از کشاورزی هوشمند تا ماهواره ناهید ۲

به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، فضا دنیای ناشناخته‌هاست. از دیرباز، دانشمندان زیادی به این حوزه علاقه‌مند بودند و مطالعات گسترده‌ای در این زمینه انجام داده‌اند. با پیشرفت فناوری در این عرصه و ساخت ماهواره‌ها و فضاپیماها، راه برای ورود انسان به فضا و انجام مطالعات فضایی باز شد و محققان توانستند گوشه‌ای از ناشناخته‌ها و اسرار فضا را کشف کنند. مجمع عمومی سازمان مللی از سال 1999 هفته‌ای را موسوم به هفته جهانی فضا نام‌گذاری کرد که از چهارم تا دهم اکتبر (13 تا 19 مهر) در دنیا برگزار می‌شود. ایران هم برای اولین بار در سال 2000 میلادی این روز جهانی را برگزار کرد. این روز در ایران ابتدا تنها در چند شهر بزرگ اجرا می‌شد؛ اما به مرور با گسترش این طرح، شهرهای دیگری نیز به این فهرست اضافه شدند و در حال حاضر همه استان‌ها این روز جهانی را جشن می‌گیرند و تلاش می‌کنند با اجرای برنامه‌های آموزشی و بازدیدی، انگیزه لازم را در افراد به ویژه دانش‌آموزان و دانشجویان ایجاد کنند. به این منظور نمایشگاه دستاوردهای فضایی ایران در پژوهشگاه فضایی ایران برگزار شد.

 عرض‌اندام دستاوردهای ایرانی

فاطمه علیمردانی، دبیر اجرایی نمایشگاه دستاوردهای فناورانه پژوهشگاه فضایی ایران در حاشیه این نمایشگاه گفت: «این نمایشگاه به مناسبت هفته جهانی فضا و با هدف ترویج علم و فناوری فضایی برگزار شده است. در این نمایشگاه پنج پژوهشکده پژوهشگاه فضایی ایران شامل مواد و انرژی، مکانیک، حمل‌و‌نقل فضایی، سامانه‌‌های ماهواره و نیز مکانیک و مرکز تحقیقات فضایی پژوهشگاه فضایی ایران، دستاوردهای فضایی خود را در حوزه علم و فناوری فضایی به نمایش گذاشته‌اند. این نمایشگاه مورد بازدید مقامات کشوری و همچنین دانشجویان، دانش‌آموزان و استادان دانشگاه‌ها قرار گرفته است. هدف از این نمایشگاه، عرضه دستاوردهای محققان کشور در عرصه فناوری‌های فضایی است تا ترویجی برای این عرصه باشد.» علیمردانی پروژه‌های عرضه شده در این نمایشگاه را برشمرد و عنوان کرد: «انتقال‌مداری سامانه‌ای است که برای اولین بار طراحی و ساخته شده است. همچنین پروژه ماهواره ناهید یک، ناهید دو و ماهواره سها نیز در این نمایشگاه عرضه شده است. از دیگر پروژه‌های ارزشمند می‌توان به پروژه «سار» اشاره کرد.» امکان بازدید از مرکز آزمون و یکپارچه‌سازی سامانه‌های فضایی پژوهشگاه فضایی ایران در این چند روز مهیاست. این نمایشگاه از 16 تا 18 مهر پذیرای علاقه‌مندان است.

 جایگاه ایران در عرصه فضا

سورنا ستاری، معاون علمی و فناوری رئیس‌جمهوری در بازدید از نمایشگاه دستاوردهای فضایی درباره پیشرفت ایران در عرصه فناوری فضایی عنوان کرد: «در حوزه فضا اتفاقات خوبی در حال رخ دادن است؛ به طوری که در ابتدا نگرش جدیدی ایجاد می‌شود و ما می‌توانیم سرویس‌های متنوعی را در بخش‌های مختلف کشور ارائه دهیم. من خوشحالم از اینکه می‌بینم در پژوهشگاه فضایی این اتفاقات رخ می‌دهد. در‌واقع تمام پژوهشکده‌های اقماری که در کنار پژوهشگاه فضایی فعالیت می‌کنند و مانند پژوهشکده‌های اصفهان، شیراز و تهران سرویس‌های جانبی خود را ارائه می‌دهند. تجاری‌سازی بخش فضا یکی از اولویت‌های اصلی ما در معاونت علمی است. توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان در حوزه فضا به ویژه در حوزه سرویس و عرضه خدمات به حوزه‌های مختلف مانند بخش کشاورزی و صنعت جزء مواردی است که در معاونت علمی آنها را پیگیری می‌کنیم.»

حسن حداد‌پور، رئیس پژوهشگاه فضایی ایران نیز درباره دستاوردهای فضایی ایران اظهار داشت: «کشور ما به این دلیل که در حوزه فضایی کشوری نوپاست، شاید برایش بحث اکتشافات فضایی دستاوردی دور از ذهن به نظر باشد اما جهت‌گیری محققان به این سمت است که ابتدا نیازهای عملیاتی کشور را در فاز اول پشتیبانی کرده و سپس در فاز دوم بحث‌های اکتشافات در فضا را دنبال کنند. در حال حاضر حدود 15 پروژه ماهواره‌ای در کشور در جریان است که امیدواریم به مرور بتوانیم آنها را تا مرحله عملیاتی شدن پیش ببریم. ما در چند سال اخیر به دستاوردهای ارزشمند فضایی دست یافته‌ایم که شامل ماهواره‌بر سیمرغ، ناهیدیک، ماهواره امیرکبیر در سال قبل و بلوک انتقال‌مداری بوده و نقش قابل‌توجهی در پیشبرد جایگاه ایران در عرصه فضایی جهان داشته است.»

 دستاوردهای جدید فضایی ایران

سهیل رادیوم، رئیس مرکز تحقیقات فضایی با اشاره به جدیدترین پروژه‌ها و دستاوردهای دانشمندان ایرانی در حوزه فضا به «فرهیختگان» گفت: «امسال در مرکز تحقیقات فضایی ایران چند پروژه جدید رونمایی شده است که عبارتند از: سامانه تعیین موقعیت لحظه‌ای ماهواره که محل قرار گرفتن ماهواره را به طور لحظه‌ای اطلاع می‌دهد و مکان قرارگیری آن را هم پیش‌بینی می‌کند. علاوه‌بر این، سامانه کشاورزی هوشمند یا اینترنت اشیا در کشاورزی را در نظر داریم. این سامانه نوعی سامانه مدیریتی هوشمند است که ابتدا در دو سطح زمین زراعی و از طریق تصاویر ماهواره‌ یا پهپاد انجام می‌شود. عملکرد این سیستم هوشمند به گونه‌ای است که سنسورهای زیادی در سطح زمین کاشته می‌شوند تا شرایط محیطی حاکم بر گیاه را به عنوان یک موجود زنده اندازه‌گیری کنند. به عنوان مثال، با کمک این سیستم می‌توانیم مصرف آب را بهینه کرده و رطوبت را در کنار ریشه گیاه اندازه‌گیری ‌کنیم تا بتوان نیاز به آبیاری گیاه را مشخص کرد. با استفاده از تصاویر سنجش از دور ماهواره هم می‌توان گفت در کدام قسمت زمین زراعی چه ماده‌ای کاشته شده، چقدر انتظار برداشت داریم و آیا سلامت محصول تامین شده یا آفتی دارد.»

او افزود: «همچنین رادار هواشناسی هم از دیگر دستاوردهای جدیدی است که امسال رونمایی شده است. این رادار، جزء ضروریاتی است که بسیار به آن نیازمندیم. در دو، سه سال اخیر پدیده‌های هواشناسی را مدنظر داشته‌ایم که قادر به تشخیص و شناسایی آن نبوده‌ایم. هواشناسی یا از طریق ماهواره‌های هواشناسی یا رادارهای هواشناسی صورت می‌گیرد. ما هم به دلیل تحریم‌ها قادر به خریداری این رادارها نیستیم و هم این کار ارزبری زیادی دارد. ما تقریبا یک سالی است که در داخل کشور شروع به بومی‌سازی این رادارها کرده‌ایم و در حال حاضر آزمایش‌های اولیه را سپری می‌کند.»

 ناهید یک در آستانه پرتاب

بهزاد حکیم‌الهی، سرپرست پژوهشکده سامانه‌های ماهواره با متذکر شدن هفته جهانی فضا عنوان کرد: «پژوهشکده‌های پژوهشگاه فضایی ایران با اجرای برنامه‌هایی که برای دانش‌آموزان و دانشجویان دارند، تلاش می‌کنند هر چه بیشتر حوزه‌های فضایی را به مردم بشناسانند. این مقوله به این شکل صورت می‌گیرد تا بتوانیم با برگزاری کارگاه‌هایی این کار را انجام دهند. به عنوان مثال، سال گذشته با ساخت اسباب‌بازی‌های مخصوص و قرار دادن آنها در اختیار کودکان و به نوعی ملموس کردن بحث فضا بین مردم تلاش کردند آنها را بیشتر با این مقوله آشنا کنند. در دنیا معمولا کار آشنایی با فضا از همان دوران مدرسه صورت می‌گیرد؛ از موضوعات ساده‌تر مانند سیارات و منظومه شمسی شروع می‌کنند تا به بحث‌های پیچیده‌تر مانند ماهواره و پرتاب برسند.»

او دستاوردهای جدید ایران در زمینه ماهواره را در سال 2017 قابل ملاحظه دانست و گفت: «ما ماهواره مخابراتی ناهید یک را پارسال در روز فناوری فضایی رونمایی کرده و امیدواریم امسال بتوانیم آن را پرتاب کنیم. از آنجا که موفقیت نهایی زمانی رخ می‌دهد که ماهواره در فضا قرار گیرد، تلاش می‌کنیم به این مهم دست پیدا کرده و فناوری‌های خود را اثبات کنیم.»

حکیم‌الهی درباره پروژه ماهواره ناهید دو اظهار داشت: «مدل فلت ماهواره ناهید دو در حال آماده‌سازی است. در واقع، یکسری تست‌ها روی مدل فلت انجام می‌شود که قابلیت‌هایی که زیرسیستم‌ها باید داشته باشند روی آن بررسی و سپس مدل مهندسی آن جمع می‌شود. بعد از آن، قسمت عمده‌ای از کار جمع شده و صحت طراحی ماهواره را به اثبات می‌رساند. به دنبال آن، مدل کیفی می‌شود. این مدل، شبیه‌سازی موقعیت فضا را برای ماهواره تداعی می‌کند تا متوجه شویم این ماهواره قادر به تحمل شرایط فضاست یا خیر. به دلیل وجود شرایط خلأ، دمای بالا و تشعشعات، باید این تست‌ها صورت گیرند. امیدواریم امسال بتوانیم از مدل مهندسی ماهواره ناهید دو و مدل کیفی ماهواره سها رونمایی کنیم.»

 

* نویسنده : ندا اظهری خبرنگار گروه دانشگاه