تامین انرژی تضمین کنند. از سوی دیگر با کاهش هزینههای انرژی و توسعه بخشهای اقتصادی مبتنیبر انرژی پایدار، پایداری اقتصادی کشورها افزایش مییابد. سه اقدام مطلوب در پاسخ به این چالش در بودجه 1403 رقم خورده است که عبارت است از:
1- پیشبینی منابع مورد نیاز از محل حساب سرمایهگذاری نفت و گاز برای توسعه ظرفیت ذخیرهسازی گاز در کشور در جهت کاهش ناترازی تولید و مصرف در فصول سرد سال (بند «ت» تبصره 4).
2- اختصاص سهمیه نفت گاز اعتباری وسایل حملونقل برونشهری براساس پیمایش و صرفهجویی در مصرف نفت گاز برای کاهش ناترازیهای منابع و مصارف هدفمندی یارانهها (بند «ث» تبصره 4).
3- تکلیف به کاهش زمان صدور کارت هوشمند سوخت و عرضه سوخت صرفا با کارت سوخت در حداقل 95 درصد فرآیند عرضه به مصرفکنندگان برای کنترل مصرف و جلوگیری از قاچاق سوخت (بند «ث» تبصره 4).
جلوگیری از افت تولید میعانات گازی و توسعه تولید نفت
برای پاسخ به نیاز، دو اقدام مورد توجه قرار گرفته است که یکی از این موارد عبارت است از اجرای تکالیف بند «ب» ماده 15 لایحه برنامه هفتم پیشرفت در راستای توسعه تولید نفت و گاز و افزایش بودجه ناشی از آن با اختصاص سهم جایزه به میزان دوبرابر نسبت به قوانین بودجه سالهای قبل برای شرکتهای تابعه وزارت نفت برای ترغیب و ایجاد انگیزه افزایش تولید و صادرات (برای مقادیر اضافه شده) (بند «الف» تبصره 4). همچنین پیشبینی منابع مورد نیاز جلوگیری از افت تولید میادین گازی و اجرای عملیات فشارافزایی میدان گازی پارس جنوبی بهعنوان بزرگترین میدان گازی کشور (تولیدکننده بیش از 65 درصد گاز در کشور) و همچنین میادین گازی مرکزی از محل حساب سرمایهگذاری نفت و گاز (بند «ت» تبصره 4) مورد توجه قرار گرفته است. جهش تولید به معنای افزایش توانایی و کارآمدی تولید در صنایع مختلف است که میتواند منجر به افزایش تولید و بهبود عملکرد اقتصادی کشور شود. این جهش میتواند شامل بهبود فناوریها، بهینهسازی فرآیندها، افزایش کیفیت محصولات و افزایش بهرهوری نیروی کار باشد. این در حالی است که موضوع دسترسی پایدار صنایع به انرژی، به تامین منابع انرژی کافی و پایدار برای تولید و فعالیتهای صنعتی اشاره دارد. این امر شامل استفاده از منابع انرژی تجدیدپذیر، بهبود کارایی انرژی، کاهش مصرف انرژی و کنترل آلودگی محیطی است. از طریق ترکیب جهش تولید با دسترسی پایدار به انرژی، صنایع میتوانند بهطور همزمان به رشد اقتصادی و حفاظت از محیطزیست کمک کنند و به توسعه پایدار و مقاومت در برابر چالشهای اقتصادی و محیطی توجه داشته باشند. بودجه 1403 ضمن توجه به دسترسی پایدار صنایع به انرژی، بر توسعه اقتصاد سبز نیز نگاه داشته است.