مجری طرح بازمهندسی علوم کشاورزی و منابع طبیعی:
سارا طاهری، خبرنگار گروه دانشگاه: این روزها تمایل داوطلبان ورود به دانشگاه به رشته کشاورزی کم شده و بسیاری از مردم این رشته را رشته پول‌سازی نمی‌دانند اما نمی‌توان از نقش این حوزه در اقتصاد کشور غافل شد. به همین دلیل است که دانشگاه آزاد از توجه به این حوزه غافل نشده و همان‌طور که در تلاش است تا بازار کار را به رشته‌های مختلف وصل کند برای حوزه کشاورزی نیز تصمیمات جدی دارد. دکتر طهرانچی رئیس این دانشگاه می‌گوید در محیط کار به‌جای «مقاله»، «دستاورد» مهم است و فرد باید کارآمد باشد. بنابراین محیط کار نیز باید محیط جامعی باشد که در یک طرف آن دانشگاه و در طرف دیگر صنعت باشد. به گفته او مدل دانشگاه برای ایجاد کارآمدی دانشجویان مراحل تئوری و نظری، کارآمادگی، کارآموزی و کارورزی است که اگر این سیر به درستی انجام شود، دانشجویان کارآمد خواهند بود. موضوعی که در حوزه کشاورزی دانشگاه نیز به آن توجه شده است. رئیس دانشگاه آزاد «کشاورزی و گلخانه» را از بخش‌های پردرآمد کشور می‌داند. او می‌گوید از آنجایی که مردم احساس نمی‌‌کنند علم کشاورزی به این حوزه منتقل و باعث رونق آن شده است، به همین دلیل این رشته را سودمند و موثر نمی‌بینند؛ بنابراین دانشگاه آزاد می‌خواهد محیط کار در حوزه کشاورزی را نیز به دانشگاه متصل کند. اتفاقی که برای آن نیز برنامه‌ریزی کرده است. البته دکتر طهرانچی تاکید میکند هدف دانشگاه آزاد از اینکه محیط‌های کار متصل به دانشگاه را با عنوان سرای نوآوری راه‌اندازی کرده، این نیست که کشاورزی کند و درآمدزایی داشته باشد، بلکه می‌خواهد محیط کار واقعی با چرخه اقتصادی درست ایجاد کند تا دانشجو کارآموزی و کارورزی خود را در آنجا بگذراند و زمانی که به محیط کار می‌رود، میزان نمره کارآمادگی او از نظر محیط کار، بالا و فرد کارآمد باشد. از این طریق مردم مطمئن می‌شوند که دانشگاه و رشته کشاورزی می‌تواند در سودمندی این صنعت موثر باشد. در این گزارش در گفت‌وگو با محمدعلی باغستانی، مجری طرح بازمهندسی نظام آموزشی، پژوهشی و خدمات فناوری علوم کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه آزاد از راهکارهای این دانشگاه برای پیوند علم با حوزه کشاورزی پرسیده‌ایم. باغستانی معتقد است ارتباط با محیط‌های تولیدی و تغییر سرفصل دروس همان اقدامی است که باعث می‌شود محیط کشاورزی به دانشگاه منتقل شود.
آموزش حوزه کشاورزی نیازمند بازنگری
او درباره چگونگی انتقال علم به حوزه کشاورزی گفت: «نیمه دوم اسفندماه سال گذشته برنامه‌ای با رئیس دانشگاه آزاد هماهنگ و از یک مجموعه 60 هکتاری گلخانه‌ای در ابهر بازدید به عمل آمد. در این بازدید دکتر طهرانچی در جریان تولیدات این گلخانه قرار گرفتند. این گلخانه در زمینی به مساحت 60 هکتار بنا شده که بخش گلخانه آن ۴۰ هکتار بهصورت شیشه‌ای و بخش کوچکی هم بهصورت نایلونی احداث شده و محصولات آن نیز صادراتی بوده و بیشتر به کشور روسیه صادر می‌شود. در این بازدید مالک این مجموعه گزارشی از روند تشکیل و توسعه گلخانه ارائه و بر ضرورت همکاری‌‌های مشترک دانشگاه در تامین و آموزش پرسنل تاکید کرد. در آن بازدید، دکتر طهرانچی نیز نکات خوبی را مطرح کرده و گفت: «ما آمده‌ایم اینجا کار یاد بگیریم.»
او در ادامه با تاکید بر اینکه باید یک بازنگری کلی در شیوه و رفتار آموزشی و همچنین در رفتار بحث‌های مهارتی صورت بگیرد، اضافه کرد: «امروز بسیاری از بحث‌هایی که در داخل گلخانه مطرح می‌شود در سرفصل‌های دروس دانشگاه دیده نشده و امروز فارغ‌التحصیلان ما در بخش کشاورزی (چه در دانشگاه‌های دولتی چه دانشگاه آزاد اسلامی) الفبای کشاورزی جدید و به‌خصوص بخش کشاورزی پیشرفته مثل گلخانه را نیاموخته‌اند. حتی باید یک نوع بازآموزی در آموزش بسیاری از اساتید صورت بگیرد تا بتوانند آموزش‌گرهای خوبی برای فراگیرهای آتی باشند.»
دگردیسی در حوزه آموزش و پژوهش کشاورزی ضروری است
او با بیان اینکه باید یک نوع دگردیسی در بخش کشاورزی در بحث آموزش و پژوهشی داشته باشیم، گفت: «در غیر این صورت آن چیزی که به‌عنوان خروجی دانشگاه در حوزه آموزش است در قسمت تولید نمی‌تواند پاسخگو باشد، زیرا این افراد شاید نتوانند پاسخگوی نیازهای تولیدی کشور باشند؛ چراکه فرمت‌ها در بحث آموزش فرق میکند.»
مجری طرح بازمهندسی نظام آموزشی، پژوهشی و خدمات فناوری علوم کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه آزاد درخصوص تغییراتی که باید در حوزه کشاورزی اتفاق بیفتد، توضیح داد: «به‌عنوان تغییر اول باید دانشجو را براساس آن چیزی تربیت کنیم که بازار آن را می‌طلبد. امروز بازار نیازمند «کشاورزی هوشمند» و «گلخانه» است. امروز شیوه‌های تولیدمان با شیوه‌های تولیدی گذشته جواب نمی‌دهد زیرا با محدودیت‌های منابع مانند محدودیت منابع آب، محدودیت مصرف کود و سم مواجه هستیم. اینها با اصول و دروسی که بهصورت روتین از قدیم در دانشگاه تدریس شده همخوانی ندارد و امروز باید بازنگری کلی اتفاق بیفتد.
ایجاد دانشکده مهارتی «تربیت کارشناس گلخانه» در دستور‌کار
باغستانی در ادامه به جلسه دکتر طهرانچی با مسئولان گلخانه ابهر اشاره کرد و گفت: «در آن جلسه بنا شد که با آن قسمت تولیدی (که انصافا پیشرفته بودند) با همکاری یکدیگر دانشکده‌ای تحت عنوان «دانشکده مهارتی تربیت کارشناس گلخانه» براساس آن چیزی که در تولید نیاز دارند، ایجاد کرده و سرفصل‌های آموزشی را بر همین اساس تعریف کنیم.»
او اظهار کرد: «در واقع نباید تنها سرفصل‌های آموزشی که از پیش تعیین شده است را یک دست‌کاری کوچک انجام دهیم و بگوییم شیوه کار را تغییر دادیم. بلکه باید ببینیم در قسمت تولید مشکل‌مان چیست و براساس این چالش‌ها سرفصل‌هایی را در دانشگاه تدریس کنیم که این چالش‌ها را حل کند. معتقدم باید با این مجامع بزرگ در بحث آموزش‌های مهارتی لینک شویم.»
سرفصل‌های آموزشی را باید از محیط کار بگیریم
او در پاسخ به این سوال که چطور می‌توان محیط کار کشاورزی را به دانشگاه منتقل کنیم، توضیح داد: «ما با مجموعه‌ای که گفتم هفته آینده یک جلسه مشترکی خواهیم داشت. تولید‌کننده بزرگی که خدمت‌شان رسیدیم، گفت اگر دانشجو با مشخصاتی که من به آن نیاز دارم تربیت کنید او را بورسیه می‌کنم. تولید‌کننده دیگری می‌گوید سالی 50 تا 60 کارشناس را با این مشخصات نیاز دارم. به عبارت دیگر ما باید سرفصل‌های آموزشی را از محیط کار بگیریم و ببینیم ضعف ما چیست و آن سرفصل‌ها، سرفصل درس ما در دانشگاه شود و به واحدهای تولیدی لینک شویم. وقتی دانشجو مسائل تئوریک را در دانشگاه آموزش دید، می‌تواند در محیط عمل بهصورت عملیاتی کار کند و این اتفاقی است که مدنظر رئیس دانشگاه است.»
ضرورت ارتباط با محیط‌های تولیدی و تغییر سرفصل دروس
مجری طرح بازمهندسی نظام آموزشی، پژوهشی و خدمات فناوری علوم کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه آزاد تاکید کرد: «ارتباط با محیط‌های تولیدی و تغییر سرفصل دروس همان اقدامی است که باعث می‌شود بتوانیم محیط کشاورزی را به دانشگاه منتقل کنیم. در صنعت هم به همین صورت است. امروز ما در بحث صنعت نیز باید با مجموعه‌هایی که می‌خواهند بازار کار افراد باشند، لینک شویم. امروز بازار کار افراد وجود دارد ولی ما افرادی را نداریم که با آن محیط کار به اصطلاح مچ باشند یعنی اگر فردی را مطابق با آن چیزی که امروز در محیط کار نیازمند است، تربیت کنیم قطعا این افراد بیکار نخواهند ماند ولی سیستم آموزشی ما امروز هنوز این تغییر و تحولات را مشاهده نکرده است.»
باغستانی به ورود دانشگاه آزاد در حوزه کشاورزی هوشمند اشاره کرد و گفت: «بحث کشاورزی هوشمند شامل حوزه‌های مختلف مانند پهپادها می‌شود یا مثلا در حوزه گلخانه امروز بسیاری از مباحث از طریق هوشمند دنبال می‌شود، به‌طوری که زمان آبیاری، سم‌پاشی و... از این طریق دنبال می‌شود. امروز دوره اینکه سرکشی کنیم تا بدانیم زمان انجام این قبیل کارها فرا رسیده یا خیر، تمام شده است؛ چراکه به‌طور مثال رطوبت نسبی برای گلخانه مشخص شده و اعلام می‌کنیم باید این رطوبت 70 درصد باشد؛ از این طریق سیستم هوشمند به محض اینکه رطوبت فراتر از آن برود، فن‌های گلخانه شروع به کار میکند. یا سیستم هوشمند براساس نیاز گیاه به آب، سیستم آبیاری یا کوددهی را تنظیم میکند. اینها مباحثی است که در کشاورزی مدرن مطرح می‌شود.»
در حال تهیه سرفصل‌های کشاورزی هوشمند هستیم
مجری طرح بازمهندسی نظام آموزشی، پژوهشی و خدمات فناوری علوم کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه آزاد اظهار کرد: «خوشبختانه در حال تهیه سرفصل‌های کشاورزی هوشمند هستیم و قسمتی از آن هم تدوین شده است تا از این طریق بتوانیم آنها را در فرآیند آموزش داشته باشیم.»
او درباره ورود نظام آموزش عالی به حوزه تجهیزات کشاورزی تصریح کرد: «متاسفانه بحث تجهیزات کشاورزی چندان مورد توجه نیست، نه‌تنها در دانشگاه آزاد بلکه در دانشگاه‌های دولتی هم سیستم سنتی وجود دارد. واقعیت اینکه اجرای بسیاری از این مباحث در توان دانشگاه هم نیست؛ به همین دلیل دانشگاه باید با محیط‌های تولیدی که وضعیت پیشرفته‌ای دارند ارتباط گرفته و دانشگاه و این صنایع با موازات یکدیگر این حوزه را پیش ببرند. یعنی بحث‌های آموزشی، مهارتی و کارآموزی هم در دانشگاه دنبال شود. در همین راستا در نظر داریم در حوزه گلخانه، مباحث را به موازات یک واحد پیشرفته جلو ببریم.»
باغستانی درباره تغییر سرفص‌های دروس اظهار کرد: «نکته مهم درباره آن است که بحث کشاورزی هوشمند در هر حوزه‌ای تعاریف خودش را دارد، یعنی این موضوع در حوزه‌های باغبانی، زراعت، دامپروری و... تعاریف خاص به خودش را دارد و به همین دلیل باید هر در حوزه‌ای، مسیر را متناسب با حوزه به‌سمت این موضوع سوق دهیم.»
حرکت به‌سمت ایجاد گلخانه‌ها برای عبور از بحران آب
بحران آب از‌جمله چالش‌های مهم زیست‌محیطی است و بسیاری از کارشناسان نگران آن هستند که استفاده از منابع آب در ایران بدون در نظر گرفتن محدودیت آن در آینده مشکلات جدی ایجاد کند. مجری طرح بازمهندسی نظام آموزشی، پژوهشی و خدمات فناوری علوم کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه آزاد درباره بحران آب در حوزه کشاورزی نیز صحبت به میان آورد و درباره راهکار دانشگاه آزاد اسلامی در این خصوص گفت: «بحران آب مسائل مختلفی دارد، اما این بحران باعث شده ما به سمت گلخانه برویم؛ چراکه وقتی با همان میزان آبی که در یک هکتار تولید گوجه‌فرنگی مصرف می‌کنیم و در ازای آن 30 تن محصول برداشت می‌کنیم؛ وقتی در گلخانه صرف شود می‌توانیم بین 350 تا 400 و بعضا 450 تن محصول برداشت کرد که نشان می‌دهد حدود 10 برابر مصرف آب می‌توانیم کارایی بیشتری داشته باشیم. البته باید این وضعیت را در تک‌تک حوزه‌های دیگر ورق زده و به آن ورود کنیم؛ هر چند ورود ما به بحث بحران آب با مقوله گلخانه بوده اما قطعا در دیگر حوزه‌ها نیز ورود خواهیم کرد.»
