نقش بانک‌ها در اتفاقاتی مثل زلزله

به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، در روزهای اخیر برخی رسانه‌ها و افراد با کلامی عجیب ادعا کرده‌اند دولت نباید به آسیب‌دیدگان زلزله کرمانشاه کمک تسهیلاتی و وام‌های بلاعوض و تکلیفی بدهد. آنها با طرح این ادعا می‌گویند «آیا دولت هنوز به این نتیجه نرسیده که بخشی از مشکلات کنونی سیستم بانکی، تسهیلات تکلیفی و بدهی دولت به بانک‌هاست؟ مشکل ما این است که در این کشور همه تقصیرها، کم‌کاری‌ها، مشکلات ساختاری، ریسک‌ها و بلایای طبیعی باید از طریق دارایی نداشته بانک‌ها حل و فصل شود... .»

در همه‌جای دنیا مرسوم است وقتی بلایای طبیعی مانند سیل و زلزله پیش می‌آید، دولت‌ها فورا به مردم مستاصل و درمانده کمک کرده تا آنها را از حالت اضطرار وقت نجات دهند. در کشور ما نیز در برهه زلزله و سیل، دولت بانک‌ها را مکلف می‌کند تا وام با نرخ پایین به زلزله‌زدگان تخصیص دهد. درست است که دولت بانک‌ها را ملزم می‌کند با نرخ پایین تسهیلات ارائه دهد، اما سازمان برنامه و بودجه تعهد می‌کند که مابه‌التفاوت نرخ سود را به بانک‌ها پرداخت کند. دولت‌ها متاسفانه روشی غلط را در پیش گرفته‌اند و مابه‌التفاوت تعهدشده را پرداخت نمی‌کنند. به نظر می‌رسد اشکالی که برخی کارشناسان دارند به این قسمت است که دولت به تعهداتش در قبال بانک‌ها عمل نمی‌کند وگرنه چه کسی می‌تواند کمک کردن به زلزله‌زدگان را محکوم کند؟ کمک کردن به زلزله‌زدگان طبیعی و بلکه ضروری است. افرادی که در زلزله همه زندگی خود را از دست داده‌اند و داغدار از دست دادن عزیزان خود هستند، نیازمند کمک‌های دولت‌ هستند تا زندگی خود را از نو بسازند.

اگر دولت از طریق بانک‌ها کمک نکند پس از چه طریقی باید به آسیب‌دیدگان کمک کند؟ دولت یا باید از طریق منابع بودجه‌ای خودش در صورت مازاد یا از طریق اعطای تسهیلات به افراد مذکور کمک کند. یکی از راه‌های بسیار خوب وام‌دهی است؛ این روش بسیار منظم‌تر است فقط دولت باید مابه‌التفاوت نرخ متعارف تسهیلات و نرخ پایین اعطایی را در بودجه‌های سنواتی خود به بانک‌ها پرداخت کند.

البته به‌صورت مطلق نمی‌توان تسهیلات‌دهی را جهت جبران خسارات زلزله و امثالهم رد کرد. شبکه بانکی در سال حدود 500 هزار میلیارد تومان تسهیلات پرداخت می‌کند. بخشی از این مبلغ را برای حوادث غیرمترقبه در نظر می‌گیرد و سود متعارف آن را نیز دریافت می‌کند. اگر دولت بر منابع بانک فشار بیاورد و آن را مکلف کند که تسهیلات ارزان‌تری اختصاص دهد، حرف منتقدان درست است؛ اما وقتی دولت مابه‌التفاوت سود را به بانک بپردازد، برای بانک چه تفاوتی دارد که به فرد فرضی، وام پرداخت کند یا به یک زلزله‌زده خسارت‌دیده؛ مهم تعهد دولت است که باید عملیاتی شود.

در کشورهای دیگر هنگام بلایای طبیعی نیز از همین طریق و راه‌ها به آسیب‌دیدگان کمک می‌شود. در اقتصادهای مختلف منابع تامین خسارات طبیعی متفاوت است. در بعضی کشورها نظام بیمه‌ای و تامین اجتماعی بهتر و پیشرفته‌تر از کشور ماست. در اقتصادهای بزرگ پیش‌بینی این بلایا شده است؛ اما چون کشور ما بانک‌محور است، پس ابتدایی‌ترین و دست‌به‌نقدترین شیوه، شبکه بانکی است. همچنین در کشور ما بسیاری از امور بر محور بانک است، از طرفی بنگاه‌های بیمه‌ای ما آنقدر توسعه‌یافته نیستند و نمی‌توان برای جبران خسارات به بیمه‌ها و سازمان تامین اجتماعی فشار آورد، در نتیجه بهترین راه در شرایط فعلی کشور ما تسهیلات‌دهی شبکه بانکی است، البته برمبنای شرطی که عرض شد نه مانند وضعیت فعلی که دولت بیش از 50 سال است بدهی خود به شبکه بانکی را نمی‌پردازد. این رفتار دولت اشکال دارد.