سارا طاهری، خبرنگار گروه دانشگاه: معاونت فرهنگی و دانشجویی دانشگاه آزاد چند سالی است که تلاش دارد با بهره‌گیری از شیوه‌های نوین و موثر، ایده‌های خلاق و فرهنگ محور اساتید، کارکنان و دانشجویان را وارد زیست‌بوم کسب‌وکارهای «فناوری‌های نرم فرهنگی و صنایع خلاق» کند. بر همین اساس آیین‌نامه رویداد ملی صنایع خلاق و فناوری‌های فرهنگی در سال 99 ابلاغ شد. اما اینکه چرا عنوان «صنایع خلاق و فناوری‌های فرهنگی» برای این رویداد انتخاب شد را باید از سخنان دکتر طهرانچی جست‌وجو کرد. دکتر طهرانچی می‌گوید دانشگاه در گذشته مجموعه‌ای استاتیک بود و در آن آموزش، فرهنگ و پژوهش در کنار هم بودند و مجموعه افعالی در دانشگاه شکل می‌گرفت، اما امروز دانشگاه که تربیت قوه عاقله را وظیفه خود می‌داند، فرهنگ و علم آن در هم ممزوج و متاثر از تحولات اقتصادی، اجتماعی و فناورانه است. به گفته او این دلیل باعث شده که از عنوان فناوری‌های فرهنگی استفاده شود؛ چراکه در گذشته فناوری خارج از دانشگاه بود و دانشگاه فرهنگ‌ساز و علم‌ساز بود و به‌دنبال فناوری می‌رفت.

اولین دوره این رویداد ملی در آذرماه سال 1400 برگزار شد که 600 اثر از واحدهای دانشگاهی به دبیرخانه این جشنواره ارسال و پس از داوری‌های فنی، درنهایت ۶۰ اثر انتخاب شد. دانشجویان در یک دوره سه ماهه آموزش‌های لازم را کسب کردند و از میان 60 اثر انتخاب شده درنهایت 5 تیم به‌عنوان برگزیده انتخاب شد. دومین رویداد ملی صنایع خلاق هم‌زمان با رویداد عصر در خردادماه سال 1401 برگزار شد که در آن حدود 750 طرح و ایده در حوزه صنایع خلاق از تمام واحدهای دانشگاه آزاد سراسر کشور ارسال شد که نزدیک به 193 طرح از میان آنها انتخاب شد.

صنایع خلاق برای اولین‌بار با برگزاری یک رویداد ملی به متن فعالیت‌های فرهنگی دانشگاه راه پیدا کرد و مسیری شد تا استعدادهای دانشجویان شناخته شده و تقویت شود. اما آذرماه سال 1401 بخشنامه برگزاری این نمایشگاه‌ها به واحدها هم ابلاغ شد تا توجه به تولیدات خلاقانه و فرهنگی دانشجویان به‌صورت منسجم و نظام‌مند دنبال شود. بنابراین سومین دوره این رویداد ملی با برگزاری بازارچه‌های صنایع‌دستی در دل واحدها هم نمود بیشتری پیدا کرد. حالا چند سالی می‌شود که صنایع خلاق در بستر فرهنگی دانشگاه آزاد شکل گرفته و رویدادهایی در این حوزه برگزار می‌شود و مسیری را برای شناخت و تقویت استعدادهای دانشجویان باز کرده است. اقدامی که باعث می‌شود ابعاد مختلف زیست‌بوم فرهنگی هر ‌منطقه گسترش و استعداد دانشجویان مستعد فعالیت در حوزه صنایع خلاق شناسایی ‌شوند تا این افراد زیر نظر فعالان دانشگاهی به یک توانمندی دیگر رسیده و بتوانند بخش دیگری از توانایی‌های خود را شکوفا کنند. امسال هم بازارچه آنلاین محصولات صنایع خلاق دانشجویی دانشگاه آزاد با عنوان «آزاد چارسوق» کار خود را شروع کرده است تا بستری مناسب برای کسب درآمد در حین تحصیل باشد. در این گزارش در گفت‌وگو با سیدحمید مهدیون، مدیرکل فرهنگی و اجتماعی دانشگاه آزاد و حامد افشاری، رئیس دانشگاه آزاد واحد شهرقدس به جزئیات برگزاری آزاد چارسوق پرداخته‌ایم که در ادامه می‌خوانید.

مدیرکل فرهنگی و اجتماعی دانشگاه آزاد: بازارچه صنایع خلاق در 83 واحد دانشگاهی برپا شد

سیدحمید مهدیون، مدیرکل فرهنگی و اجتماعی دانشگاه آزاد با بیان اینکه در معاونت فرهنگی و دانشجویی این دانشگاه سیاستگذاری‌ها و ریل‌گذاری‌های جدیدی انجام شده است، گفت: «یکی از سیاستگذاری‌های اصلی این معاونت و به‌تبع آن، اداره کل فرهنگی و اجتماعی دانشگاه آزاد عدم تصدیگری و واگذاری برنامه‌ها به اقطاب اثرگذار حوزه فرهنگ است. در این راستا طی 4 سال گذشته حمایت‌های بسیار خوب مادی و معنوی از اقطاب اثرگذار شکل گرفته است. به‌طوری که با انجام این سیاست‌ها شاهد رشد بسیار خوب کمی و کیفی در حوزه نهادهای دانشجویی از قبیل تشکل‌های اسلامی، کانون‌های فرهنگی و دانشجویی، نشریات دانشجویی و سایر اقطاب اثرگذار بوده‌ایم.»
او افزود: «یکی از اقطاب اثرگذار حوزه فرهنگ، صنایع خلاق و فناوری‌های فرهنگی است. در این حوزه به‌درستی از سال 99 به بعد، سرمایه‌گذاری بسیار خوب معنوی را برای حمایت جدی از این صنایع انجام شده و براساس آن دو جشنواره ملی با عنوان صنایع خلاق و فناوری‌های فرهنگی نیز برگزار شد. اولین دوره این جشنواره در بهار سال 1400 در محورهای مختلفی برگزار شده است.»
مدیرکل فرهنگی و اجتماعی دانشگاه آزاد به محورهای این جشنواره اشاره و تصریح کرد: «اولین محور جشنواره حوزه هنری بود که شامل نقاشی، عکاسی، خوشنویسی، تئاتر و... می‌شد. محور دوم حوزه صنایع را در‌برمی‌گرفت که در آن جواهرات، مشبک، معرق، میناکاری در‌نظر گرفته شد و محور سوم نیز که بخش تولیدات است حوزه‌های مربوط به کلیپ، فیلم‌کوتاه، انیمیشن، نرم‌افزار، پادکست و... بود. محور چهارم نیز مربوط به محصولات مانند کتاب، جذب توریسم، اسباب‌بازی، لوازم‌التحریر، طراحی لباس و... می‌شد.»
مهدیون ادامه داد: «منتخبان اولین دوره جشنواره ملی صنایع خلاق و فناوری‌های فرهنگی مورد حمایت دانشگاه آزاد قرار گرفتند و تسهیلات و حمایت‌های دانشگاه از قبیل اعطای وام ایجاد کسب‌وکار، اختصاص دفترکار رایگان، حضور در برنامه‌های تلویزیونی، معرفی به معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری، انجام مشاوره‌ها و برگزاری دوره‌های رایگان منتورینگ برای ایده‌های برتر در راستای بازاریابی و فروش محصولات به آنها تعلق گرفت.»
او با تاکید بر اینکه دومین دوره جشنواره ملی هم در بهار 1401 برگزار شد، اظهار کرد: «از سال 1402 جشنواره به بازارچه تبدیل شد. این کار نیز در راستای اهدافی بود که برای جشنواره دنبال می‌کردیم. ما صنایع خلاق را یک قطب اثرگذار حوزه فرهنگ می‌دانیم؛ چراکه این حوزه پل ارتباطی میان حوزه‌های فرهنگی با دانشجویان بوده و حوزه‌های مربوط به معاونت فرهنگی و دانشجویی می‌توانند به وسیله صنایع خلاق اثرگذاری‌های بی‌شماری را در جامعه هدف خودشان داشته باشند.»
مدیرکل فرهنگی و اجتماعی دانشگاه آزاد در همین زمینه افزود: «به عبارت دیگر یکی از اهداف ما در حوزه صنایع خلاق و فناوری‌های فرهنگی شناسایی اهداف و حمایت از ظرفیت ایده‌پردازی و خلاقیت دانشگاهیان است، همچنین رشد نوآوری‌های فرهنگی از طریق تقویت ارتباط دانشگاه با کانون‌های صنایع فرهنگی و جامعه، ایجاد کارآفرینی و شکل‌گیری کسب‌وکارها و استارتاپ‌های فرهنگی، شبکه‌سازی و ایجاد زیست‌بوم صنایع خلاق فرهنگی، اثرگذاری مستقیم دانشگاه در راه‌اندازی کسب‌وکارها و تولید محتوا نیز از جمله اهدافی به‌شمار می‌رود که در حوزه صنایع خلاق و فناوری‌های فرهنگی آنها را دنبال خواهیم کرد.»
مهدیون بیان کرد: «از سال 1402 برای اینکه بتوانیم جمعیت دانشجویی بیشتری را پوشش دهیم، این جشنواره را به بازارچه صنایع خلاق تبدیل کردیم. در بازارچه، دانشجو با دیگر دانشجویان ارتباط گرفته و این روند خود منجر به توسعه محصول می‌شود، یعنی دانشجوی صنایع خلاق ما در حوزه کامپیوتر با دیگر دانشجویان این رشته ارتباط می‌گیرد و این اتفاق منجر به طراحی سایت یا طراحی پلتفرم‌ها و نرم‌افزار می‌شود؛ درحقیقت حضور در بازارچه منجر به توسعه محصولات و ایجاد بسترهای لازم برای یادگیری بیشتر دانشجویان می‌شود.»
او اظهار کرد: «یکی از اهداف جدی که در صنایع خلاق دنبال می‌کنیم، افزایش اعتمادبه‌نفس در دانشجو است، یعنی دانشجو این اعتماد را پیدا کند که می‌تواند در عرصه کسب‌وکار، بازار، تولید و توسعه محصول و فروش آن وارد شود و در طرف دیگر، حضور در عرصه ارتباط با بازار و کسب‌وکار را از دوران دانشجویی تمرین کند. همچنین با هدف توسعه یادگیری و پوشش جمعیت بیشتر دانشجویی این امکان فراهم شود تا دانشجویان بیشتری از استان‌های مختلف در حوزه صنایع خلاق فعال شوند.»
مدیرکل فرهنگی و اجتماعی دانشگاه آزاد با تاکید بر اینکه برای همه دانشجویان این امکان وجود نداشت که در دو جشنواره ملی صنایع خلاق که در تهران هم برگزار شد حضور پیدا کنند، اظهار کرد: «اما بازارچه این امکان را فراهم می‌کرد دانشجویان بیشتری در زمان کمتر و با هزینه کمتری در این حوزه فعال باشند. به‌طوری که در سال 1402، 83 واحد دانشگاه آزاد بازارچه صنایع خلاق داشتند و در حدود هزار و 910 محصول به بانک اطلاعاتی ما توسط این بازارچه‌ها اعلام شد و تقریبا نزدیک به 565 دانشجو نیز به‌عنوان صاحبان آثار و محصولات معرفی شدند.»
مهدیون خاطرنشان کرد: «خوشبختانه حمایت جدی از حوزه فرهنگ به معنای عام آن از سوی ریاست دانشگاه آزاد دکتر طهرانچی شکل گرفته و تا امروز شاهد حمایت‌های بسیار جدی در این زمینه بودیم. همچنین حمایت‌های معاونت فرهنگی و دانشجویی این دانشگاه باعث شده در این مدت شاهد نوآوری‌های خوبی در این زمینه باشیم. نکته دیگر اینکه در آخرین جلسه شورای فرهنگی دانشگاه آزاد بحث بازارچه صنایع خلاق مطرح شده و گزارشی هم از وضعیت فعلی سامانه آزاد چارسوق ارائه شد.»

رئیس دانشگاه آزاد واحد شهرقدس: آزاد چارسوق امکان فروش محصولات دانشجویی را در بستر آنلاین فراهم کرد

حامد افشاری، رئیس دانشگاه آزاد واحد شهرقدس درباره برگزاری بازارچه آنلاین صنایع خلاق گفت: «بحث صنایع خلاق از اردیبهشت ماه سال 1400 شکل گرفت. واقعیت آن است که حوزه صنایع خلاق و فناوری‌های نرم از حوزه‌های اولویت ‌دار امروز کشور به شمار می‌رود و بخش‌های متعددی ازجمله صنایع‌دستی، بازی، انیمیشن، صنعت ورزشی، تولید محتوا، رسانه، پادکست، تئاتر، سینما و... را شامل می‌شود و به همین دلیل تاب‌آوری این حوزه‌ها برای فروش محصول چه در عرصه داخل و چه خارج نسبت به فناوری‌های سخت بالاتر است. یعنی می‌تواند سودآوری و ارزش‌آفرینی بالایی را برای دانشجویان و دانشگاه و برای کشور ایجاد کند.» او ادامه داد: «علت اینکه گفتیم دانشجویان ما در کنار تحصیل مهارت‌هایی را در این عرصه کسب و از این طریق به حوزه صنایع خلاق و فناوری‌های نرم ورود کنند هم همین تاب‌آوری این حوزه و امکان ایجاد ارزش‌آفرینی‌هایی است که در مقایسه با صنایع سخت وجود دارد. در همین راستا در اردیبهشت 1400 فراخوانی منتشر کرده و براساس آن بخشی از دانشجویان، اساتید و کارکنان، دستاوردهایشان را در این حوزه ارائه کردند. به عبارت دیگر 60 تیم طی 3 روز در هتل فرهیختگان حضور داشته و در این رویداد در کنار آموزش، بحث تیم‌سازی آنها هم انجام شد و از میان آنها هم برخی تیم‌ها به‌عنوان برگزیده انتخاب و امروز هم به شرکت‌های خوبی تبدیل شده‌اند.»
رئیس دانشگاه آزاد واحد شهرقدس در همین زمینه افزود: «مابقی دانشجویانی که در اولین دوره این رویداد حضور داشتند هم با وجود اینکه فارغ‌التحصیل شده و هنوز تیم‌سازی نکرده‌اند، اما دستاوردهایشان را به فروش می‌رسانند. درحقیقت ما آنها را رهگیری کرده و در جریان هستیم که برخی از آنها به نمایشگاه‌ها رفته و حتی در خود دانشگاه محصولات‌شان را عرضه می‌کنند.» افشاری اظهار کرد: «دومین رویداد صنایع خلاق و فناوری‌های فرهنگی را هم برگزار کردیم و با وجود اینکه در دور اول 600 محصول داشتیم اما در دور دوم بیش از 900 محصول ارائه شد که تعداد زیادی از این محصولات در نمایشگاه عصر امید به نمایش درآمدند، به‌طوری‌که بخش بزرگی از این نمایشگاه به صنایع خلاق اختصاص پیدا کرد. بعد از آن به دنبال جریان‌سازی این اتفاق بودیم و به همین دلیل در معاونت فرهنگی و دانشجویی دانشگاه آزاد بحث ایجاد بازارچه‌های فرهنگی در واحدها مطرح و آیین‌نامه‌ای هم برای آن تدوین شد. بر این اساس به واحدها اختیار داده شد تا بازارچه‌هایی را در مقاطع زمانی مختلف که خودشان در نظر می‌گیرند، ایجاد کنند تا از این طریق دانشجویان دستاوردهایشان را در آنجا عرضه و به فروش برسانند.» او با بیان اینکه ایجاد بازارچه در واحد مزایای مختلفی داشت، تصریح کرد: «یکی از مزایا آن بود که دانشجو در خود دانشگاه به این مهارت می‌رسد که محصول تولیدی‌اش را به فروش برساند، همچنین مهارت‌های لازم برای تیم‌سازی و ایجاد کسب‌وکار را هم در آنجا فرا می‌گیرد. یک سالی می‌شود که این بازارچه‌ها در واحدهای مختلف برگزار می‌شود. البته در کنار آن بحث بازارچه آنلاین صنایع خلاق را هم تحت عنوان آزاد چارسوق داشتیم تا در آن دانشجویان به ارائه محصولات صنایع خلاق و فناوری‌های نرم بپردازند.»
رئیس دانشگاه آزاد واحد شهرقدس تصریح کرد: «با دستور دکتر طهرانچی، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی قرار شده تا محصولات دانشگاه در این بازارچه عرضه شود. نحوه عرضه محصولات در این بازارچه به این صورت است که مثلا دانشجو کتابی را خریده اما بعد از پایان درسش، دیگر از آن استفاده نمی‌کند و حالا در این بازارچه می‌تواند آن را به فروش برساند یا موبایلی خریده ولی می‌خواهد ورژن جدیدتری را بخرد و می‌تواند در این بازارچه موبایل و تبلتش را بفروشد. البته در گام بعدی بحث اصالت‌بخشی محصولات دسته دوم دانشجویان را که در معرض فروش قرار می‌گیرد را دنبال خواهیم کرد.» افشاری گفت: «در آزاد چارسوق دانشجویان می‌توانند برای خودشان، بازارچه ایجاد کنند و محصولات‌شان را در آنجا به فروش برسانند. البته فعلا بهترین کار آن است که چون دانشجو در این بازارچه محصولات را می‌بیند، در گام اول و برای برخی از محصولات ارزان‌قیمت، امکان فروش تنها در همان شهر فراهم شود، اما برخی محصولات که ارزش‌آفرینی زیادی دارند، می‌توان بحث ارسال آنها را از طریق پست و براساس قراردادهایی که واحدها با پست منطقه خودشان دارند، تحت برند آزاد چارسوق انجام داد. برای این کار واحدها نیز چون بحث ارسال محصول را براساس قرارداد پست انجام می‌دهند، در درصدی از میزان فروش محصول که حدود دو درصد می‌شود، ذی‌نفع خواهند بود.»
او با بیان اینکه بحث آزاد چارسوق امروز شکل گرفته و فاز آزمایشی آن هم انجام شده، گفت: «امروز شبکه‌ای متشکل از هزار و 870 محصول از سوی دانشجویان در اپلیکیشن ایتا ایجاد شده و حالا می‌توان این شبکه را به آزاد چارسوق منتقل کرد تا دانشجویان، اساتید و کارکنان بتوانند ماحصل کارکرد خودشان را در این بازارچه به معرض نمایش گذارد. همچنین شاید یک دانشجو یک اپلیکیشن یا نرم‌افزاری داشته باشد که می‌تواند آن را در این بازارچه در معرض نمایش گذاشته تا از این طریق دیگران در جریان آن قرار گرفته و حتی در تکمیل محصولات نیز دانشجویان به یکدیگر کمک کنند.»
رئیس دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرقدس افزود: «یعنی علاوه‌بر فروش محصول، این بازارچه در تکمیل محصول دیگران هم کمک‌کننده است. همچنین بستری را فراهم می‌کند تا دانشجویان همدیگر را شناخته و تیم شوند. ما نیز در حوزه برندسازی تیم‌شان به آنها کمک می‌کنیم. موضوع دیگر اینکه در آینده بسیار نزدیک، صندوق خطرپذیر در دانشگاه ما به همت دکتر طهرانچی ایجاد شده و قرار است در تجاری‌سازی و برندینگ و حتی صادرات محصولات دانشجویی هم ورود کنیم. به‌طور مثال در حوزه چرم می‌گوییم که مدل بازاریابی محصولات این حوزه در خارج از کشور براساس فلان سبک و طراحی دنبال می‌شود و همین مساله را به دانشجو منتقل و به او آموزش‌های ابتدایی را هم می‌دهیم، بعد به آنها می‌گوییم بر اساس فلان طراحی، محصول‌شان را تولید کنند و ما نیز براساس قراردادی که با یک مشتری خارجی بسته‌ایم، بحث صادرات آن محصولات را دنبال می‌کنیم.» افشاری با تاکید بر اینکه امروز در بستر آزاد چارسوق بحث فروش را در عرصه دانشگاه آزاد برای دانشجویان و خانواده این دانشگاه فراهم کرده‌ایم که ان‌شاءالله رونق پیدا کرده و به کل جامعه بسط پیدا کند، افزود: «جمعیت دانشجویی که در ایتا شبکه‌ای را ایجاد کرده‌اند، 373 نفر است اما هرکدام از آنها چند محصول دارند. نکته دیگر اینکه براساس شبکه‌ای که خودمان به صورت فایل اطلاعاتی از واحدهای مختلف جمع‌آوری کردیم و در آن برترین‌های بازارچه‌های واحدهای مختلف لحاظ شده، باید بگویم که ما نزدیک به 560 تا 570 دانشجو را از حدود 83 واحد داریم.» او درباره زمان جدید برگزاری این بازارچه گفت: «هنوز درباره دور جدید رویداد، معاونت فرهنگی و دانشجویی دانشگاه آزاد به جمع‌بندی نرسیده اما قرار است در هفته دوم یا سوم خرداد ماه با سازمان میراث فرهنگی و گردشگری رویدادی را برگزار کنیم که در آن به مناسبت روز جهانی میراث فرهنگی محصولات‌مان را به صورت کشوری عرضه کنیم. یعنی به جای اینکه تنها در قالب دانشگاه حرکت کنیم، می‌خواهیم کار را با سازمان میراث فرهنگی در نمایشگاه بزرگتری دنبال کرده تا مردم هم امکان بازدید داشته باشند. همچنین دانشجویان هم بتوانند در محیط واقعی‌تر محصولات‌شان را بفروشند.»
رئیس دانشگاه آزاد واحد شهرقدس خاطرنشان کرد: «قبل از عید نیز سه استان ما در مبادی ورودی شهرها نمایشگاه برپا کرده بودند و در نمایشگاه قرآن سال گذشته نیز چهار واحد دانشگاهی ما در استان تهران دستاوردهای صنایع خلاق و صنایع‌دستی‌شان را در غرفه‌ای به مساحت حدود 20 متر عرضه کردند. البته چون تعداد روزهای این نمایشگاه طولانی و ماه مبارک رمضان هم بود، حضور برای دیگر استان‌ها سخت بود و به همین دلیل تنها استان تهران شرکت کرد که بازخوردهای خوبی هم داشتیم.»