

به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، حتما از بحثها درباره اعتراض برخی کاربران توئیتر به کمیته امداد برای انتقال پول به غزه خبر دارید، اولین بار بعد از انتشار عکسی از مراسم افطاری در فلسطین اشغالی که آرم بزرگ کمیته امداد در آنجا خودنمایی میکرد، یک کاربر توئیتر که پیش از این بهخاطر توئیت توهینآمیزش درباره امام رضا(ع) معروف شده بود، نوشت: «واقعا پاشدید رفتید به سیصد هزار فلسطینی غذا دادید و برگشتید؟ بابا دمتون گرم خیلی بامعرفتید، فقط وقتی داشتید غذاها رو پخش میکردید یه چیزی اذیتتون نکرد؟ عذاب وجدان؟ نه؟ خب اوکی حله».
در واکنش به این توئیت، یکی از کاربران نوشت: «اسم خودتو گذاشتی خبرنگار ولی نمیدونی مدتهاست غزه در محاصره است و نمیتونه کسی بره و بیاد و هنوز نمیدونی کمیته امداد اونجا سازوکار و تشکیلاتی داره و پول ایرانیها اونجا نرفته و فقط تشکیلاتی برای جمعآوری هست. کاشکی شرم میکردی». احتمالا میدانید تمام بحثهای بعدی درباره «نه به کمیته» یا «رکوردشکنی کمیته امداد» حول محور همین دو توئیت شکل گرفت. درواقع بحث بر سر این بود که آیا واقعا کمیته امداد از مردم ایران پول جمع میکند و به فلسطینیها غذا میدهد؟
خبری که از اساس دروغ بود
خبری که بعدتر معلوم شد از اساس دروغ است، اشاره آن توئیت اول به مراسم «افطاری کمیته امداد در فلسطین» بود؛ مراسمی که برخلاف اخبار دروغ در توئیتر توسط ایران انجام نشده بود، بلکه با پول کمیته امداد فلسطین که درون این کشور از مردم کمک جمعآوری میکند، این مراسم هم برگزار شده بود. با داغتر شدن بحثها درباره محل هزینهکرد پول «کمیته امداد» هشتگ «#نه_به_کمیته_امداد» راه افتاد، خیلی زود مشخص شد منبع راهاندازی این هشتگ در ایران نبوده! اولین «یوزری» که با استفاده از کاربران «فیک» به صورت گسترده از مردم میخواست به کمیته امداد پول ندهند از «استرالیا» هدایت میشود. «بیبیسی» و «منوتو» هم که به میدان آمدند مساله روشنتر شد. همانطور که در مطالب دیگر همین صفحه خواهید خواند مسئولان کمیته امداد بارها توضیح دادهاند که هیچپولی از ایران به هیچ کشور خارجیای نمیرود، مگر آنکه فرد اهداکننده پول را به نیت مردم کشور خاصی به کمیته امداد داده باشد.
واکنش به هشتگ «#نه_به_کمیته_امداد» محدود نبود، تقریبا درحالی که در طول سالهای اخیر حمایت خاصی از کمیته امداد در فضای مجازی شکل نگرفته بود، یک موج از عکسهای مثبت کاربران با صندوقهای صدقه کمیته امداد و اسکرین شات از واریز پول به حساب این نهاد در توئیتر و اینستاگرام منتشر شد.
در جریان زلزله کرمانشاه هم یکبار دیگر تبلیغات گستردهای در توئیتر علیه کمیته امداد شکل گرفته بود، در آن مقطع گفته میشد اگر به کمیته امداد پول بدهید به مردم کرمانشاه نمیرسد. البته راه جایگزین تقدیم کردن پول به سلبریتیها بود. این راه جواب نداد، چون هنوز با گذشت 9 ماه از زلزله پولها در حساب اکثر آنها بلوکه است. برای نمونه صادق زیباکلام در پاسخ به اینکه چرا پولهای کمکی مردم را به کرمانشاه نمیبرید، گفته بود میخواهم آنگونه که صلاح میدانم خرج کنم. صلاح مورد نظر زیباکلام ساخت مسکن و... نبود، طبق یکی از اظهارنظراتش ساخت «دهکده امید» کاری بود که وی میخواست انجام دهد اما قبل از دریافت پول از مردم این هدف عجیب اعلام نشد.
اولویت، رسیدگی به محرومان داخل کشور
به هرحال پس از اقدام وسیع کاربران مخفی در توئیتر برخی مسئولان کمیته امداد توضیحات تکمیلی دادند: «در طول سه سال گذشته بارها و بارها تاکید کردهام کمیته امداد امام(ره) اولویت خود را رسیدگی به امور محرومان داخل کشور میداند و در برون از مرزها صرفا به پیادهسازی مدل سازمانی کمیته امداد به صورت خودگردان (کمکهای مردمی همان کشور برای نیازمندانش) اقدام میکند و به نوعی با این کار ضمن صدور ارزشهای انقلاب، نام و یاد امام راحل زنده و جاوید میماند. قول دادهایم چون گذشته هیچ پولی از کمکهای مردم، در خارج از مرزهای ایران اسلامی مصرف نشود.»
همصدایی برخی رسانههای داخلی با این شایعات
بدتر از حرکت سازماندهیشده در توئیتر علیه کمیته امداد، اینفوگرافیک عجیب روزنامه «اعتماد» بود که با عنوان «کمیته امداد به نیازمندان کدام کشورها کمک کرده است؟» منتشر شد. هرچند سردبیر این روزنامه بعد از واکنشهای شبکههای اجتماعی گفت یک اشتباه گرافیکی در عددها رخ داده. حسین دهباشی، مشاور سابق حسن روحانی در واکنش به این اینفوگراف نوشت: «درست در شبِ روز قدس اینفوگرافی از سوی روزنامه اعتماد منتشر شده که «کمیته امداد سه و نیم میلیارد دلار به فلسطین کمک کرده» از سردبیر محترم اعتماد تلفنی پرسیدم گفت: اشتباه گرافیست است و ریال بوده نه دلار (شصت هزار برابر اختلاف/ 350 میلیون تومان) آن هم کمکهای مردم آنجا.»
همچنین سیاوش اردلان خبرنگار شبکه «بیبیسی» فارسی در صفحه توئیتر خود نوشت: «15درصد کودکان بریتانیا فقر غذایی دارند. در آمریکا 30 درصد بودجه وزارت بینالمللی توسعه بریتانیا، مجری طرحهای کمک به محرومین ممالک، 18 میلیارد دلاره (جدول کمکها). اکثر ممالک دنیا گرسنه دارند ولی هیچ ملتی در تاریخ علیه کمک به گرسنههای ملتی دیگه کمپین نکرده».
اردلان همچنین در توئیتهای دیگر خود بهطور واضح اعلام کرد که هشتگ زدن علیه کمیته امداد حرکتی کاملا سیاسی است و آنها را خارجنشینانی دانست که نگران گرسنگان ایرانی نیستند بلکه اهدافی کاملا سیاسی را دنبال میکنند.
فعالیتهای خارجی کمیته امداد
به نظر میرسد فعالیتهای خارجی کمیته امداد در سال ۱۳۶۶ و در لبنان آغاز شده است. این تاریخ مصادف با تصویب نخستین اساسنامه این نهاد انقلابی است. اساسنامه کمیته امداد تا به امروز دستکم سه بار تغییر کرده و نسخههای پیشین آن در دسترس نیست. اما در ماده چهارم آخرین اساسنامه به این نهاد اجازه داده شده «طبق ضوابط ابلاغی دفتر مقام معظم رهبری» شعبی در خارج از ایران تاسیس کند.
براساس اطلاعات موجود در پورتال رسمی کمیته امداد، این نهاد در کشورهای سوریه، آذربایجان، تاجیکستان، فلسطین، افغانستان، عراق، کومور و سومالی دفتر دارد و برای کمک به نیازمندان احتیاجی نیست که از صدقات ایران به کشورهای مزبور مبلغی انتقال داده شود.
کمکهای مردمی امکان خروج از محدوده و استان محل دریافت را هم ندارد، چه برسد که از کشور خارج بشود. این بخشی از گفتوگوی «فرهیختگان» با مهدی بلوکات، قائممقام معاونت مشارکتهای مردمی کمیته امداد امام خمینی(ره) بود. در این گفتوگو که بعد از اتفاقات و شایعهسازیهای اخیر صورت گرفت بلوکات به روند کلی فعالیتهای این کمیته اشاره کرد و گفت: «کمیته امداد نهادی است که همه بودجه و اعتبارات خود را از محل اعتبارات مردمی کسب نمیکند. بنابر آمار موجود حداکثر حدود 20 درصد از بودجه کمیته امداد از محل اعتبارات مردمی و حدود 80 درصد از محل اعتبارات دولتی و حاکمیتی تامین میشود و تمامی حقوق کارکنان این نهاد نیز از سوی اعتبارات دولتی پرداخت میشود. مضاف بر این حساسیتها نهادهای نظارتی متعددی در روند دریافت و هزینهکرد دریافتیها و اعتبارات نظارت جدی دارند، سازمان بازرسی کل کشور، دیوان محاسبات، نهادهای زیر نظر مستقیم مقام معظم رهبری (موسسه مفید راهبر) و سازمان برنامه و بودجه که بودجه کمیته امداد را نیز محاسبه و تامین میکند.»
انواع دریافت کمکها یا ساز و کار دریافت کمکها
در ادامه سراغ نحوه دریافت اعتبارات مردمی رفتیم و بلوکات ادامه داد: «نحوه دریافت کمکهای مردمی به چهار صورت است؛ مدل اول دریافت صدقات است که عموما به وسیله صندوقهای صدقات صورت میگیرد. مبالغ دریافتی از این منبع در محل مورد تشخیص کمیته امداد فقط و فقط در همان محل جمعآوری شده و در همان استان هزینه میشود و به هیچوجه از آن استان خارج نمیشود. در جمعآوری صدقات نهادهای نظارتی حضور دارند و روند شمارش صندوقهای خانگی که در حضور مالک و شمارش صندوقهای دیگر نیز با باز شدن کیسههای پلمبشده در محل ساختمان کمیته امداد و در حضور ناظر و دوربینهای مدار بسته انجام میشود. بر اساس آمار در سال 96 مبلغی حدود 3۳0 میلیارد تومان از این محل عاید کمیته امداد امام خمینی(ره) شده و در محلهای مورد نیاز صرف شده است.
مدل دوم طرح موفق اکرام و محسنین است که کمکهای خیرین به صورت مستقیم به حساب جامعه هدف یعنی مددجویان (یتیمان و فرزندان با سرپرست ناتوان و... ) واریز میشود و کمیته امداد نقشی در این نقل و انتقال ندارد و تنها گزارش این روند را ارائه میکند. در این حوزه هم در سال 96 حدود ۵۳۰ میلیارد تومان جمعآوری شده است.
زکات محل سوم دریافتیهای مردمی از سوی کمیته امداد است. از آن جا که فقط کمیته امداد صلاحیت دریافت این واجب شرعی را دارد زکات دریافتشده از هر محل و استانی در همان محل خرج نیازمندان و محرومان میشود و در سال 96، ۳۷۰ میلیارد تومان هم در این حوزه دریافتی داشتهایم.
درنهایت کمکهای مبتنیبر نیاز مطرح میشود که طی آن وکالت هزینهکرد این دریافتی هم چون صدقات برعهده کمیته امداد نیست و شخص خیر خودش محل هزینهکرد را تعیین میکند. مثلا میگوید فلان مقدار برای فلان کار هزینه شود و این اتفاق هم میافتد. در این بخش ما خیرین مسکنساز، خیرین اشتغال، خیرین درمان و... را داریم که خودشان محل هزینهکرد مبالغ اهدایی را مشخص میکنند و کمیته امداد هم موظف است به آن عمل کند.»
محل هزینه دریافتیها
پولهای دریافتی تحت نظارت معاونتهای مختلف در حوزههای گوناگونی هزینه میشود. مهمترین بخش هزینهکردها بحث توانمندسازی است. کمیته امداد از محل دریافتیها بهمنظور ترمیم وضعیت مالی و ترمیم آسیب اجتماعی ایجادشده برای مددجویان هزینه میکند تا این افراد بر اساس تفکیکهای مشخص جنسیتی، سنی، تحصیلاتی و محیط جغرافیایی به حدی از توانمندی برسند که بتوانند به فعالیت بپردازند. این کمکها به دو شکل صورت میپذیرد؛ یک، آموزش برای ورود به بازارکار. دو، حمایت و اهدای وامهای خودکفایی که سودشان در حد وامهای قرضالحسنه است. این فرآیند اهدای وام هم با معرفی بانک عامل از سوی کمیته امداد به دولت و تحت نظارت و تایید نهادهای نظارتی صورت میپذیرد. کمک به خرید دام در روستاها و دامداریها، کمک در عرصه حملونقل و باربری و مسافربری و... کلیت هدایت این جریان زیرنظر معاونت اشتغال و خودکفایی تحت مدیریت حجتا... عبدالملکی است. اما معاونتی که فعالیتهایش بیشتر از سوی مردم شناخته شده است و ارتباط نزدیکتری با آن دارند معاونت حمایت و سلامت خانواده تحت مدیریت فاطمه رهبر است، این معاونت که فرآیند خدمات و اقداماتش پیش از معاونت اشتغال و خودکفایی است در مواقع اورژانسی به کمک محرومان و خانوادههای مستضعف میآید. در تشریح فعالیتهای این معاونت با 6 سرفصل سروکار داریم که به 6 سبد اصلی نیاز خانوار شناخته میشوند. 1- درمان، 2- جهیزیه و ازدواج، 3- مسکن، 4- معیشت (خوراک و پوشاک)، 5- آموزش و تحصیلات مددجویان و فرزندان آنها، 6- فرهنگ (اردوها، سفرهای زیارتی و... ) بهطور کلی عمده هزینهکرد بودجه کمیته امداد در این بخش صورت میگیرد.
مجموع دریافتی سالیانه
قائممقام معاونت مشارکتهای مردمی کمیته امداد در ادامه به مجموع دریافتیهای کمیته امداد در سال 96 اشاره کرد و گفت: «در سال گذشته چیزی حدود دو هزار و 100 میلیارد تومان کل دریافتی کمیته امداد از محل کمکهای مردمی بوده است. 130 میلیارد تومان هم برای زلزله کرمانشاه کمکهای نقدی و غیرنقدی جمعآوری و هزینه شد که این مبلغ ذیل ۸۳۰ میلیارد تومان کمک های مردمی در قالب مناسبتها و کمپینهای ملی بوده است.»
هیچ پولی از کشور خارج نمیشود
وی سپس به شایعات مطرح شده در روزهای اخیر پرداخت و افزود: «در مجموعه کمیته امداد برای خارج از کشور و کمک به نیازمندان و توانمندسازی آنها نیز کمکهایی جمعآوری میشود که این موضوع طی روند خاصی صورت میگیرد. همانطور که در ابتدای صحبتها گفته بودم هر مبلغی از هرجایی از کشور یا خارج از کشور جمعآوری شود در همان منطقه هزینه خواهد شد، پس هیچتناقضی در این موضوع وجود ندارد اما یک بحثی وجود دارد و آن اینکه هر کمکی که برای کشورهای دیگر مثلا فلسطین، یمن و... جمعآوری میشود در یک حساب جداگانه و از محل صندوقهای مشخص که با برچسب یا نوشتهای کاملا از سایر صندوقها تمیز داده شدهاند حاصل میشود و اگر روی صندوقی قید نشده باشد که این کمکها برای کجا جمعآوری میشود آن مبلغ در همان محل باقی میماند و صرف کمک به نیازمندان و مستضعفان همان محل جمعآوری میشود. موضوع دیگری هم وجود دارد و آن اینکه ذیل همان بند کمکهای مبتنیبر نیاز امکان دارد شخصی مبلغی را به حساب کمیته امداد واریز کند به نیت هزینه در فلسطین، در این شرایط عرفا و شرعا وظیفه ماست که این مبلغ را در آنجا خرج کنیم. صندوقهایی هم در سایر کشورها مثل عراق داریم که کمکهای جمعآوری شده در آنها هم در همان شهر آن کشور تحت نظارت خودشان هزینه میشود به داخل کشور آورده نمیشود. با این تفاسیر نه پولی از خیرات و اعتبارات مردمی از کشور خارج میشود که صرف نیازمندان سایر کشور شود و نه از کشور دیگری مبلغی به داخل کشور آورده میشود.»
