نرسی قربان کارشناس و تحلیلگر بازار نفت در گفت‌وگو با «فرهیختگان» :«فرهیختگان» در گفت‌وگویی با نرسی قربان، کارشناس اقتصاد انرژی به بررسی آینده طلای سیاه پرداخته است. قربان در این گفت‌وگو می‌گوید: «تقاضا برای نفت یکی از عوامل مهم قیمت است و اگر دنیا احساس کند رشد اقتصادی در جهان بالا رفته است، طبعا زمینه برای سرمایه‌گذاری نفتی هم مهیا شده و قیمت‌ها بالا می‌رود و این مساله طبیعی است.»
بعد از برجام هم در نفت با ما همکاری نمی‌کنند
به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، در سال‌های گذشته سازمان اوپک به واسطه یکه‌تازی در اتخاذ تصمیمات نفتی جهان از جایگاه بالایی به‌عنوان یک کارتل بزرگ نفتی برخوردار بود؛ جایگاهی که نه‌تنها به‌عنوان تنظیم‌کننده بازار که گاهی در نقش تعیین‌کننده قیمت نفت ظاهر می‌شد و از این رو نقش و تاثیر بسزایی در مراودات جهانی برعهده داشت، اما حالا چند سالی است که وضعیت فرق کرده است. نقش کشورهای خارج از اوپک در تعیین قیمت طلای سیاه افزایش یافته و حالا این فقط کشورهای عضو اوپک نیستند که در این موضوع ایفای نقش می‌کنند. چندی پیش و در نشستی که با حضور نمایندگان کشورهای صادرکننده نفت اعم از وزرای اوپکی و غیراوپکی برگزار شد، تصمیمات مهمی اخذ شد که براساس آن قرار شد توافق کاهش تولید تا پایان سال ٢٠١٨ تمدید شود. بسیاری این مساله را باعث افزایش قیمت نفت می‌دانند و برخی آن را دلیل ثبات قیمت در ماه‌های آینده. در این راستا «فرهیختگان» در گفت‌وگویی با نرسی قربان، کارشناس اقتصاد انرژی به بررسی این موضوع و آینده طلای سیاه پرداخته است. قربان در این گفت‌وگو می‌گوید: «تقاضا برای نفت یکی از عوامل مهم قیمت است و اگر دنیا احساس کند رشد اقتصادی در جهان بالا رفته است، طبعا زمینه برای سرمایه‌گذاری نفتی هم مهیا شده و قیمت‌ها بالا می‌رود و این مساله طبیعی است.» متن کامل این گفت‌وگو در ادامه از نظرتان می‌گذرد.
به نظرتان تنش‌ها و دشمنی‌های موجود با ایران چقدر می‌تواند در مساله سرمایه‌گذاری در صنعت نفت ما اثرگذار باشد. گفته می‌شود تنش‌ها و دشمنی‌های ترامپ و هم‌پیمانانش علیه ایران باعث ترس سرمایه‌گذاران از حضور در صنعت نفت ایران شده و به‌عنوان یک عامل بازدارنده مطرح است. به نظر شما این مساله چه تبعاتی می‌تواند برای صنعت نفت ایران داشته باشد؟
قطعا همین‌طور است و دشمنی‌ها و تنش‌ها در این مسیر تاثیر دارد. خب طبیعتا وقتی سرمایه‌گذاری در منابع نفتی ما انجام نشود و قراردادهای نفتی جدیدی با شرکت‌های بزرگ منعقد نشود، تولید نفت ما نیز افزایش پیدا نمی‌کند، لذا حداقل باید جلوی کاهش تولید را با استفاده از حوزه‌های جدید نفتی گرفت، اما اگر این موارد محقق نشود، احتمالا تاثیرگذار است و در درازمدت تولید ما کاهش خواهد یافت.
البته در این میان بسیاری از صاحب‌نظران نیز معتقدند این تنش‌ها و دشمنی‌ها مساله جدیدی نیست، پس نمی‌توان گفت تاثیر آنچنانی بر میزان سرمایه‌گذاری و صنعت نفت ما داشته باشد.
کاملا درست است. من هم قبول دارم که این دشمنی‌ها مساله جدیدی نیست و آمریکا سال‌هاست ایران را تحریم کرده، ولی آنچه جدید است، مسائل بعد از برجام است، زیرا بعد از برجام ما امیدوار بودیم مسائل ما با دنیای مالی غیر از آمریکا به نتایج مثبتی برسد و در واقع این مشکلات حل شود، اما دنیای مالی به خاطر عدم اطمینانی که آمریکا در فضای جهانی ایجاد کرده است که آیا از برجام خارج می‌شود یا نه، هنوز حاضر به همکاری با ما نیست و بحث و گفت‌وگو پیرامون این مساله به سرانجام نرسیده است. درحقیقت این عدم اطمینان سبب شده مسائل به ضرر ما تمام شود. تنها راهی که ما داریم این است که با بسته‌های تشویقی سعی کنیم سرمایه‌گذاران را جذب کنیم که به‌رغم همه این مسائل به ایران وارد شوند.
با توجه به افزایش نقش کشورهای غیراوپکی صادرکننده نفت، دیگر اوپک نمی‌تواند قیمت نفت را تعیین کند، اما در عین حال تصمیماتش همچنان تا حدودی در قیمت جهانی نفت موثر است. باتوجه به این مساله کشوری مثل عربستان که از کشورهای بزرگ و تاثیرگذار عضو اوپک محسوب می‌شود، چقدر می‌تواند در تعیین قیمت نفت نقش داشته باشد؟
عربستان نه‌تنها یک تولیدکننده بزرگ است که بزرگ‌ترین صادرکننده نفت نیز به شمار می‌رود. از طرفی آمریکا یک تولیدکننده بزرگ و روسیه هم یک صادرکننده بزرگ است، اما باید اذعان داشت بدون شک عربستان بزرگ‌ترین یا یکی از بزرگ‌ترین صادرکنندگان نفت است که در این مساله تاثیرگذاری فراوانی دارد، لذا همان‌طور که اشاره کردم، می‌تواند عرضه نفت را در بازار افزایش یا کاهش دهد که این موضوع خیلی مهم است.
با توجه به نقش مهم عربستان، به نظرتان کشورهایی مثل ایران و روسیه به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین صادرکنندگان اوپکی و غیراوپکی نفت چه نقشی می‌توانند در این زمینه داشته باشند؟
همان‌طور که اشاره کردید، روسیه عضو اوپک نیست. روسیه قراردادی جداگانه با اوپک منعقد و ایجاد اوپک جدیدی را مطرح کرده است تا بتوانند با غیراوپکی‌ها هم تعامل داشته باشند، لذا تصمیماتش خیلی مهم و تاثیرگذار است، ولی تصمیمات ایران آنقدر مهم نیست. علتش هم این است که صادرات ما حدود دو میلیون بشکه در روز است. اگر هم درنهایت این میزان را بالا و پایین کنیم، بیشتر از 10 درصد بالا و پایین نخواهد رفت. البته می‌توانیم آن را صفر کرده و صادر نکنیم، ولی معمولا این کار را نمی‌کنیم و میزان افزایش و کاهش صادرات ایران در حال حاضر خیلی زیاد نخواهد بود و درنهایت زیر 500 هزار بشکه است. در نتیجه تاثیر عمده‌ای نیز روی بازار نخواهد گذاشت.
اخیرا نشستی میان وزرای اوپکی و غیراوپکی برگزار شد و درباره تمدید کاهش عرضه نفت توافقی صورت گرفت. به اعتقاد شما این مساله می‌تواند چه تاثیری بر قیمت نفت و بازار داشته باشد؟
باید در نظر داشته باشید که این‌گونه مسائل تاثیر خودش را قبل از اینکه مطرح شود، روی بازار می‌گذارد و این موضوع مساله‌ای نیست که بخواهد بعد از یک ماه تاثیر خود را بگذارد. لذا باید این مهم را در نظر بگیریم که تصمیمات اوپک حتی قبل از اینکه عملی شود، تاثیر خود را در بازار می‌گذارد. بنابراین خیلی سریع اتفاق می‌افتد. ضمن اینکه مطابق گفته خودتان کاهش تولید نفت ادامه همان تصمیم گذشته بوده و تصمیم جدیدی نیست، بلکه تداوم یک تصمیم قبلی است. اما اگر گفته می‌شد تولید را افزایش می‌دهیم یا تولید را کمتر می‌کنیم، روی بازار اثر می‌گذاشت. پس فراموش نکنید که این روند حساب‌شده بود و در گذشته مطرح شده و موضوع جدیدی هم نیست.
اما بسیاری عنوان می‌کنند این تصمیم روی قیمت نفت تاثیرگذار بوده و باعث شده قیمت نفت افزایش پیدا کند، تحلیل شما از این موضوع چیست؟
نفت تا 70 دلار افزایش پیدا کرد و حتی مقداری بالاتر هم رفت و بعد مجددا به 62 و 63 دلار در هر بشکه رسید. حالا دوباره به 67 دلار برگشته و این نوساناتی است که به خاطر مسائل مختلف در بازار اتفاق می‌افتد و نمی‌توان گفت این تغییرات قیمتی صرفا به خاطر تصمیمات اوپک است. فراموش نکنید که تقاضا برای نفت یکی از عوامل مهم در تعیین قیمت است. اگر دنیا احساس کند رشد اقتصادی دنیا بالاست و پیش‌بینی‌ها حکایت از بالا رفتن رشد اقتصادی داشته باشد، طبیعتا زمینه برای سرمایه‌گذاری‌های نفتی نیز مهیا می‌شود، پس اگر این حس در بازار ایجاد شود، قیمت‌ها بالا می‌رود و این مساله موضوعی طبیعی است، اما این موضوع در یک طرف قضیه قرار دارد و عرضه اوپک در طرف دیگر قضیه است. اما اگر احساس شود آنچه اوپکی‌ها و غیراوپکی‌ها تولید می‌کنند افزایش پیدا کرده است، برای قیمت نفت روند معکوس دارد. در حال حاضر که اوپکی‌ها به تولید خود اضافه نکرده‌اند، ولی روند جهانی تقاضا نشان می‌دهد تولید کمی بالاتر از آن چیزی است که قبلا پیش‌بینی کرده بودند. بنابراین ما احساس می‌کنیم مقداری قیمت نفت در حال بالا رفتن است، اما اینکه بعدا چه خواهد شد بحثش جداست. اگر فرض کنید مسائل سیاسی پیش بیاید، صادرات کشوری تعطیل شده یا مشکل تکنیکی در یکی از حوزه‌های نفتی بزرگ پیش بیاید، شرایط تغییر خواهد کرد، یعنی همه این موارد به دلیل روزمرگی تاثیرگذار است، ولی به‌طور کلی عرضه و تقاضای جهانی و در وهله بعدی مسائل استراتژیک است که قیمت نفت را تعیین و تثبیت می‌کند.
همان‌طور که می‌دانید، بالغ بر 70 درصد درآمدهای ارزی ما ناشی از فروش نفت است. به اعتقاد شما این افزایش یا کاهش قیمت نفت چقدر می‌تواند بر متغیرهای اقتصاد کلان ایران و به‌تبع آن بر بودجه دولت و سیاست‌های مالی، تولید، اشتغال، رونق و رکود اقتصادی اثر گذاشته و نقش داشته باشد؟
ارز اصلی که ایران در اختیار دارد، از طریق نفت ایجاد می‌شود و در نتیجه اگر قیمت نفت و تولید ما پایین بیاید، در کل اقتصاد ما تاثیرگذار خواهد بود. البته این را هم باید در نظر داشت که وابستگی ما به درآمدهای نفتی اصلا خوب نیست و ما سال‌های سال است که می‌خواهیم این وابستگی را کم کنیم و در این مسیر تلاش‌هایی نیز صورت گرفته است و تا حدودی هم موفق بوده‌ایم، اما هنوز راه زیادی در پیش داریم. راه‌های کاهش وابستگی هم زیاد است و برای بیان آن نیاز است اقتصاددان‌ها بنشینند سال‌ها صحبت کنند تا راهکارها را پیدا کرده و در عین حال مطرح کنند.
به‌عنوان سوال پایانی و باتوجه به مسائلی که مطرح کردید، آینده بازار نفت را باتوجه به بحران‌های منطقه چطور پیش‌بینی می‌کنید؟
اشاره کردم که عرضه و تقاضا مهم‌ترین اصل است و بحران‌های منطقه‌ای مساله استراتژیک بعدی است. اگر بحران‌های منطقه زیاد باشد و به‌عنوان مثال شاهد تقابل کشورها باشیم، قطعا این موضوع در آینده بازار نفت تاثیر خواهد داشت. اما در حال حاضر این بحران وجود دارد و در قیمت‌ها هم دیده شده است.
مطالب پیشنهادی
