گزارشی از اظهارات مقامات آمریکایی و اروپایی پس از سخنرانی ترامپ
به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، اگرچه واگذاری تصمیم‌گیری درخصوص برجام به کنگره، گمانه‌های خروج علنی و یکجانبه آمریکا از توافق هسته‌ای را رقم زده است، اما به باور اکثریت کارشناسان، اظهارات مقامات آمریکایی بیش از آنکه نشان از ترک توافق داشته باشد، استفاده از برجام به مثابه دستاویزی برای قدم برداشتن به سمت اهداف زیاده‌خواهانه طرف‌های غربی را حکایت می‌کند. به عبارتی برخی معتقدند صحبت از مرگ توافق، صرفا به جهت راضی کردن طرف ایرانی به تب تغییر و ادامه سریال توافقات است.
بر همین اساس «لس‌آنجلس تایمز» حتی پیش از اظهارات اخیر ترامپ در گزارشی نوشت: «حقیقت این است که توافق (هسته‌ای) با وجود نقایصش آشکارا به نفع آمریکا است... آمریکا و متحدان آن باید احتمال تعامل (چانه‌زنی) با ایران در مذاکرات بابت تمدید زمان توافق یا اعمال محدودیت در برنامه موشکی بالستیک را نیز در نظر بگیرند.»
«رکس تیلرسون»، وزیر امور خارجه آمریکا نیز در ادامه اظهارات ترامپ، در مصاحبه با شبکه تلویزیونی «سی‌ان‌ان» تصریح کرد: «در توافق هسته‌ای می‌مانیم و با متحدان اروپایی‌مان همکاری می‌کنیم. ماندن در برجام همسو با منافع ماست. ما نمی‌خواهیم توافق را لغو کنیم».
تیلرسون همچنین در مصاحبه‌ای دیگر با شبکه «سی‌بی‌اس» با بیان اینکه براساس برجام طرف‌ها نمی‌توانند در توافق بازنگری کنند، گفت: «اما این به آن معنی نیست که ما نمی‌توانیم برای رفع بخش‌های مایه نگرانی، که برنامه موشکی، تاریخ انقضا و بندهای دیگر است وارد مذاکره شده و احتمالا توافقنامه‌ای دیگر به موازات این توافق به دست آوریم.»
«نیکی هیلی»، سفیر آمریکا در سازمان ملل متحد نیز در مصاحبه با شبکه «ان‌بی‌سی» سخن از اصلاح برجام به میان آورد و تاکید کرد: «هدف‌مان این نیست که از توافق خارج شویم. ما فقط می‌خواهیم اوضاع را بهتر کنیم.»
فارغ از اظهارات مقامات آمریکایی که با واکنش بلافاصله مقامات دولتی مواجه شد و در بیانیه وزارت امور خارجه نیز تاکید شد که «برجام نه قابل مذاکره مجدد است و نه قابل تغییر»، برخی از تحلیلگران حمایت طرف‌های دیگر توافق از برجام را به فال نیک گرفته و برجام بدون آمریکا را نیز از گزینه‌های روی میز و پیش رو می‌خوانند.
اگرچه امانوئل مکرون، نخست‌وزیر فرانسه حتی در بخشی از سخنرانی خود در مجمع عمومی سازمان ملل زمزمه‌هایی از ضرورت مذاکرات برای زمان انقضای برجام داشت و تصریح کرد: «من امیدوارم بتوانیم روی محدود کردن برنامه موشک‌های بالستیک ایران هم متمرکز شویم. ما باید روی راهکاری برای دوره پس از 2025 کار کنیم.»
وزیر خارجه انگلیس نیز پس از دیدار با رئیس سازمان انرژی اتمی ایران در توییتر خود نوشت: «انگلیس برجام را حفظ خواهد کرد، اما ایران هم باید نقش خود را در منطقه خاورمیانه کاهش دهد.»
با این حال زمزمه‌های این گمانه (برجام منهای آمریکا) پیش از اظهارات جنجالی ترامپ نیز شنیده می‌شد، تا آنجا که علی‌اکبر صالحی در گفت‌وگو با نشریه آلمانی «اشپیگل» تاکید کرد: «حتی اگر آمریکا هم از توافق هسته‌ای عقب‌نشینی کند، اما اروپایی‌ها در آن بمانند، ایران احتمالا بازهم به آن پایبند خواهد بود.» فارغ از نقش کلیدی دلار در مبادلات اقتصادی اروپا، بعد از اظهارات جنجالی ترامپ برخی دیگر حتی پا را فراتر نهاده و برجام را نقطه عطف جدایی اروپا از آمریکا می‌خوانند. این نگاه در حالی است که وزیر امور خارجه آمریکا در گفت‌وگو با «سی‌بی‌اس» به صراحت اظهار داشت که «با دیگر اعضای گروه 1+5 هم در مورد تصمیم ترامپ صحبت کرده است». همچنین «هربرت ریموند مک‌مستر»، مشاور امنیت ملی کاخ سفید در مصاحبه با «فاکس‌نیوز» تاکید کرد: «متحدان اروپایی ما که به آنها تروییکای اروپایی گفته می‌شود (فرانسه، آلمان و انگلیس) از اجرای سختگیرانه‌تر برجام و نظارت [سختگیرانه‌تر] بر آن حمایت می‌کنند.»
بیانیه تروییکای اروپا تنها به فاصله چند ساعت از اظهارات ترامپ و تاکید فرانسه، انگلیس و آلمان نسبت به همسو بودن با نگرانی آمریکا از برنامه موشکی بالستیک و فعالیت‌های منطقه‌ای ایران نیز از همان لحظات نخست رونمایی از استرتژی آمریکا بر همسویی متحدان سنتی این کشور صحه می‌گذارد.
همچنین تماس تلفنی اخیر نخست‌وزیر انگلیس و صدراعظم آلمان که به گفته سخنگوی نخست‌وزیر انگلیس «مرکل و ترزا می در آن توافق کرده‌اند که لازم است جامعه جهانی برای مقابله با فعالیت‌های منطقه‌ای بی‌ثبات‌کننده ایران و بررسی روش‌های رفع نگرانی‌ها درباره برنامه موشکی ایران همراه شود» را نیز ترجمانی همسو با اظهارات ترامپ می‌توان خواند.
«ژان ایو لودریان» (وزیر خارجه فرانسه) نیز در راستای چراغ سبز به تغییرات مدنظر آمریکا در تازه‌ترین اظهارات خود درباره برجام، با بیان اینکه می‌توان رایزنی درباره دوران پسابرجام را آغاز کرد، از کنگره آمریکا خواست تا توافق هسته‌ای با ایران را حفظ کند و در این رابطه تصریح کرد: « اگر توافق حفظ شود، ما می‌توانیم مذاکرات اولیه با تهران درباره آنچه پس از سال 2025 اتفاق می‌افتد را آغاز کنیم! ایران نیز می‌تواند به‌طور کامل از حقوق خود طبق معاهده منع اشاعه بهره‌مند شود. اگر پادمان‌ها یا بازرسی‌ها در این تاریخ ضروری باشند، ما می‌توانیم مذاکرات درباره آنها را آغاز کنیم!»
امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه نیز اگرچه در راستای نشان دادن چهره‌ای متفاوت از ترامپ از سفر به ایران «در زمانی مناسب» خبر داد، ولی همچنان تاکید کرد: «آمریکا متحد ماست و ترامپ، رئیس‌جمهور قدرت اول دنیاست. باید در قبال ایران سختگیرانه‌تر عمل کرد.»
جانسون، وزیر امور خارجه انگلیس نیز پیش از این تاکید کرده بود که «تردیدی در نگرانی عمیق ما درباره فعالیت‌های ثبات‌زدای ایران در منطقه از جمله برنامه موشک‌های بالستیک این کشور وجود ندارد.» این تحلیل در حالی است که از چندی پیش نیز استراتژی و گام‌های بعدی آمریکا و طرف‌های اروپایی به وضوح خط بطلانی بر این فرضیه می‌کشید. در این میان عده‌ای ضمن تاکید بر آنکه ایالات متحده همچنان از برجام خارج نشده، معتقدند که حتی به‌رغم خروج احتمالی آمریکا در صورت پایبندی سایر طرف‌ها به تعهدات خود همچنان می‌توان به پایبندی به برجام فکر کرد. براساس این نگاه که به نظر می‌رسد در میان برخی مسئولان دیپلماتیک و اقتصادی دولتی هم هوادارانی دارد، صرف همراهی اروپا آوردهایی را به‌دنبال خواهد دشت که در غیاب آمریکا نیز می‌توان از آنها بهره برد.
نقش کلیدی دلار در مبادلات اقتصادی نیز سبب می‌شود که نتوان روی اروپا حساب باز کرد، چراکه رگ حیات اروپاییان نیز در دست آمریکاست، بنابراین خوشبینی روی اتحادیه اروپا اشتباه است.
اظهارات وزیر امور خارجه فرانسه را می‌توان نسخه مهربانانه سخنان اخیر ترامپ در تقابل با برجام دانست! دونالد ترامپ در حاشیه برگزاری مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نیویورک، با امانوئل ماکرون، رئیس‌جمهور فرانسه درخصوص امکان مذاکره مجدد بر سر برجام دیدار و گفت‌وگو کرد.
وزیر خارجه انگلیس در تازه‌ترین اظهارات خود، از برجام به‌عنوان معاهده‌ای ارزشمند یاد کرده است.
بوریس جانسون در گفت‌وگو با نشریه دیلی تلگراف تاکید کرده است: «بسیاری از نمایندگان کنگره تمایل دارند برجام را اصلاح کنند، نه آنکه از میان بردارند.»
این در حالی است که در ژانویه امسال، در حالی که حدود دو هفته از حضور ترامپ در کاخ سفید گذشته بود، ترزا می، نخست‌وزیر انگلیس از توافق هسته‌ای به‌عنوان توافقی «بحث‌برانگیز» یاد کرده بود!
بوریس جانسون در بخش دیگری از اظهارات خود ـ که نباید از سوی دستگاه دیپلماسی کشورمان نادیده انگاشته شود ـ عملا به کنگره ایالات متحده آمریکا درخصوص اصلاح یا تغییر برجام چراغ سبز نشان داده است.
وی عملا در دوگانه «خروج از برجام» یا «اصلاح برجام» گزینه دوم را انتخاب کرده و انتخاب آن از سوی کنگره آمریکا را نیز طبیعی جلوه می‌دهد، این در حالی است که میان اصلاح توافق هسته‌ای و ابطال آن یا خروج آمریکا از برجام اساسا تفاوتی وجود ندارد.
در آوریل امسال، وزارت خارجه انگلیس در بیانیه‌ای جنجالی و به تاسی از مقامات آمریکایی، از ایران به‌عنوان مکانی چالش‌برانگیز برای معاملات تجاری یاد کرد. وزیر خارجه انگلیس به مانند ترامپ سعی دارد عدم خروج مستقیم و صریح آمریکا از برجام را به‌عنوان یک دستاورد بزرگ تلقی کرده و در مقابل، مذاکره مجدد بر سر توافق هسته‌ای را مساله‌ای عادی جلوه دهد. پس از آن نیز جانسون به همراه مقامات آمریکایی سعی خواهد کرد مخالفت ایران با مذاکره مجدد بر سر توافق هسته‌ای را تحت عنوان یک «مخالفت غیرعادی» قلمداد کند.
بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی در مصاحبه با شبکه «سی بی‌اس» اعلام کرد: «ترامپ به درستی گفته است که توافق یا باید ترمیم یا حذف شود؛ پس یا آن را تغییر دهید یا لغو کنید. اگر متحدان اروپایی خواستار حفظ توافق هستند، باید همکاری با آمریکا را در راستای اصلاح اشکالات آن آغاز کنند و این فرصتی است که رئیس‌جمهور ترامپ برای آنها به وجود آورده است.»
* نویسنده : زهرا موحدین روزنامه نگار
مطالب پیشنهادی
