پژوهشگر و فارغ‌التحصیل دانشگاه آزاد اسلامی:در جهان امروز نظام اقتصادی دانش‌محور جایگزین سیستم اقتصادی تولید محور شده و ایران نیز به دلیل عدم پذیرش این نظام نوین اقتصادی از بها دادن به منابع انسانی به‌عنوان مهم‌ترین فاکتور موفقیت غافل مانده است و همچنان با مهاجرت بی‌بازگشت مغزها مواجه است.
از مهم‌ترین فاکتور موفقیت در ایران غفلت شده است
به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، در مساله نخبگان آن چیزی که حائز اهمیت است دانش نخبگان است. در جهان امروز نظام اقتصادی دانش‌محور جایگزین سیستم اقتصادی تولید محور شده و ایران نیز به دلیل عدم پذیرش این نظام نوین اقتصادی از بها دادن به منابع انسانی به‌عنوان مهم‌ترین فاکتور موفقیت غافل مانده است و همچنان با مهاجرت بی‌بازگشت مغزها مواجه است. اینها صحبت‌های مهدی حسین‌پور‌مطلق پژوهشگر، مولف و فارغ‌التحصیل دانشگاه آزاد اسلامی است. حسین‌پور دانش‌آموخته مقطع دکتری جغرافیای سیاسی از واحد علوم و تحقیقات است. وی رتبه اول فارغ‌التحصیلی در مقطع کارشناسی‌ارشد بوده و مولف بیش از 10 مقاله علمی و پژوهشی است. وی همچنین در کارنامه خود 12 ارائه مقاله در همایش‌ها و سمینارها را دارد و در سه طرح پژوهشی نیز همکاری داشته است. حسین‌پور، عضو باشگاه پژوهشگران جوان دانشگاه آزاد اسلامی و عضو هیات‌مدیره انجمن ژئوپلیتیک ایران و مدرس دانشگاه است. او همچنین در هیات اجرایی جذب نخبگان کشور فعالیت دارد.
چه شد که رشته جغرافیای سیاسی را برای تحصیل انتخاب کردید؟
در مقطع کارشناسی مطالعه کتابی به نام جغرافیای سیاسی تالیف خانم دکتر دره میرحیدر، افق جدیدی در ذهن من ایجاد کرد که به این نتیجه رسیدم رشته مزبور به روحیات من نزدیک‌تر است. سعی کردم تحصیلات تکمیلی را در همین رشته پیگیری کنم که در ادامه آشنایی با مباحث و مطالب این حوزه، تاثیر بسزایی در شکل‌گیری رفتار و نظراتم داشت.
از انتخاب و تحصیل این رشته رضایت دارید؟
به‌رغم برخی محدودیت‌هایی که برای دانش‌آموختگان این رشته وجود دارد، اما اگر یک بار دیگر قرار باشد انتخاب رشته تحصیلی کنم قطعا همین رشته را انتخاب می‌کنم. واقع‌گرایی، تحلیل شرایط موجود و پیش‌بینی آینده از جمله مهم‌ترین شاخصه‌هایی است که مطالعه و تمرین در این رشته برای علاقه‌مندان این حوزه به دنبال خواهد داشت.
اگر بخواهید مشکلات این رشته را برای دانشجویان تازه وارد بیان کنید، به چه مواردی خواهیم رسید؟
نوپا بودن رشته جغرافیای سیاسی و عدم شناخت مناسب مسئولان حکومتی و همچنین بخش خصوصی از ویژگی‌های کاربردی این رشته است که به دلیل تحت‌الشعاع قرار گرفتن با رشته‌های علوم سیاسی و روابط بین‌الملل، حضور کمرنگ استادان این رشته در رسانه‌ها و در نتیجه ناشناخته بودن آن در بین افکار عمومی این موارد، محدودیت‌هایی را در زمینه اشتغال دانش‌آموختگان این حوزه به دنبال خواهد داشت.
درخصوص شغل فعلی خودتان و اینکه ارتباطی با تحصیلات‌تان دارد یا خیر توضیح دهید.
همزمان با تدریس در دانشگاه در هیات اجرایی جذب بنیاد ملی نخبگان کشور هم مشغول به فعالیت هستم. به امید خدا روند عضویت هیات‌علمی در پژوهشگاهی در سطح شهر تهران در حال پیگیری است که در صورت اتمام فرآیند جذب در پژوهشگاه، فعالیتم کاملا منطبق با حوزه تحصیلی خواهد بود. ضمن اینکه در مدت فعالیت اجرایی نیز با محیط دانشگاه و موسسات آموزشی و پژوهشی در ارتباط بودم و این فعالیت کماکان ادامه دارد.
برای پیدا کردن شغل چقدر تلاش و چه راه‌هایی را امتحان کرده‌اید؟
در دوره کارشناسی همزمان با تحصیل، تدریس در آموزش و پرورش را هم آغاز کردم و پس از مقطع کارشناسی‌ارشد نیز وارد محیط آموزش عالی شدم و تا حدودی شرایط اشتغال در کنار تحصیل را ادامه دادم تا اینکه زمینه فعالیت در وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و بنیاد ملی نخبگان فراهم شد.
نظر شما درخصوص تحصیل در رشته جغرافیای سیاسی چیست؟
تحصیل در این رشته ضمن شناخت تاثیر متقابل شرایط جغرافیایی و ژئوپلیتیکی داخلی و خارجی کشور، فرد را با الگوهای سیاستگذاری و تصمیم‌گیری در عرصه‌های داخلی و خارجی و نیز مدیریت و آمایش سیاسی فضا آشنا می‌کند. به عبارتی حوزه‌های اساسی مدیریت سیاسی فضا در کشور نظیر سیاست داخلی، سیاست خارجی، قدرت ملی، امنیت عمومی و ملی، برنامه‌ریزی‌های توسعه ملی و منطقه‌ای، آمایش سرزمین، سازماندهی سیاسی فضا، مدیریت سیستم‌های سرزمینی و... با متغیرهای جغرافیای سیاسی و ژئوپلیتیک ارتباط متقابل دارند. در نتیجه دانش این حوزه شرایط بسیار مناسبی برای علاقه‌مندان این رشته درجهت تبیین وضعیت موجود و شرایط ایده‌آل پیش را، فراهم می‌آورد.
آیا پیدا کردن شغل در این رشته سخت است؟
به‌رغم اینکه فارغ‌التحصیلان این رشته در زمینه سیاست خارجی، سیاست داخلی، سازماندهی و آمایش فضا، تقسیمات کشوری، جغرافیای سیاسی انتخابات، مدیریت سیاسی فضا، مسائل مرزی و سرزمینی، مسائل هیدروپلیتیک و رودخانه‌های مرزی، موضوعات دفاعی و استراتژیک و نظایر آن می‌توانند ایفای نقش کنند اما همان‌طور که اشاره شد عدم درک و شناخت دقیق از توانایی‌های این رشته نزد مسئولان دولتی و حتی بخش خصوصی، زمینه حضور حداکثری دانش آموختگان این رشته را فراهم نکرده است.
چه راهکاری برای یافتن شغل در رشته‌های این چنینی وجود دارد؟
در این زمینه می‌توان به دو نکته اشاره کرد. در گام نخست استادان و فرهیختگان این رشته تحصیلی تاثیر بسیار مهمی در فراهم کردن شرایط اشتغال دارند. به‌طور مثال انجمن ژئوپلیتیک ایران برای بهبود وضعیت اشتغال دانش‌آموختگان جغرافیای سیاسی اقدام به رایزنی با نهادهایی چون «وزارت امور خارجه»، «وزارت کشور» و «وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی» کرده که متعاقبا آنها هم پذیرفته‌اند که «عنوان دارندگان مدرک تحصیلی رشته‌های جغرافیای سیاسی و ژئوپلیتیک در شرایط احراز مشاغل» برای آزمون‌های استخدامی تعریف شود.
همچنین در گام دوم باید دانش‌آموختگان این رشته را مخاطب قرار داد؛ چراکه با کسب مهارت‌های نرم‌افزاری و تسلط بر روش‌های علمی پژوهشی می‌توانند زمینه فعالیت خود را در سایر دستگاه‌های اجرایی دولتی و خصوصی فراهم کنند.
دانشجویان رشته‌های جغرافیای سیاسی چطور می‌توانند کار ایجاد کنند؟
در حال حاضر الگوهای مختلفی در جهت اشتغالزایی دانش‌آموختگان این رشته وجود دارد که از جمله مهم‌ترین آنها می‌توان به موسسه‌های مشاوره‌ای اشاره کرد که به‌گونه‌ای اتاق فکر نهادهای دولتی و بخش خصوصی به شمار می‌روند. هرچند ایجاد و فعال کردن این امر تابع شرایط خاصی نیز هست. همچنین بسط و توسعه مبحث «مدیریت سیاسی فضا» در قالب آموزش‌های کوتاه‌مدت برای مجموعه مدیران وزارت کشور، استانداری‌ها، فرمانداری‌ها و شهرداری‌ها زمینه فعالیت را برای دانش‌آموختگان این رشته فراهم خواهد کرد.
نخبگان در کشور ما با چه مشکلاتی روبه‌رو هستند؟ چه راهکارهایی برای حمایت از نخبگان وجود دارد؟
به نظر من برای آسیب‌شناسی هر مساله ابتدا باید عوامل بروز و شکل‌گیری آن مساله را بررسی کرد. در مساله نخبگان آن چیزی که حائز اهمیت است دانش نخبگان است. در جهان امروز نظام اقتصادی دانش محور جایگزین سیستم اقتصادی تولیدمحور شده و ایران نیز به دلیل عدم پذیرش این نظام نوین اقتصادی از بها دادن به منابع انسانی به‌عنوان مهم‌ترین فاکتور موفقیت غافل مانده است و همچنان با مهاجرت بی‌بازگشت مغزها مواجه است. به‌طور اجمالی در چهار بخش اقتصادی، علمی و فرهنگی، اجتماعی و سیاسی مساله قابل بررسی است. راهکارهایی که به بهبود شرایط کمک خواهد کرد در بخش اقتصادی مهم‌ترین عوامل به ترتیب عبارتند از نبود امنیت شغلی، نبود فرصت‌های شغلی مناسب، عدم تعادل دستمزدها و هزینه‌های زندگی، عدم تناسب رشته تحصیلی و شغلی، احساس نارضایتی از رانت‌خواری‌ها و در بخش علمی و فرهنگی، فقدان حمایت مالی مناسب از تحقیقات و اکتشافات، کمبود امکانات پژوهشی و بودجه‌های تحقیقاتی، مدیریت غیر علمی کشور، توزیع ناکافی امتیازات و فرصت‌های آموزشی، در بخش اجتماعی، عدم مشارکت متخصصان و نخبگان در تصمیمات، عدم رفاه فراگیر و کارآمد، ملاک بودن رابطه به جای ضابطه، ممانعت بوروکراسی از فعالیت‌های علمی و عدم شایسته‌سالاری.
وضعیت اشتغال نخبگان به چه شکل است؟ آیا نخبگان به راحتی شغل پیدا می‌کنند؟
به دلیل عدم وجود بانک اطلاعاتی جامع و به‌روز درخصوص نخبگان کشور، آمار دقیقی نسبت به اشتغال نخبگان در دسترس نیست؛ اما آنچه در پاسخ سوال قبلی اشاره شد در صورت اهتمام متولیان امر نسبت به برطرف کردن دغدغه‌های نخبگان به صورت سیستمی زمینه اشتغال ایشان نیز سهولت بیشتری خواهد داشت.
با توجه به مسیری که شما طی کرده‌اید، چه توصیه‌ای برای دانشجویان و فارغ‌التحصیلان دارید؟
همان‌طور که اشاره کردم کسب مهارت و کاربردی کردن دانش این رشته به دانشجویان و فارغ‌التحصیلان کمک خواهد کرد که هم در بسط و توسعه این علم نقش تاثیرگذاری داشته باشند و هم زمینه اشتغال مناسب‌تری برای خود فراهم کنند. همه این موارد زمانی اتفاق می‌افتد که هر فرد هدف مشخصی برای خود ترسیم کرده باشد.
* نویسنده : فرشید سلگی خبرنگار
مطالب پیشنهادی
