نیمه پر تحقیقات دانشگاهی در سالی که گذشت
دستاوردهای فناورانه دانشگاه های سراسری
بومی‌سازی «جی‌پی‌اس» توسط دانشگاه مالک اشتر
قطعا یکی از مهم‌ترین تکنولوژی‌ها در دنیای امروز «جی‌پی‌اس» است؛ تکنولوژی‌ای که تمام نقل‌وانتقالات امروز دنیا چه در عرصه هوا، چه زمین و دریا را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد و قطعا بومی‌سازی این تکنولوژی یکی از مهم‌ترین اتفاقات در عرصه علمی کشور به شمار می‌رود؛ اتفاقی که به دست محققان دانشگاه صنعتی مالک اشتر رقم خورد. محققان این دانشگاه موفق به طراحی و بومی‌سازی موقعیت‌یاب زمین پایه شدند که می‌تواند جایگزین مناسبی برای «جی‌پی‌اس» باشد؛ موقعیت‌یابی‌ای که به گفته احیا یاوری، مجری طرح، تمامی فناوری‌های لازم از جمله فرستنده، گیرنده، سامانه‌های کنترل، شبیه‌سازی و طراحی را دارد. این طرح برای اولین بار در کشور اجرایی شده است؛ طرحی که به واسطه آن دیگر نیازی به استفاده از «جی‌پی‌اس» در کشور نداریم و می‌توان خدمات اصلی در این رابطه را به صورت بومی در کشور ارائه کرد. طراح این موقعیت‌یاب می‌گوید: «فرستنده این سامانه‌ای که طراحی کرده‌ایم، برخلاف مکان‌یاب‌های فعلی در فضا نیست و روی زمین قرار می‌گیرد؛ علاوه‌بر آن این سامانه در برابر اختلالات و شرایط جوی مقاوم است و در هر شرایطی سرویس مطمئنی ارائه می‌کند.»
مخاطبان اصلی موقعیت‌یاب دانشگاه صنعتی مالک اشتر وزارت مخابرات، نیرو، راه و ترابری و صنایع نظامی هستند؛ طرحی که طراحان آن درصدد اجرایی کردن آن در چند نقطه کشور هستند.
بهره‌برداری از نسل سوم شبکه علمی کشور توسط دانشگاه جندی‌شاپور
یازدهم تیرماه امسال بود که نسل سوم شبکه علمی کشور با حضور وزرای علوم و ارتباطات مورد بهره‌برداری قرار گرفت؛ شبکه‌ای که شاهراه اجرایی نقشه جامع علمی کشور به شمار می‌رفت و با هدف ارائه خدمت‌های جدید ارزش افزوده، محتوایی و اطلاعاتی ایجاد شده بود؛ هشت ماه بعد از آن دانشگاه جندی‌شاپور راه‌اندازی نسل سوم این شبکه را در استان خوزستان عهده‌دار شد؛ شبکه‌ای که می‌تواند هزینه‌های پهنای باند اینترنت را حدود ۵۰ درصد کاهش دهد و تنها دانشگاه‌ها، پارک‌های علم و فناوری، مراکز تحقیقاتی، مراکز رشد و حوزه‌های علمیه این استان می‌توانند از آن استفاده کنند. محمدرضا عصاری، رئیس دانشگاه صنعتی جندی‌شاپور دزفول درباره این شبکه گفت: «نسل سوم شبکه علمی کشور در دانشگاه صنعتی جندی‌شاپور برای نخستین بار در استان راه‌اندازی شده است.» او ادامه داد: «شبکه علمی در جهان حاوی مجموعه اطلاعاتی است که پژوهش به‌عنوان بخش آینده‌ساز کشور، برنامه‌های تحقیقاتی، خدمات و اطلاعات غیرقابل دسترس برای عموم را به اشتراک می‌گذارد؛ از این رو دسترسی به شبکه‌های علمی تابع شرایط مشخصی بوده و در سطح کشور و مجموعه‌های بین‌المللی و فرهنگی همسو و هم‌هدف ایجاد شده، توسعه پیدا کرده و مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرند.»
ورود دانشگاه علم و صنعت به آلودگی‌های نفتی
هرگاه اسم نفت به میان می‌آید، آلودگی‌های ناشی از آن نیز در ذهن‌ها نقش می‌بندد؛ آلودگی‌ها هر ساله جان میلیون‌ها جاندار را در معرض خطر قرار می‌دهد و همه کشورها راه‌حل‌های مختلفی را برای مقابله با آن امتحان می‌کنند. دانشگاه علم و صنعت امسال دستگاهی را تولید کرده که به وسیله آن می‌توان لکه‌های نفتی را از سطح آب جمع‌آوری کرد؛ دستگاهی که ساخت نمونه آزمایشگاهی آن دو سال قبل در دانشگاه انجام شد و یک سال بعد، طی قراردادی که مابین دانشگاه علم و صنعت ایران و سازمان بنادر و کشتیرانی منعقد شد، نمونه صنعتی آن در گروه نانوفناوری و در آزمایشگاه سیستم‌های هوشمند دانشکده فناوری‌های نوین تولید و تحویل شد.
این دستگاه نه‌تنها ابعاد کوچکی دارد، بلکه با سرعت بسیار بالایی می‌تواند آلودگی‌های نفتی را حتی در غلظت‌های بسیار کم از روی سطح آب جمع‌آوری کند. یکی دیگر از مزیت‌های این دستگاه، قابلیت لحاظ کردن نفت سبک، متوسط و سنگین و جمع‌آوری هر سه دسته آلودگی است.
روش جدید دانشگاه گیلان برای حذف آلاینده‌های دارویی
یکی از نگرانی‌های انسان امروزی، وجود ترکیبات سمی در پساب صنایع داروسازی است؛ نگرانی‌ای که هرساله و با توجه به تولید داروهای جدید، بیشتر می‌شود و نه‌تنها جان انسان‌ها را تهدید می‌کند، بلکه اکوسیستم ما را نیز به خطر می‌اندازد؛ موضوعی که محققان مختلف در سراسر دنیا راه‌حل‌های مختلفی را برای آن ابداع کرده‌اند. محققان دانشگاه گیلان این بار حذف آلاینده‌های دارویی از پساب صنایع داروسازی را با استفاده از فناوری نانو اجرایی کردند.
حجت‌ا... زمانی، محقق دانشگاه گیلان درباره این طرح گفت: «به‌منظور افزایش کارایی این روش از نانوذرات اکسیدآهن استفاده شده و از آنجا که میکروارگانیسم‌ها قابلیت بالایی در حذف ترکیبات آلاینده از محیط‌های آبی از خود نشان می‌دهند، در این پژوهش از میکروارگانیسم‌های تثبیت‌شده روی بسترهای پلیمری برای حذف داروی سیتوتوکسیک پکلی‌تکسل استفاده کرده‌ایم.»
او ادامه می‌دهد: «حضور نانوذرات اکسیدآهن موجب می‌شود این نانوذرات از طریق گروه‌های عاملی خود با مولکول‌های دارو پیوند برقرار کرده و منجر به افزایش غلظت این مولکول‌ها در محل حضور میکروارگانیسم‌ها شوند؛ بنابراین دسترسی میکروارگانیسم‌ها به مولکول‌های دارو بیشتر شده و بازدهی فرآیند حذف بالاتر می‌رود.»
افتتاح اولین آبخوان مصنوعی در دانشگاه صنعتی شاهرود
بحث خشکسالی و کمبود منابع آبی دیگر به یکی از بحرانی‌ترین مسائل کشور تبدیل شده است؛ مساله‌ای که قطعا زندگی بسیاری از جانداران در حیات وحش ایران را بیش از مردم به خطر می‌اندازد؛ از این رو دانشگاه صنعتی شاهرود اولین آبخوان مصنوعی برای تامین آب شرب مصرفی در مقیاس کوچک را در پردیس معدن آموزشی این دانشگاه راه‌اندازی کرده است؛ آبخوانی که با هدف تامین دائمی آب با کیفیت بالا برای این پردیس و تامین آب شرب دائمی با کیفیت بالا برای حیات وحش ساخته شده است، در حالی که در بسیاری از آبخوان‌های آبرفتی مقدار تغذیه سالانه کمتر از ۱۰ درصد بارش سالانه است و تقریبا تمام بارش به صورت تبخیر از دسترس خارج می‌شود.
غلامحسین کرمی، دانشیار دانشکده علوم زمین این دانشگاه درباره این طرح می‌گوید: «برای جذب حداکثری بارش در محل آبخوان و نیز استفاده مناسب از این آب از فیلترهای تغذیه‌ای مناسب استفاده شد و با توجه به استفاده از آب آن به‌عنوان شرب، شرایط صافی طوری طراحی شده که به کف آبخوان منتقل شود و به وسیله لوله‌ای به بیرون انتقال یابد.»
راه‌اندازی سامانه هوشمند تشخیص بیماری‌های مادرزادی توسط دانشگاه امیرکبیر
درمان زودهنگام بیماری همیشه یکی از آرزوهای پزشکان و بیماران بوده و خواهد بود؛ آرزویی که پژوهشگران مختلف را نیز پای کار آورده تا بتواند به پزشکان در تشخیص زودهنگام بیماری‌ها کمک کند؛ راه‌اندازی «سامانه هوشمند تشخیص بیماری‌های مادرزادی قلبی کودکان» یکی از دستاوردهای دانشگاه امیرکبیر به شمار می‌رود؛ سامانه‌ای که با بهره‌گیری از تجهیزات سخت‌افزاری و نرم‌افزاری مجهز، ضمن دریافت سیگنال‌های صوت از قلب کودکان، سالم یا بیمار بودن قلب کودک را تشخیص می‌دهد. این سامانه در کلینیک‌ها، مراکز آموزشی مانند مهدکودک‌ها، دبستان‌ها و مدارس و مراکز آموزشی دانشگاهی کاربرد دارد.
همکاری دانشگاه خواجه نصیرالدین طوسی و تهران در ثبت اختراع سیستم برداشت و ارزیابی راه
محققان دانشگاه خواجه نصیرالدین طوسی با همکاری دانشگاه تهران و مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی سیستم برداشت و ارزیابی راه با قابلیت پشتیبانی از روش‌های ترکیبی تصویری و ارتعاشی (VV3- DR) را با هدف بهره‌برداری در حوزه مدیریت ارزیابی راه‌ها تولید کردند؛ این سیستم ابزار کاربردی چندمنظوره‌ای است که برای برداشت و ارزیابی وضعیت خرابی‌های سطحی روسازی به همراه وضعیت ظاهری زهکشی و شانه، علائم ایمنی و تجهیزات (تابلوها، انواع حفاظ‌ها، گاردریل و...) و جهت ارزیابی سطحی وضعیت ابنیه فنی چون تونل و هر آنچه در حریم نزدیک به سواره‌رو و پیاده‌رو راه‌های برون‌شهری و درون‌شهری قرار دارد، مورد استفاده قرار می‌گیرد.
این سیستم چندمنظوره دارای مزیت‌های مختلفی است؛ دسترسی آسان، امکان حمل و نصب روی هر خودرو، سبک بودن، تغییر و تنظیم ابعاد و ارتفاع و زاویه دید نسبت به سطح برداشت و حریم راه و شعاع عملیاتی و دید قابل توجه برداشت، قابلیت پشتیبانی از روش‌های مختلف برداشت وضعیت راه (تصویری و ارتعاشی) و ایجاد بستر مناسب جهت اندازه‌گیری و بازرسی علائم و تجهیزات به صورت نیمه اتوماتیک تنها بخشی از ویژگی‌های آن به شمار می‌رود.
سهم بالای دانشگاه آزاد اسلامی در تولید محصولات فناورانه و علمی کشور
در این میان سهم دانشگاه آزاد اسلامی نیز در تولیدات محصولات فناورانه و پیشرفت علمی کشور قابل توجه است؛ سهمی که واحدهای مختلف دانشگاهی این دانشگاه آن را عهده‌دار هستند و در هجدهمین دوره نمایشگاه دستاوردهای پژوهش، فناوری و فن‌بازار که در آذر ماه امسال برگزار شده بود، مهم‌ترین دستاوردهای خود را به نمایش گذاشتند، البته این همه اقدامات دانشگاه آزاد اسلامی نیست؛ چراکه این دانشگاه براساس اطلاعات پایگاه طلایه‌داران علم تامسون رویترز در حوزه تولید مقالات علمی، پژوهشی و فناوری نیز طی دو سال اخیر رشد چشمگیری داشته است. در ذیل به برخی از مهم‌ترین دستاوردهای این دانشگاه اشاره شده است.
تولید «موتور تشخیص هویت براساس چهره» در دانشگاه آزاد اسلامی
ساخت «موتور تشخیص هویت براساس چهره» یکی از دستاوردهای دانشگاه آزاد اسلامی است که توسط رضا واحدی، دانش‌آموخته کارشناسی‌ارشد در رشته سیستم‌های اطلاعاتی واحد الکترونیک این دانشگاه تولید شده است. او درباره این محصول به «فرهیختگان» می‌گوید: «حدود 6 سال است روی این موتور کار کرده‌ایم و محصول صددرصد ایرانی است. این محصول کاربردهای مختلفی دارد؛ کنترل ورود و خروج، اپ‌های موبایلی و سیستم‌های متنوع دیگر و حتی تشخیص اشیا.» واحدی در ادامه گفت: «اولین جایی که آمدیم و نرم‌افزار را نصب کردیم، یک شرکت داروسازی برای کنترل آزمایشگاه بوده است، چون در آنجا اسناد مهمی داشتند که این محصول می‌توانست گزارش کاملی از ورود و خروج افراد را به کارفرما بدهد.» او معتقد است: «این محصول نمونه داخلی ندارد، شرکت‌هایی هم که مشابه این سیستم را نصب کرده‌اند، از خارج وارد کرده‌اند و آیتم‌هایی هم که روی محصول نصب‌شده محدود است، این در حالی است که محصول ما، دسترسی‌های زیادی را در اختیار کاربر قرار می‌دهد؛ از جمله شناسایی جنسیت، نوع صورت و... که این ویژگی‌ها باعث می‌شود فریب دادن نرم‌افزار را به صفر برساند. ما حتی می‌توانیم عمق تصویر از جمله پلک زدن را تشخیص دهیم تا خطاها و فریب‌های احتمالی به حداقل برسد.»
تولید موتوری بدون هیچ‌گونه آلودگی در واحد دورود
دانشگاه آزاد اسلامی ید طولایی در تولید خودروهای بدون آلودگی دارد؛ «یوز» اولین خودروی پاک دانشگاه آزاد اسلامی واحد قزوین است؛ با این حال دانشجوی سایر واحدها نیز از این حوزه عقب نماندند و امسال دانشجوی واحد دورود موتوری را اختراع کرد که حتی نیاز به انرژی پاک نیز ندارد و در واقع بدون هیچ‌گونه سوختی کار می‌کند. سهراب بادفر، مخترع این موتور به «فرهیختگان» می‌گوید: «ساخت موتور الکترومغناطیسی تک‌سیلندر بدون سوخت در این مرکز یک سال طول کشید؛ این اختراع یک موتور الکترومغناطیسی یا یک سرسیلندر الکترومغناطیسی است که چهار عدد آهنربا دارد، در فرآیند انتقال نیرو توسط این آهنرباها تنها سرسیلندر موتور خودرو باید تعویض شود و پیستون‌ها با نیروی دافعه و جاذبه حاصل از مگنت شدن آهنربا، بالا و پایین می‌شوند. البته مهندسان مکانیک می‌دانند که بالا و پایین شدن پیستون‌ها شبیه رکاب زدن یک دوچرخه‌سوار، باعث گردش و ایجاد نیروی دورانی در میل‌لنگ می‌شود؛ میل‌لنگ نیز با چرخش مداوم خود موتور را به حرکت وامی دارد.» او درباره نحوه کارکرد این موتور ادامه می‌دهد: «فرامینی از ICU موتور خودرو برای جرقه زدن به رله دوبل ارسال می‌شود. این بار رله موجود در سرسیلندر نیز را تحریک کرده و پیستون‌های 1و4 و 2و3 با هم تحریک می‌شوند و به این ترتیب آهنربای تخت گرد پرچ‌شده روی پیستون خاصیت مغناطیسی ایجاد می‌کند. درنهایت به تبعیت از آهنرباهای موجود در سرسیلندر، بالا و پایین می‌شوند و موتور قابلیت حرکت را به چرخ‌ها می‌دهد.»
زانوی رباتیکی که به کمک انسان‌ها می‌آید
ورود دانشگاه آزاد اسلامی در حوزه رباتیک نیز از دیگر محصولات دانشگاه است؛ بهرام رضایی، دانشجوی دانشگاه واحد تبریز زانوی رباتیک را تولید کرده است؛ رباتی که به گفته تولیدکننده آن، کارایی‌اش برای افرادی است که زانوهای آنها آسیب‌دیده یا افرادی که روی زانوی خود عمل جراحی کرده‌اند. او درباره کاربردهای این محصول می‌گوید: «یکی از کاربردهای دیگر این محصول در فیزیوتراپی است. افرادی که زانوهای خود را عمل جراحی می‌کنند، باید توسط فرد دیگری زانوهای خود را باز و بسته کنند تا رگ‌ها و تاندون‌ها آسیب نبیند. این محصول می‌تواند پس از فرامینی که دریافت می‌کند، این اقدام را به صورت خودکار انجام دهد.»
ساخت دستگاهی برای نفوذ و مهاجرت یون کلر در بتن توسط واحد قزوین
دانشگاه آزاد اسلامی واحد قزوین نیز که خود وزنه‌ای در تولید محصولات جدید فناورانه و علمی محسوب می‌شود، امسال محصولات متنوعی را در حوزه‌های مختلف تولید کرده که یکی از آنها دستگاه «نفوذ و مهاجرت یون کلر در بتن» است؛ امیر یاوری، پژوهشگر و مسئول فنی مرکز تحقیقات صنعت ساختمان این واحد دانشگاهی در این باره به «فرهیختگان» می‌گوید: «این دستگاه یکی از تست‌های مهم و معتبر برای دوام بتن است و برای مناطقی که در معرض حملات یون کلر ازجمله سواحل، اسکله‌ها و لوله‌های انتقال انرژی که استهلاک بتن خیلی بالاست، استفاده می‌شود.» او ادامه می‌دهد: «این محصول این امکان را دارد که در آزمایشگاه‌ها و پیمانکاری‌هایی که در عرصه ساختمان مشغول به کار هستند به کار گرفته شود و از نقاط قابل توجه این محصول 6 سلول بودن آن است؛ از طرف دیگر در برنامه‌نویسی آن یک‌سری استانداردهایی را قرار داده‌ایم که اپراتور می‌تواند مقادیر آزمایشی به هر مقدار به دستگاه بدهد و آن را مورد ارزیابی قرار دهد.» البته همانطور که در ابتدا عنوان شد؛ دانشگاه آزاد اسلامی در بحث تولید مقالات علمی و پژوهشی نیز پیشرفت خوبی را داشته است؛ پیشرفت هایی که دو نمودار ذیل حکایت از آن دارند.
جایگاه شرکت های دانش بنیان در حرکت علمی
البته تمام اختراعات و تولید محصولات فناورانه از سوی دانشگاه‌های کشور صورت نگرفته است، چراکه شرکت‌های دانش‌بنیان هر چند عمر زیادی ندارند، توانستند اقدامات خوبی را در راستای پیشرفت علمی کشور داشته باشند؛ پیشرفت‌هایی که حوزه‌های مختلف دارویی، فناوری و مهندسی را شامل می‌شود که در ذیل نگاهی هر چند کوتاه به آنها خواهیم داشت.
تولید داروی اسپری درمانی میگرن توسط شرکت دانش‌بنیان
به گفته متخصصان شرکت دانش‌بنیان «میم دارو» داروی درمان قطعی میگرن وارد مرحله تولید صنعتی شد؛ دارویی که از ترکیب 20 نوع گیاه دارویی ساخته شده و بعد از سال‌ها کار تحقیقاتی این شرکت، به مرحله تولید صنعتی رسیده است. «میگرن کات» به صورت افشانیه‌ای برای بینی است که هم خاصیت تسکین‌دهنده درد و هم خاصیت درمان قطعی برای مبتلایان به میگرن را دارد. فرید سمسارها، مدیر تحقیق و توسعه این شرکت دانش‌بنیان در این باره می‌گوید: «داروی میگرن کات یک داروی طبیعی برای درمان میگرن محسوب می‌شود و فرآیند ثبت آن حاصل 6 سال تحقیق و توسعه و انجام کارآزمایی بالینی روی 300 بیمار میگرنی است.» او ادامه می‌دهد: «این دارو از سوی 300 بیمار پس از استفاده شده و هیچ گونه عوارضی مشاهده نشده است و البته خیلی عجیب هم نیست، چراکه این ترکیب برآمده از طبیعت و فارغ از ترکیبات شیمیایی است.»
سامانه پایش و مکان‌یابی منابع سیگنال توسط شرکت دانش‌بنیان
شرکت دانش‌بنیان «رسا‌پرداز آینده» نیز یکی دیگر از شرکت‌هایی است که توانسته در حوزه فناورانه محصول جدیدی را برای کشور تولید کند؛ «نخستین سامانه پایش و مکان‌یابی منابع سیگنال» نام محصول تولید شده توسط این شرکت است، محصولی که در حوزه مکان یابی و پایش فضای فرکانسی از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. اسماعیل وحدتی، مدیرعامل این شرکت دانش‌بنیان در این باره می‌گوید: «محصول تولیدشده در زمینه مانیتورینگ و مکان‌یابی منابع سیگنال است که در خشکی یا خطوط ساحلی قابل‌نصب و بهره‌برداری است و طراحی و ساخت AIS در زمینه مانیتورینگ سواحل و کنترل سبب تولید دانش فنی و ساخت محصولات دیگری نیز می‌شود که دارای کاربردهای مستقیم در شناورهاست.»
* نویسنده : زهرا رمضانی روزنامه نگار
مطالب پیشنهادی
