ندا اظهری، مترجم: به بهانه بازدید رئیس جمهور از دانشگاه «جی‌سی» لاهور به سراغ وضعیت فعلی پاکستان به لحاظ علم و فناوری رفته‌ایم. علم و فناوری یک حوزه رو به رشد در پاکستان به شمار می‌رود و از بدو تاسیس هم نقش مهمی در توسعه این کشور داشته است. پاکستان مجموعه بزرگی از دانشمندان، مهندسان، پزشکان و تکنسین‌ها را در اختیار دارد که نقش فعالی در پیشبرد علم و فناوری دارند. رشد واقعی علم در پاکستان پس از تاسیس کمیسیون آموزش عالی در سال 2002 رخ داد. این کشور در میان کشورهای آسیایی و به‌عنوان یکی از نزدیک‌ترین کشورهای هم‌مرز با ایران جایگاه قابل‌قبولی از نظر علم و فناوری در دنیا دارد. در رتبه‌بندی 2023 سایمگو، پاکستان جایگاه 26 دنیا را از نظر تولید علم و 40922 مقاله به خود اختصاص داده است.

پاکستان؛ مرکز آینده فناوری آسیا

به گزارش zigron، با توجه به رشد روزافزون حوزه‌های علم و فناوری جهان تا سال 2030 به حدود 80 میلیون مهندس نرم افزا نیاز خواهد داشت تا بتواند با سرعت فناوری همراه شود و از توسعه فناوری در دنیا عقب نیفتد. با این اوصاف کمبود 30 میلیونی فناور تا هفت سال آینده وجود خواهد داشت و با جنگ روسیه و اوکراین، این شکاف بیشتر هم می‌شود. به‌رغم اینکه هند با استعدادهایی که دارد به‌عنوان رقیب جدی پاکستان در عرصه‌های علمی و فناوری شناخته می‌شود، اما در این میان پاکستان تنها مقصد منطقی برای استخدام منابع فناوری محسوب می‌شود. پاکستان دارای دانشگاه‌ها، زیرساخت‌های پیشرفته، سیاست‌های دولتی و 300 هزار استعدادی است که به‌سرعت در حال رشد هستند. باوجوداین گمانه‌زنی‌ها حکایت از آن دارد که پاکستان را می‌توان مقصد تازه‌ای برای یافتن استعدادهای فنی دانست.  پاکستان با بیش از 40 درصد توسعه نرم‌افزاری، سومین صادرکننده بزرگ خدمات فناوری اطلاعات است. این کشور به‌طور مداوم در حال ایجاد صنایع با فناوری برتر و گسترش امنیت سایبری، یکپارچه‌سازی سیستم، مرکز داده و برون‌سپاری فناوری اطلاعات یعنی هوش مصنوعی، اینترنت اشیاء، بلاک‌چین، تجزیه و تحلیل داده‌های بزرگ و مهندسی ابری است. بزرگ‌ترین دلیل این است که بیش از 144 دانشگاه در پاکستان حضور دارند و علاوه‌براین، برخی دانشگاه‌های برتر جهان نیز مدارک IT و مهندسی ارائه می‌دهند که تاکنون بیش از 300 هزار متخصص فناوری اطلاعات با تخصص‌های حوزه داده، هوش مصنوعی و... و نیز مهندسان سخت‌افزار متعددی را در دل دانشگاه‌ها پرورش داده‌اند.  دانشگاه‌های پاکستان مأموریت دارند تا استعدادهایی درکلاس جهانی تربیت کرده و با مهارت‌های بی‌نظیر که در این استعدادها ایجاد می‌کنند فرصتی را برای شکوفایی این نیروی انسانی قدرتمند در فضای اکوسیستم فناوری کشور مهیا کنند. به عبارتی کارشناسان بر این باورند که پرورش استعدادهایی با مهارت بالا در دانشگاه‌های پاکستان تمام آن چیزی است که یک سازمان غول‌پیکر با تخصص فناوری‌هایی چون هوش مصنوعی، سیستم‌های ابری، تحلیل کلان داده، بلاک‌چین، اینترنت اشیاء و... نیاز دارند. با تمام تلاش‌ها و حمایت‌هایی که در این مسیر انجام می‌شود دولت پاکستان انتظار دارد تا سال 2030 قریب 50 میلیارد دلار صادرات سالانه این کشور از بخش فناوری فراهم شود. مهندسان پاکستانی به‌طور کامل مجهز و کارآزموده هستند تا نقش حیاتی خود را در کمک به رشد و موفقیت شرکت‌ها ایفا کنند. همچنین در این میان می‌توان به پیشگام بودن پاکستان در ارائه خدمات فناوری اطلاعات در مقیاس بالا و استعدادهای مهندسی در سطح جهانی طی 15 سال گذشته و نیز غنی‌سازی دنیای فناوری اطلاعات با راه‌حل‌ها و خدمات پیشرفته اشاره کرد.

طرحی برای دستیابی به «پاکستان دیجیتال»

صادرات فناوری اطلاعات (IT) پاکستان با رشد بیش از 30 درصدی طی هشت ماه گذشته در بالاترین حد خود قرار گرفته است. پاکستان موفقیت‌های چشمگیری در صادرات فناوری اطلاعات داشته و رقم صادراتی این حوزه در سال گذشته از مرز دو میلیارد دلار هم عبور کرد. اگرچه این رقم بالایی است اما هنوز هم به نظر می‌رسد استعدادهای بالقوه دیگری هم در زمینه IT در این کشور وجود دارند که توانمندی آنها هنوز آشکار نشده است. عمران خان، نخست‌وزیر پاکستان با توجه به وجود جوانان بااستعداد در حوزه فناوری در این کشور به فکر طراحی نوعی برنامه ابتکاری موسوم به «پاکستان دیجیتال» افتاده که قرار است با تمرکز بر برقراری اتصال اینترنتی، زیرساخت‌های دیجیتال، مهارت‌های دیجیتال، نوآوری و کارآفرینی در راستای ارتقای مهارت‌های بیشتر استعدادهای کشف‌نشده گام بردارد. دولت این کشور برای ارتقای مغزهای فناوری و کمک به رشد آنها با ایجاد سازمان مناطق فناوری ویژه برای توسعه اقتصاد با توجه به فناوری پیشرفته برای رشد سریع، پیشتاز بوده است. نخست‌وزیر پاکستان که این پروژه را به‌طور کامل در دست گرفته، متعهد شده است که کشور غنی از فناوری اطلاعات و مهندسی را به ارتفاعات جدیدی در بازار جهانی برساند. این حوزه‌ها به حدی مستعد هستند که قابلیت اشتغالزایی برای هزاران جوان آماده به کار را ایجاد می‌کند، سرمایه‌گذاران خارجی و شرکت‌های جهانی را جذب می‌کند، صادرات مرتبط با فناوری اطلاعات را تقویت و نیروی کار ماهر را تربیت می‌کند و همچنین صنعت فناوری اطلاعات پاکستان و اکوسیستم کارآفرینی را توسعه می‌دهد. اشتغالزایی، توسعه سرمایه انسانی، انتقال فناوری، افزایش صادرات فناوری اطلاعات، ایجاد ‌انگیزه برای جایگزینی واردات و سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی برخی از اهداف گسترده دولت پاکستان در پیشبرد این طرح به شمار می‌روند. پیش‌بینی‌هایی که در راستای اجرای این طرح صورت گرفته حکایت از آن دارد که اگر این طرح به‌درستی پیش رود و بخش فناوری در پاکستان رونق پیدا کند، صادرات فناوری اطلاعات طی یک سال به رشد دوبرابر خواهد رسید و با توجه به رشد دو برابری سالیانه، رقم صادراتی آن به چهار میلیارد دلار می‌رسد. مراکز تحقیقاتی نقشی حیاتی در تقویت مهارت‌های خود ایفا می‌کنند که مملو از ایده‌های نوآورانه و‌ انگیزه تاثیرگذاری بر بخش فناوری اطلاعات است.

افزایش استارتاپ‌های فناوری

سال 2021 سال فوق‌العاده‌ای برای صادرات فناوری اطلاعات (IT) در پاکستان بود که به افزایش 330 میلیون دلاری کمک کرد که حدود چهار برابر سال قبل بوده است. بسیاری از شرکت‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر جهانی برای اولین بار در این کشور سرمایه‌گذاری کرده‌اند. از آنجایی که سرمایه‌گذاری‌های خطرپذیر افزایش یافت، رشد چشمگیری در استارتاپ‌های فناوری پاکستان ایجاد شد. فناوری در دنیای مدرن با سرعت بالایی در حال پیشرفت است که تغییر و پیشرفت سریع‌تری را به همراه می‌آورد و باعث افزایش رشد فناوری می‌شود. از این رو پاکستان با زیرساخت‌های مستحکم، اتصالات اینترنتی پرسرعت، دانشگاه‌هایی که صدها هزار مهندس در سطح جهانی تولید می‌کنند، استارتاپ‌هایی که صدها میلیون دلار به دست می‌آورند و نیز سیاست‌های دولتی را دنبال می‌کنند، نه‌تنها به منبع فناوری بلکه به‌عنوان مرکزی برای تربیت و پرورش کارآفرینان فناوری و سرمایه‌گذاران این حوزه تبدیل خواهد شد. اکوسیستم استارتاپی پاکستان از نظر شاخص اکوسیستم استارتاپ‌های جهانی، رتبه 75 دنیا و رتبه دوم در منطقه جنوب آسیا را کسب کرده است. بالاترین رتبه پاکستان از نظر فعالیت استارتاپی، متعلق به لاهور است که با 14 پله صعود به رتبه 257 جهانی و چهارم در جنوب آسیا رسیده است.

رشد 97 درصدی سرمایه‌گذاری‌های خطرپذیر

پاکستان پنجمین کشور پرجمعیت دنیا با جمعیتی بالغ بر 200 میلیون نفر است که بسیاری از جمعیت آن را جوانان تحصیل‌کرده انگلیسی‌زبان تشکیل داده‌اند و به اندازه خود در تسهیل تعاملات استارتاپ‌ها در سطح جهانی سهم دارند. پاکستان در سال 2020 افزایش 97 درصدی سرمایه‌گذاری‌های خطرپذیر را تجربه کرد که به رشد پاکستان به‌عنوان یک مرکز اکوسیستم استارتاپی کمک کرده است. فعالیت راه‌اندازی کسب‌وکارهای نوپا و استارتاپ‌ها بین سال‌های 2012 تا 2019 به‌طور قابل‌توجهی افزایش یافته است. در سال 2012 تنها دو مرکز رشد بزرگ در این کشور وجود داشت و هیچ منبع مالی یا سرمایه‌گذار قابل‌توجهی وجود نداشت. باوجوداین، پاکستان در سال 2019 با رشد چشمگیر انکوباتورها، شتاب‌دهنده‌های اصلی و سرمایه‌گذاران رسمی و منابع مالی و نیز شکل‌گیری 80 فضای همکاری جدید بود.
پاکستان در اکوسیستم فناوری خود بیش از 800 استارتاپ در اختیار دارد. برآوردها نشان می‌دهد که استارتاپ‌های این کشور بین سال‌های 2015 تا 2020 از طریق 141 معامله موفق به افزایش سرمایه‌گذاری شدند. در پنج سال گذشته، پاکستان رشد قابل‌توجهی در پذیرش اینترنت داشته که به دلیل قابل دسترس بودن اینترنت اتفاق افتاده است. پاکستان استعدادهای فناورانه متعددی برای ایجاد استارتاپ‌های سرمایه‌گذاری موفق در اختیار دارد که عموما هر ساله حدود 400 هزار مهندس نرم‌افزار و 20 هزار فارغ‌التحصیل CS و ITاز دانشگاه‌های این کشور فارغ‌التحصیل می‌شوند. دولت پاکستان تصمیم گرفته تا یک صندوق 75 میلیون دلاری برای کارآفرینان و استارتاپ‌های کوچک در بانک دولتی این کشور ایجاد کند.

بازار 3 میلیارد دلاری فناوری اطلاعات تا پایان 2024
به گزارش statista، پیش‌بینی می‌شود که درآمد حاصل از بازار خدمات فناوری اطلاعات پاکستان در سال 2024 به سه میلیارد و 100 میلیون دلار برسد. انتظار می‌رود درآمد نرخ متوسط رشد سالانه حوزه فناوری اطلاعات (IT) این کشور به 12.58 درصدی برسد که باعث می‌شود حجم بازار تا سال 2028 به چهار میلیارد و 980 میلیون دلار افزایش یابد. در مقیاس جهانی بیشترین درآمد حاصل از فناوری اطلاعات در دنیا از آن آمریکا با درآمدی بالغ بر 495 میلیارد و 300 میلیون دلار در سال 2024 خواهد رسید. علاوه‌بر این، بازار فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) پاکستان در سال 2022 به رقمی بالغ بر 15 میلیارد و 10 میلیون دلار رسید که پیش‌بینی می‌شود با میانگین رشد سالانه 0.28 درصدی تا سال 2027 به 15 میلیارد و 310 میلیون دلار برسد. طبق برآوردهای صورت‌گرفته درآمد انباشته حاصل از بخش ICT پاکستان برای سال‌های 2022 تا 2027 حدود 90 میلیارد و 680 میلیون دلار برآورد شده است.

بازار 3 میلیارد و 231 میلیون دلاری هوش مصنوعی تا 2023

در پاکستان تقاضای فزاینده‌ای برای راه‌حل‌های فناوری پیشرفته وجود دارد که باعث شده خانه‌های نرم‌افزاری متعددی در بخش نوآوری این کشور قرار گیرند. این خانه‌های نرم‌افزاری در پاکستان باعث پیشرفت در حوزه توسعه وب، تجارت گوشی‌های تلفن همراه و حوزه‌های مختلف فناوری می‌شوند و نیز نقش مهمی در تحول دیجیتال مشاغل و صنایع ایفا می‌کنند و راه‌حل‌های نرم‌افزاری متناسب با نیازهای خاص را ارائه می‌دهند. درحالی‌که دنیای مجازی با ظهور پلتفرم‌های رسانه‌های اجتماعی و تجارت الکترونیک به تکامل خود ادامه می‌دهد، هوش مصنوعی محرک اصلی این تحول است. این فناوری با فعال کردن فرآیندهای نوآورانه و کارآمد، توانایی‌های انسانی را تکمیل می‌کنند. شرکت‌های توسعه نرم‌افزار در پاکستان از قدرت هوش مصنوعی برای ایجاد راه‌حل‌های موفقیت‌آمیز استفاده کرده‌اند که مرزهای فناوری را جابه‌جا می‌کند. آمارها حکایت از آن دارد که بازار نرم‌افزارهای هوش مصنوعی در آستانه رسیدن به سهم بازار بیش از 126 میلیارد دلاری تا سال 2025 است که نشان‌دهنده رشد سریع برنامه‌های کاربردی هوش مصنوعی است. این برنامه‌ها طیف وسیعی از حوزه‌ها، از جمله یادگیری ماشینی، پردازش زبان طبیعی و اتوماسیون فرآیند رباتیک را در بر می‌گیرند. با افزایش تقاضا برای راه‌حل‌های متفکرانه‌تر و کارآمدتر، شرکت‌های توسعه وب در پاکستان موقعیت خوبی دارند تا دامنه هوش مصنوعی را بیشتر گسترش دهند و راه‌حل‌های نوآورانه و تاثیرگذاری را برای مشاغل و صنایع در این کشور ارائه دهند.
به گزارش affinityvibez، با توجه پیشرو بودن پاکستان در زمینه فناوری اطلاعات به‌ویژه در سال 2024، انتظار می‌رود این کشور در آینده از نظر هوش مصنوعی به جایگاه مطلوبی دست یابد و از این طریق بتواند فرصت‌های شغلی مختلف و متعددی را به واسطه مهارت بر فناوری هوش مصنوعی خلق کند. پیش‌بینی‌های انجام‌شده حکایت از آن دارد که اندازه بازار هوش مصنوعی در پاکستان در سال 2024 به 712 میلیون و 200 هزار دلار برسد. انتظار می‌رود اندازه بازار این فناوری با میانگین رشد سالانه 28.66 درصدی همراه باشد که همین رشد می‌تواند حجم بازار هوش مصنوعی پاکستان را تا سال 2030 به سه میلیارد و 231 میلیون دلار برساند. در مقیاس جهانی، بزرگ‌ترین اندازه بازار فناوری هوش مصنوعی در اختیار آمریکا با رقم 50 میلیارد و 160 میلیون دلار در سال 2024 عنوان شده است. در این میان، حجم بازار فناوری هوش مصنوعی مولد نیز در سال 2024 به 93 میلیون و 350 هزار دلار خواهد رسید و انتظار می‌رود رشد سالیانه 46.47 درصدی، بازار این فناوری را تا سال 2030 به رقمی بالغ بر 921 میلیون و 900 هزار دلار برساند. در مقیاس جهانی، بزرگ‌ترین حجم بازار فناوری هوش مصنوعی مولد در سال 2024 به 11 میلیارد و 660 میلیون دلار خواهد رسید.