بررسی چرایی افزایش شهریه‌های دریافتی دانشگاه‌ها از دانشجویان
منابع تامین بودجه دانشگاه‌ها
معمولا دانشگاه‌ها به منظور تامین بودجه مورد نیاز خود به پنج منبع متوصل می‌شوند. این منابع به ترتیب عبارتند از بودجه دولتی، ارائه و فروش خدمات آموزشی و پژوهشی، شهریه دانشجویی، کمک‌های مردمی (موقوفات) و کمک‌های خارجی. در این شیوه اگر هر یک از این منابع در انجام وظیفه خود در راستای تامین منابع مالی با مشکل مواجه شوند، با فعال کردن دیگر زمینه‌ها به جبران کسری بودجه خود اقدام می‌کنند. اما عمده‌ترین منبع درآمدی دانشگاه‌ها در بسیاری از کشورهای جهان از محل بودجه‌های دولتی است. از آنجا که بازده آموزش عالی، کوتاه‌مدت و عینی نیست، دولت‌ها همواره در تخصیص بودجه این مراکز با تنگ‌نظری خاصی رفتار می‌کنند؛ از این رو بودجه سرانه واقعی دانشگاه و دانشجو با رشد کم یا حتی منفی مواجه بوده است.
چگونگی تامین هزینه‌های آموزش عالی
باید گفت اگرچه موسسات آموزش عالی ظرفیت بالقوه تامین بخشی از مخارج خود را از طریق فروش خدمات آموزشی و پژوهشی دارا هستند، بدون استثنا باید پاسخ به این قبیل پرسش‌ها را در ساختار سیاسی آن کشور جست‌وجو کرد. به این ترتیب که اگر شرایط و اوضاع سیاسی در این کشورها مناسب باشد، طرح‌های مربوط به تامین مالی دانشگاه‌ها هم می‌تواند اجرایی شود. مهم‌تر اینکه در این بین اگر ظرفیت سازمانی و حمایت سیاسی گسترده از تامین مالی آموزش عالی وجود داشته باشد، مردم و رسانه‌های گروهی باید ضرورت اجرای این‌گونه برنامه‌ها را درک کرده و از سیاست‌های اعلام شده در این رابطه پشتیبانی کنند تا طرح‌های حمایت مالی با قدرت اجرا شود.
منابع مالی دانشگاه‌ها در ایران
شیوه تامین منابع مالی دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی در ایران نیز از همان محل پنج منبع کلی صورت می‌گیرد اما باید گفت تامین مالی آنها به طور عمده به شهریه دریافتی از دانشجویان وابسته است. این در حالی است که مبلغ شهریه فقط می‌تواند تا یک سقف محدود افزایش یابد و افزایش بی‌رویه و بی‌حساب و کتاب آن نیز می‌تواند آثار سوء در جذب دانشجو و آینده تحصیلی آنها داشته باشد.
استارتاپ‌ها منابع مالی جدید دانشگاهی
امروزه در راستای تامین منابع مالی دانشگاه‌ها و اشتغالزایی دانشجویان بحث جدیدی مطرح شده و آن استفاده از استارتاپ‌ها است. استارتاپ‌ها یا شرکت‌های نوپای دانش‌بنیان در اصطلاح کسب‌و‌کارهایی هستند که اغلب حول محور تکنولوژی‌های جدید شکل گرفته و از پتانسیل بالایی برای رشد برخوردارند. ایده ایجاد شرکت‌های دانش‌بنیان در ایران به گفته رضا روستا‌آزاد، رئیس سابق دانشگاه صنعتی شریف، برگرفته از طرحی است که در دانشگاه MIT آمریکا به خوبی اجرا شده و پیشرفت مناسبی را برای دانشگاه به ارمغان آورده است. در این الگوی پیشرفت، با تاسیس شرکت‌های دانش‌بنیان برای مراکز آموزشی کسب درآمد می‌کنند. با این حال باید به این نکته نیز اشاره کنیم که ممکن است بعضی دانشگاه‌ها در زمینه کسب منابع مالی و درآمدزایی توانمندی بهتری داشته باشند اما این مساله به نحوی نیست که بتواند درآمد اختصاصی برای دانشگاه‌ها داشته باشد. بنابراین دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی در این زمینه تحت‌فشار خواهند بود و نتیجه آن در مخارج دانشگاه و هزینه حق‌التدریسی‌ها نمود پیدا خواهد کرد.
دانشگاه‌ها و قطع وابستگی به شهریه
در شرایط کنونی و با کاهش‌تعداد دانشجویان در دوره کارشناسی، برای درآمدزایی دانشگاه‌ها هیچ راهی نیست جز شهریه دانشجویان. شهریه در حال حاضر تنها منبع درآمد دانشگاه‌های خصوصی و نیمه‌دولتی است و قطع وابستگی به شهریه در این دانشگاه‌ها ساز‌و‌کار خاصی را می‌طلبد. پس دانشگاه‌ها باید در بخش تحصیلات تکمیلی با تقویت کارآفرینی و ایجاد شرکت‌های نوپا - که می‌توان از آنها در دوره کارشناسی هم بهره برد- منابع مور نیاز خود را تامین کنند. در این رابطه برخی از دانشجویان در دوره کارشناسی، با راه‌اندازی استارتاپ‌ها و شرکت‌های نوپا از این طریق به کسب درآمد می‌پردازند. از طرفی باید -همان‌طور که در دیگر کشورها مرسوم است- برای دانشجویان محقق، حق پژوهشگری قائل شوند.
* نویسنده : زهره بخشی‌پور روزنامه‌نگار
مطالب پیشنهادی
