بهبود وضعیت بارشی در روزهای پایانی سال آبی جاری؛
زینب مرزوقی، خبرنگار گروه نقد روز: اواسط زمستان 1402 کارشناسان هواشناسی و محیط زیستی‌ها معتقد بودند تنش آبی امسال از بهار و پیش از تابستان آغاز خواهد شد. تا جایی که حتی بهمن‌ماه نیز مرکز ملی اقلیم و مدیریت خشکسالی اعلام کرد میزان بارش‌های سال آبی امسال 45 درصد نسبت به بلندمدت کاهش یافته است.
کارشناسان محیط‌زیست و البته هواشناسان معتقد بودند تغییرات اقلیمی و جهان گرمایی تاثیر جدی بر میزان بارش‌های سال آبی جاری گذاشته است و از آنجایی که ایران در کمربند کویری جهان قرار دارد، این کمبود بارش‌ها تشدید شده است. برخی معتقد بودند پس از به اتمام رسیدن زمستان دیگر خبری از بارش نخواهد بود و اگر هم بارشی داشته باشیم، کمبود بارش‌ها به‌طور قابل توجهی جبران نخواهد شد. برخی نیز بر این باور بودند از آنجایی که تغییرات اقلیمی در جهان، معادلات و پیش‌بینی‌های نزولات جوی را به‌هم زده است، نمی‌توان به طور قطع گفت دیگر خبری از بارش نخواهد بود.
نزولات جوی اما آنگونه که پیش‌بینی می‌شد نبود و از اسفند‌ماه علاوه بر بارش برف در برخی از نقاط کشور، شاهد بارش‌های سنگین و سیلاب هم در جنوب استان سیستانوبلوچستان بودیم. بنابراین احتمالات و حتی انتظارات از وضعیت جوی تغییر کرد. هواشناسی برای فروردین‌ماه و در همان ایام تعطیلی، احتمال وقوع سیلاب را پیش‌بینی کرد و در برخی نقاط کشور هم سیلاب‌های جزئی رخ داد. در نهایت و در روزهای پایانی سال آبی امسال، در برخی حوضه‌های آبریز بارش‌ها بیش از حد انتظار بود و در برخی حوضه‌های آبریز نیز تنش آبی همچنان باقی مانده است. مثلا بارش‌های جنوب‌شرق کشور به‌ویژه در استان‌های سیستانوبلوچستان و هرمزگان با مقادیر بی‌سابقه بارشی در روزهای ۲۸ تا ۳۰ فروردین ۱۴۰۳ در حالی به‌وقوع پیوست که در ۵ ایستگاه باران‌سنجی بارش‌های بالای ۲۰۰ میلیمتر ثبت شد و ایستگاه زرآباد نیز با بارش بالای ۲۷۰ میلیمتر رکورد بی‌سابقه‌ای را ثبت کرد.
بیش از 50 درصد متوسط بارش سیستانوبلوچستان تحقق یافت
متوسط بارش استان سیستانوبلوچستان حدود ۱۰۰ میلیمتر است اما در سامانه بارشی اخیر، بیش از ۵۰ درصد بارش استان تحقق یافت و بارش استان نسبت به متوسط بلندمدت بیش از ۶۰ درصد رشد را ثبت کرد. این در حالی است که استان‌هایی مانند تهران، قزوین و سمنان همچنان با تنش آبی جدی مواجه هستند و تنها 46 درصد از آب لازم از ابتدای سال‌جاری تا آخر فروردین‌ماه 1403 تامین شده است.
اوضاع دامنه جنوبی البرز نگران‌کننده است
احد وظیفه، رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی کشور در گفت‌وگو با «فرهیختگان» گفت: «بارش‌های اخیری که صورت گرفت، خصوصا در مناطق مرکزی و جنوب شرقی می‌تواند تا حدودی کمبود بارش‌ها را جبران کند اما هنوز 15 درصد وضعیت‌مان نسبت به نرمال کمتر است. به‌هرحال این عدد از حدود 22 الی 23 درصد، با بارش‌هایی که صورت گرفت نسبتا بهبود یافت اما همچنان 15 درصد تا عدد نرمال فاصله داریم. این عدد از منظر میانگین کشوری است. اما در برخی استان‌ها مانند تهران، قزوین، سمنان و خراسان رضوی این کمبودها بسیار بیشتر است. در استان‌های غربی‌مان مانند کردستان، کرمانشاه، ایلام، آذربایجان غربی و اردبیل وضعیت مطلوبی داریم و بارندگی آنها تقریبا نرمال بود.»
بارندگی‌های تهران 40 درصد کمتر از نرمال بود
وظیفه همچنین ادامه داد: «چهارمحال‌وبختیاری و کهگیلویه‌و‌بویراحمد تقریبا 20 درصد از نرمال پایین‌تر هستند اما استان‌هایی مانند سمنان، تهران، قزوین، البرز و خراسان رضوی وضعیت‌شان چندان مناسب نیست. مثلا در تهران ما 40 درصد از بارندگی‌هایمان کمتر از نرمال است. با توجه به اینکه دیگر وارد اردیبهشت شدیم و میزان بارندگی در اردیبهشت نیز حتی در عرصه‌ها شمالی نسبت به فروردین‌ماه بسیار کمتر است، بنابراین به احتمال بالا در استان‌هایی که در حاشیه رشته کوه البرز یعنی استان‌های مرکزی قرار دارند، این کم بارشی‌ها جبران نخواهند شد. گرچه این هفته هم امیدواریم بارش‌های خوبی در همین حاشیه البرز و دامنه جنوبی کشور داشته باشیم، اما کمبودهای دامنه جنوبی البرز فراتر از چیزی است که این بارش‌ها بتواند آنها را جبران کند.»
رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی کشور به این مساله اشاره کرد ما چند سال گذشته هم در این مناطق کم‌بارشی و عموما کم‌بارشی‌های قابل ملاحظه‌ای داشتیم. وی همچنین گفت: «این کمبودها در طبیعت فراموش نمی‌شود. طبیعتی که 4 سال پی در پی کم‌بارشی داشته، به‌هرحال در جایی این کمبودها بروز پیدا می‌کند. مانند افت سطح آب‌های زیرزمینی که رفته‌رفته آب‌ها از اعماق بیشتری استخراج شوند و همین امر باعث می‌شود که آب‌ها شورتر شوند، ای‌سی آب بالاتر می‌رود و باعث خشکی چشمه‌ها و کمبود آب در طبیعت هم می‌شود. همچنین کشت دیم در طبیعت نیز آسیب می‌بیند و از سمت دیگر علفزارها با کمبود آب مواجه شده و خشک می‌شوند. حیات وحشی که در کوهستان قرار دارند هم به‌نوعی تحت تاثیر تنش‌های آبی قرار می‌گیرند. این وضعیت کلی کشور تا به این لحظه است. امیدوارم اردیبهشت خوبی داشته باشیم. مدل‌ها هم خبر از این می‌دهند هفته اول اردیبهشت‌ماه هفته خوبی است. هفته دوم نیز به‌نظر می‌رسد بارش قابل توجهی در اغلب نقاط کشور نداشته باشیم.»
جبران کمبود 15 درصد بستگی به میزان بارش‌ها دارد
وی همچنین در پاسخ به این سوال که آیا بارش‌های اردیبهشت‌ماه کمبود 15 درصدی را تا حدودی جبران خواهند کرد، گفت: «بستگی به میزان بارش‌ها دارد. اما به‌طور کلی بارش‌های اردیبهشت‌ماه نسبت به فروردین بسیار کمتر است. ممکن است این درصد در کل کشور تغییر کند، اما آنچه قطعی‌تر بوده این است که در استان‌های تهران، سمنان و خراسان رضوی این کمبودها جبران نشود و همچنان در تابستان روبه‌رو در دامنه‌های جنوبی البرز یعنی در استان‌هایی مانند تهران، قزوین، سمنان و استان‌های خراسان رضوی تا مرکزی؛ با تنش آبی جدی مواجه خواهیم بود. اما باز هم در همین هفته بخش‌های اصفهان و چهارمحال‌وبختیاری بارش‌های خوبی خواهند داشت و بخشی از کمبودهایشان ترمیم پیدا می‌کند.»
کدام استان‌ها بیش از نرمال بارندگی داشتند؟
جدول منتشر شده از سوی سازمان هواشناسی نشان می‌دهد در استان تهران تنها 46 درصد از میزان آب لازم در سال آبی تامین شده است. همچنین خراسان رضوی 52 درصد، سمنان 43 درصد، قزوین47 درصد و استان البرز 59 درصد میزان آب لازم یک سال آبی آن تامین شده است. این در حالی است که در استان‌های سیستانوبلوچستان 121 درصد، کرمانشاه 93 درصد، همدان 84 درصد و یزد 98 درصد بوده و به عبارتی بارش‌های این استان‌ها بیش از حد نرمال بوده است.
