به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، زلزله اخیر کرمانشاه مسائل و تبعات خاص خود را به همراه داشت. مهم‌ترین مساله‌ای که در این چند روز مورد توجه رسانه‌ها قرار گرفت نحوه امداد‌رسانی و مدیریت بحران بود. تقریبا همه رسانه‌ها به نوعی به بحران مدیریت بحران اشاره کردند. گزارش‌های واصله از وضعیت میدانی شهرهای زلزله‌زده هم این گمانه را تقویت می‌کند که به واقع پس از گذشت تجربه‌های متعدد بلایای طبیعی و مخصوصا زلزله در سالیان دراز، هنوز در مدیریت بحران و استفاده از تجربه‌های سابق برای کسب آمادگی در مواجهه با حوادث طبیعی نوعی ناکارآمدی در سیستم مدیریتی کشور به چشم می‌خورد.
در این میان حرکت سلبریتی‌ها و فعالان فضای مجازی در جمع‌آوری کمک‌های مردمی نیز بحث دیگری بود که در قضیه زلزله کرمانشاه نمود و ظهوری جدی پیدا کرد. کمک‌های مردمی در گذشته هم سابقه داشت و همواره مردم نوع‌دوست ایرانی در هر حادثه‌ای به هموطنان خود یاری می‌رساندند اما این بار و با گسترش فضای مجازی کمک‌های مردمی هم شکل و شمایل دیگری پیدا کرد و مردم با اعتماد به فعالان فضای مجازی کمک‌های خود را به حساب‌های اعلامی توسط آنان واریز کردند تا از این طریق به دست آسیب‌دیدگان برسد.
داود مهدوی‌زادگان، استاد پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در یادداشتی که در کانال تلگرامی خود منتشر کرده است با تسلیت به مناسبت زلزله اخیر کرمانشاه، در مورد نقش شبکه‌های اجتماعی و فراخوان‌های عمومی که از طریق این شبکه‌ها برای کمک‌رسانی به مردم آسیب‌دیده انجام شد، نکاتی را متذکر شده است.
مهدوی‌زادگان با بیان اینکه فضای مجازی محدود به کارکردهای مثبت نیست و پیامد‌های منفی نیز برای آن قابل تصور است، نوشته است: «دشمن ملت در فضای مجازی به سادگی حضور می‌یابد و افکار عمومی را به انحراف می‌کشاند و اسباب مسائلی در فضای عینی می‌شود. دیدیم که در همین چند روز گذشته چه حجم گسترده‌ای علیه طرح مسکن مهر به راه انداختند تا جایی که به مساله اول تبدیل شد و زلزله جنبه فرعی پیدا کرد. بدتر از این، برخی مسئولان دولتی نیز با سخنان نسنجیده در پدید آمدن این مساله نقش‌آفرینی کردند. شاید این کار آنان طبیعی به نظر‌آید. به هر حال، طرح مسکن مهر برای دولتی که هیچ ایده‌ای برای رفع بحران مسکن و مشکل بی‌خانمانی اقشار محروم به‌ویژه جوانان ندارد، بسیار تحقیر‌کننده است و لذا جایی باید با آن تسویه‌حساب کند ولی به نظرم انتخاب وقت زلزله برای این کار، بدترین انتخاب است.»
این استاد دانشگاه با اشاره به حرکت‌های خودجوش در فضای مجازی برای جمع‌آوری کمک‌های مردمی نفس این کار را در پدید آمدن همدلی و وحدت ملی ستودنی دانسته اما اضافه می‌کند: «پیرامون این کار خیر شاهد دو مساله مهم هستیم؛ مساله اول تفسیر چنین کاری است. دشمن ملت به‌شدت تلاش دارد میان حاکمیت و نهادهای مردمی و ملت بذر نفرت و جدایی بپاشد. او این فراخوان فضای مجازی را به بی‌اعتمادی مردم تفسیر می‌کند. در حالی که در هیچ کجای دنیا این اقدام مردمی به بی‌اعتمادی تفسیر نمی‌شود بلکه از آن با عنوان وفاق و همدلی دولت و ملت یاد می‌شود. تفسیر درست هم همین است. زیرا ملت می‌داند که دولت به تنهایی قادر به حل این‌گونه بحران‌های طبیعی نیست. پس تفسیر بی‌اعتمادی به دلایل محکمی نیاز دارد که تاکنون ارائه نشده است. بله وجود کم‌کاری دولتمردان را نمی‌توان انکار کرد، مثل بی‌اطلاعی مردم از حضور وزیر مسکن و شهرسازی در منطقه زلزله‌زده، ولی کم‌کاری دلیلی برای بی‌اعتمادی نیست. به‌ویژه که ملت شاهد فعالیت گسترده نیروهای مردمی ارتش و سپاه و انتظامی و بسیج در کنار کارگزاران دولتی هستند.»
مهدوی‌زادگان با بیان اینکه مساله دوم یک ماهیت عینی دارد، شکل‌گیری و تجربه‌های این چنینی کمک‌های مردمی و موفقیت‌آمیز بودن آن در اول انقلاب را متذکر شده است که در آن مساجد و مراکز خیریه نقشی اساسی ایفا کردند و در ادامه در مورد تجربه جدید این کار با استفاده از فضای مجازی نوشته است: «این کاری که در فضای مجازی به راه افتاده است، تجربه جدیدی است و سخت در بوته آزمایش قرار دارد. البته تا به دست آوردن اطلاعات عینی از این تجربه نمی‌توان به تحلیل علمی دقیقی رسید. ولی می‌توان به برخی گمانه‌های آسیب‌شناسانه اشاره کرد. متولیان این تجربه نباید گمان کنند که مبتکر چنین کاری هستند بلکه فعالان بی‌سر و صدای فضای خارجی بیش از حد تصور آنان در بسیج و جمع‌آوری کمک‌های مردمی موثرند. این تجربه اگر بخواهد به‌طور مستقل و طعنه‌آمیز عمل کند، خودبه‌خود بحران‌زا خواهد بود و از همین حالا می‌توان نوعی هرج و مرج و نابرابری توزیع کمک‌های مردمی در منطقه را پیش‌بینی کرد. هر اقدامی که متولیان این تجربه مجازی انجام می‌دهند باید در جهت همدلی و وفاق ملی باشد و نه در جهت هدف شوم دشمن ملت. هرگز مردم ایران کمک‌های توام با منت و نفرت را پذیرا نیستند.»
او در پایان اظهار امیدواری کرده است تا متولیان تجربه مجازی با دقت و تدبیر معقول در بارآوری مثبت این تجربه موفق عمل کنند.
* نویسنده : داود مهدوی‌زادگان استاد دانشگاه
مطالب پیشنهادی
